Garderen
Garderen (Nedersaksisch: Garder) is een dorp en voormalige gemeente liggend in de gemeente Barneveld, in de Nederlandse provincie Gelderland. Het dorp heeft 2.155 inwoners (2023).[1]
Plaats in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Situering | |||
| Provincie |  Gelderland
| ||
| Gemeente |  Barneveld
| ||
| Coördinaten | 52° 14′ NB, 5° 43′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Oppervlakte | 13,79[1] km² | ||
| - land | 13,79[1] km² | ||
| - water | 0[1] km² | ||
| Inwoners (2023-01-01) |
2.155[1] (156 inw./km²) | ||
| Woningvoorraad | 913 woningen[1] | ||
| Overig | |||
| Woonplaatscode | 1057 | ||
| Website | https://www.garderen.nl/ | ||
| Detailkaart | |||
| |||
| Locatie in de gemeente Barneveld | |||
| Foto's | |||
| |||
| Garderen gezien vanuit de molen De Hoop | |||
| |||
Ligging
bewerkenHet dorp is gelegen in een agrarische enclave op de westflank van de Veluwe. Het heeft al een lange tijd een toeristische functie, maar is altijd een behoudend en kerkelijk dorp gebleven. Garderen ligt in een groene omgeving bij boswachterij Speulderbos.
Geschiedenis
bewerkenDe betekenis van 'Garderen' is te herleiden uit twee Oud-Germaanse woorden die samengevoegd zijn : garre (in het Nederlands nog gaarde), wat 'landbouwgrond' betekent en haar, wat 'zandige heuvelrug' betekent. Garderen is ouder dan het dorp Barneveld en het was van oorsprong ook de hoofdplaats van het latere ambt Barneveld. De kerktoren van de Nederlands Hervormde kerk werd voor het eerst in de elfde eeuw gebouwd. De huidige toren stamt uit de veertiende eeuw. Na de Reformatie, die op de Veluwe werd afgedwongen door een kleine groep fanatieke protestanten, bleef Garderen nog lang trouw aan de Rooms-katholieke kerk. Het dorp was een bedevaartsplaats voor de heilige Gangulphus.[2]
In 1811 werd een groot deel van het, toen nog kleine, dorp door brand verwoest. Van de 25 huizen gingen acht in vlammen op.[3]
Op 1 januari 1812 werd Garderen als een zelfstandige gemeente van Barneveld afgesplitst. Zes jaar later, op 1 januari 1818, werd deze gemeente weer herenigd met Barneveld. De gemeente Garderen leeft nog voort als een aparte kadastrale aanduiding.[4]
Voorzieningen
bewerken
Het dorp heeft een basisschool, een huisartsenpraktijk, een Hersteld Hervormde Kerk, een Hervormde gemeente binnen de PKN[dode link], een Gereformeerde Kerk binnen de PKN, een begraafplaats, dorpshuis, muziekkorps TOG, motortoerclub MTC Wardlo, voetbalvereniging De Veluwse Boys, loopgroep Garderen[5], damclub Garderen DCG, molen De Hoop, diverse hotels, restaurants, cafés en snackbars, campings, winkels voor de eerste levensbehoeften en enkele tientallen overige bedrijven. In hetzelfde kerkgebouw worden zowel de diensten van de PKN als die van de Hersteld Hervormde Kerk gehouden.
Garderen vervult een centrumfunctie voor de dorpen Speuld, Stroe en Kootwijk. Ook bewoners van de buurtschappen Houtdorp, Meerveld, Nieuw-Milligen en Koudhoorn hebben vaak een culturele en economische oriëntatie op het dorp Garderen.
Servisch monument
bewerken
Op de begraafplaats staat sinds april 1919 een Servisch oorlogsmonument, ter herinnering aan de 29 Servische soldaten die overleden zijn aan de gevolgen van de Spaanse griep kort na de Eerste Wereldoorlog.[6] Zij maakten deel uit van een grote groep Servische militairen, die tijdelijk gehuisvest waren in de 'Lombok'-barakken op het nabijgelegen Kamp Nieuw-Milligen. In mei 1938 werden de stoffelijke resten van de Servische soldaten die in 1918 en 1919 in Nederland waren omgekomen opgegraven, in Nijmegen samengebracht, omgekist in hermetisch afgesloten metalen knekelkisten, en via Duitsland vervoerd naar het mausoleum in Jindřichovice, waar zij hun laatste rustplaats vonden.[7] In 2006 is men begonnen om het monument te vernieuwen, en in verschillende fasen uit te breiden.[8]
Geboren
bewerken- Jan Christiaan Fabius (1849-1924), politicus
- Paul Fabius (1851-1931), hoogleraar rechtsgeleerdheid
- Bernard Schuiteman (1973), voormalig voetballer
Overleden
bewerken- Gerard van Leijenhorst (2001), politicus
Trivia
bewerken- Onder andere Frits Bom, Rinse Zijlstra en Rob de Nijs hebben in Garderen gewoond.[9][10]
Zie ook
bewerken- ↑ a b c d e f Tabel: Bevolking; maandcijfers per gemeente en overige regionale indelingen, 1 januari 2023, Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen
- ↑ https://www.gld.nl/nieuws/7496507/de-veluwe-was-ooit-een-katholiek-bolwerk-en-veel-langer-dan-we-dachten. Gearchiveerd op 29 januari 2022.
- ↑ Ambtsbrieven 1811, Gemeentearchief Barneveld
- ↑ Meer, Ad van der en Boonstra, Onno "Repertorium van Nederlandse gemeenten" 1812–2011, KNAW, 2006/2011 Online download (archive.org)
- ↑ loopgroep Garderen. Gearchiveerd op 6 december 2011. Geraadpleegd op 8 juni 2011.
- ↑ "Van Veluwschen Bodem", Nunspeets Nieuws en Advertentieblad, 12 april 1919, pp. 2. Gearchiveerd op 24 april 2017. Geraadpleegd op 18 oktober 2015.
- ↑ Resten Serviërs na 75 jaar terecht, Reformatorisch Dagblad, 2 mei 2013 (via Wayback Machine)
- ↑ Servisch Monument in Garderen. сећање | servische krijgsgevangenen. Gearchiveerd op 12 juli 2015. Geraadpleegd op 18 oktober 2015.
- ↑ Zomer in Gelderland, Omroep Gelderland, 17 augustus 2016. Gearchiveerd op 4 juli 2023.
- ↑ Rob de Nijs, Trouw, 28 september 1996. Gearchiveerd op 5 juli 2023.
