De Moriaan ('s-Hertogenbosch)
De Moriaan is een van de oudste bakstenen huizen van Nederland. Het gebouw staat aan de Markt in de binnenstad van 's-Hertogenbosch. Het is in de 13e eeuw gebouwd als woonhuis en was tot 2020 in gebruik bij de plaatselijke VVV[1] en een café.
| De Moriaan | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| Locatie | ||||
| Locatie | 's-Hertogenbosch | |||
| Adres | Markt 79 t/m 85 (oneven)
| |||
| Coördinaten | 51° 41′ NB, 5° 18′ OL | |||
| Opening | 13e eeuw | |||
| Verbouwing | 1963 | |||
| Erkenning | ||||
| Monumentstatus | rijksmonument | |||
| Monumentnummer | 21731 | |||
| Detailkaart | ||||
  | ||||
| ||||
| ||||
De vloerconstructies bestaan uit moer- en kinderbalken met zware korbeels die steunen op kraagstenen.[2] Het dak dateert uit circa 1310 en is een van de vier nog bestaande dakconstructies van voor de drie grote Bossche stadsbranden uit de 15e eeuw.[3][4] In de kelder zijn nog 13e-eeuwse balken te zien. De bakstenen trapgevel met romanogotische elementen dateert vermoedelijk uit de 14e eeuw en is de belangrijkste oude gevel in 's-Hertogenbosch. De zuiltjes die de vensters in tweeën delen werden echter hergebruikt en zijn 13e-eeuws.[5]
De Moriaan werd volgens de overlevering in 1220 gebouwd door Hendrik I van Brabant voor zijn vriend Beckerlijn; volgens de VVV, die er ruim een halve eeuw huisde, dateert het uit 1224.[6] Het betreft een gotisch bakstenen zaalhuis met een rond traptorentje.
In het tijdperk waarin De Moriaan gebouwd werd, werden er in 's-Hertogenbosch meer van dergelijke gebouwen opgeleverd. Alle andere dergelijke gebouwen zijn (grotendeels) gesloopt of zijn niet meer als zodanig te herkennen.
In 1956 wilde de gemeente 's-Hertogenbosch dit pand slopen, om het verkeer meer ruimte te gunnen. In een speciale vergadering is met succes de minister gevraagd een sloopvergunning te weigeren. Vervolgens werd er van 1963 tot 1967 een restauratie uitgevoerd onder leiding van C.J.M. van der Veken, destijds rayon-architect van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg. Hij herbouwde naar een hypothetische en geïdealiseerde oorspronkelijke toestand, en daarom is gesteld – en weersproken – dat het gebouw in de jaren zestig kapot gerestaureerd is, dat de bouwhistorie vernietigd is.[7] Deels is dit waar, omdat er allerlei bijzonderheden ongedocumenteerd verdwenen zijn, evenals aanpassingen van na de eerste twee bouwperiodes. Ook de sloop van de 13e-eeuwse achtergevel en de achtervleugel wordt betreurd. De oudste delen zijn echter grotendeels bewaard gebleven en de documentatie van de restauratie is zorgvuldig gedaan en geeft inzicht in de bouwgeschiedenis.[7]
Na de restauratie nam de VVV een deel van het pand in gebruik.[8] Het meerdelige gebouw heeft op de Markt de huisnummers 79 tot 85 en is sinds 1965 erkend als rijksmonument.
Externe links
bewerken- Chris Kolman [et al.], De Moriaan in: Monumenten in Nederland - Noord-Brabant, Rijksdienst voor de Monumentenzorg/ Waanders Uitgevers, Zeist/Zwolle, 1997, blz. 218
- Glaudemans, Ronald, Van oudste tot nieuwste bakstenen woonhuis van Nederland? : De Moriaan te 's-Hertogenbosch als blijvende bouwhistorische bron. Jaarboek Monumentenzorg 1996. Monumenten en bouwhistorie · dbnl pp. 247–252. DBNL.
- 's-Hertogenbosch binnen de Veste. Een historische verkenningstocht - Frans van Gaal en Peter Verhagen, Adr. Heinen Uitgevers, 's-Hertogenbosch, 2001.
- Informatie over rijksmonumentnummer 21731
- ↑ VVV Noordoost Brabant vindt nieuw onderkomen op Velder | Dé site voor Boxtel, Liempde, Lennisheuvel & Esch. www.mooiboxtel.nl. Gearchiveerd op 6 mei 2021. Geraadpleegd op 8 april 2021.
- ↑ van Drunen, A.H. (2001). 's-Hertogenbosch 'van straet tot stroom' - Een bouwhistorische onderzoeksmethode betreffende de samenhang tussen percelering, bebouwing en bewoning in de zestiende-eeuwse stad. Technische Universiteit Delft, Publikatieburo Bouwkunde, p. 109, noot 13 (in de pdf p. 117). Geraadpleegd op 9 september 2020.
- ↑ Brand van 1400, brand van 1419, brand van 1463
- ↑ van Drunen, A.H. (2001). 's-Hertogenbosch 'van straet tot stroom' - Een bouwhistorische onderzoeksmethode betreffende de samenhang tussen percelering, bebouwing en bewoning in de zestiende-eeuwse stad. Technische Universiteit Delft, Publikatieburo Bouwkunde, p. 100, 109, noot 15, in de pdf p. 108, 117). Geraadpleegd op 9 september 2020 "'De Moriaan' circa 1310; de houtconstructies van het stadhuis uit circa 1340, […] tweede Lakenhal uit 1398."
- ↑ van Drunen, A.H. (2001). 's-Hertogenbosch 'van straet tot stroom' - Een bouwhistorische onderzoeksmethode betreffende de samenhang tussen percelering, bebouwing en bewoning in de zestiende-eeuwse stad. Technische Universiteit Delft, Publikatieburo Bouwkunde, p. 103 (in de pdf p. 111). Geraadpleegd op 9 september 2020.
- ↑ Brink, Marc, VVV verhuist vanuit De Moriaan naar Boxtel: ‘Het doet pijn om het pand te verlaten’. bd.nl (3 december 2020). Geraadpleegd op 8 april 2021.
- ↑ a b Glaudemans, Ronald, Van oudste tot nieuwste bakstenen woonhuis van Nederland? : De Moriaan te 's-Hertogenbosch als blijvende bouwhistorische bron. Jaarboek Monumentenzorg 1996. Monumenten en bouwhistorie · dbnl pp. 247–252. DBNL. Geraadpleegd op 8 april 2021.
- ↑ Teletijd.nl: voor en na de restauratie