Jesse Owens

Jesse Owens
	Jesse Owens op de Spelen van Berlijn; (1936), Le Miroir des sports
Volledige naam	James Cleveland Owens
Bijnaam	Jesse
Geboortedatum	12 september 1913
Geboorteplaats	Oakville, Alabama
Overlijdensdatum	31 maart 1980
Overlijdensplaats	Tucson, Arizona
Nationaliteit	Verenigde Staten
Lengte	1,78 m
Gewicht	71 kg
Sportieve informatie
Discipline	sprint, hordelopen, verspringen
Trainer/coach	Charles Riley
Eerste titel	Amerikaans kampioen verspringen 1933
OS	1936
Extra	Wereldrecordhouder 100 m 1936-1956, 200 m 1936-1940, verspringen 1935-1960, 4 x 100 m 1936-1956
Website	Officiële website
Portaal	Atletiek

James Cleveland (Jesse) Owens (Oakville,^[1] Alabama, 12 september 1913 – Tucson, Arizona, 31 maart 1980) was een Amerikaanse atleet, die vier gouden medailles won bij de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn.

Biografie

Als zevenjarige aan het werk

Owens was de zoon van Henry en Emma Owens en was de zevende^[2] van in totaal elf^[3] kinderen. Zijn vader, de zoon van een slaaf, werkte op een katoenplantage. Op zevenjarige leeftijd moest ook Jesse gaan werken. Twee jaar later verhuisde het gezin naar Cleveland.^[3] Zijn bijnaam Jesse kreeg hij van een leraar op de lagere school, die hem verkeerd verstond toen hij als zijn naam J.C. Owens opgaf.
Hij werd ontdekt door zijn turnleraar Charles Riley. Riley bood de jonge Jesse Owens aan om hem te trainen, maar dat bleek eerst onmogelijk, omdat Jesse moest bijklussen bij een kruidenier voor zijn ouders. Riley bood aan om 's ochtends te trainen en Jesse ging akkoord.

De knaap bleek een wonderkind te zijn en vele universiteiten probeerden hem in te lijven. Uiteindelijk koos hij voor de Staatsuniversiteit van Ohio. Toch kreeg hij hier te maken met racisme, dat hem dwong in 'zwarte' gelegenheden te eten en te slapen. Hij kreeg ook geen beurs, dus bleef hij bijklussen bij de kruidenier.

Zes wereldrecords in 45 minuten

Volgens Amerikaanse atletiekkenners leverde Owens zijn indrukwekkendste prestatie in 1935. Tijdens een wedstrijd in de Big Ten Championships in Ann Arbor verbeterde hij binnen 45 minuten op vier atletieknummers in totaal zes wereldrecords; bij het verspringen en op drie loopnummers, de 100 en 220 yd (tevens een WR voor de 200 m) en de 220 yd horden (tevens een WR voor de 200 m horden).^[4] Zijn wereldrecord verspringen zou 25 jaar niet verbeterd worden. In 1936 verbeterde hij het wereldrecord op de 100 m tot 10,2. Het zou twintig jaar duren voor zijn record opnieuw werd gebroken.

OS in Berlijn: viermaal goud

Owens mocht naar de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn. Adolf Hitler greep deze Spelen aan als propagandamiddel voor zijn nationaalsocialistische politiek. De nadruk werd gelegd op prestaties van de zogenoemde arische sporters, die als übermenschen werden gezien. In dit verband moet dan ook het 'sprookje' worden gezien, dat Hitler geweigerd zou hebben Owens de hand te schudden na diens overwinning op de 100 meter sprint. In werkelijkheid schudde Hitler op de eerste dag van de Spelen slechts de hand van de Duitse winnaars. Toen hem vanuit de organisatie van de Spelen het verzoek bereikte om óf alle winnaars de hand te schudden, óf geen een, koos Hitler voor het laatste. Weliswaar had Hitler inderdaad voortijdig het stadion verlaten, maar het was derhalve nooit de bedoeling geweest dat hij de winnaars zou feliciteren. Owens zelf merkte hierover op: "Ik werd niet uitgenodigd om Hitler de hand te schudden, maar ik werd ook niet uitgenodigd op het Witte Huis om de president de hand te schudden."^[5]

Jesse Owens won in Berlijn goud op de 100 m, de 200 m, het verspringen en met de 4 × 100 m-estafetteploeg. Aanvankelijk had hij geen negatieve indruk van het regime in Nazi-Duitsland: hij mocht er gaan en staan waar hij wilde, terwijl hij terug in de Verenigde Staten weer achter in de bus moest zitten. Zelfs na zijn triomfantelijke ticker-tape parade in New York moest hij de goederenlift van het Waldorf-Astoria Hotel gebruiken om zijn eigen erereceptie bij te kunnen wonen.

Het leven na de Spelen

Na Berlijn veranderde het leven van Jesse Owens drastisch. De Amerikaanse Atletiekfederatie onder leiding van Avery Brundage eiste namelijk van hem dat hij deelnam aan meetings in Duitsland, Engeland en Zweden. Hij liep in zeven dagen tien races, nog afgezien van het aantal vertesprongen. Hij vermagerde zienderogen en liep psychisch en emotioneel op zijn tandvlees. De AAU wilde echter van geen wijken weten, want Owens was bijzonder veel geld waard, al merkte hij daar voor zichzelf niets van — hij streed immers volgens de olympische eed. Toen Owens ten slotte, totaal vermoeid als hij was, weigerde mee te gaan naar Stockholm, deed de AAU hem ogenblikkelijk in de ban: er volgde automatisch een schorsing. Terwijl hij deze uitsluiting aanvocht, oefende hij bij de legendarische filmacteur-tapdanser Bill (Bojangles) Robinson. Ook werd hij intussen uitgeroepen tot Amerikaans atleet van het jaar. De AAU hield echter voet bij stuk en bevestigde haar eigen vonnis. Er zat voor Owens niets anders op dan zijn talent te gelde te maken. En zo werd hij een bezienswaardigheid tijdens evenementen en in de pauze van baseballwedstrijden. Hij sprintte voor grof geld tegen paarden, honden, treinen, ijsschaatssters en baseballspelers.^[2]

Schulden door faillissement

Naast deze nogal uitzonderlijke, vernederende vorm van geld verdienen zocht hij ook naar een wat meer reguliere manier. Een van zijn eerste banen was instructeur van een gokpaleis, waar hij 130 dollar per maand verdiende. Daarna stapte hij in het zakenleven. Te goeder trouw leende Owens zijn naam en financiële verantwoordelijkheid aan een keten van filialen van een kledingreinigingsbedrijf. Toen dit failliet ging, zat Owens met een forse schuld van 114.000 dollar opgescheept.^[3]

Kosmopoliet

Na de oorlog ging het in financieel opzicht beter met hem. Hij startte in 1950 een publicrelationsbureau en trok vele sponsors aan. Voor deze sponsors ontwikkelde hij zich tot een soort van entertainer. Later evolueerde hij tot een kosmopoliet, die overal de Amerikaanse waarden van vrijheid en democratie uitdroeg. Bij de vijftiende verjaardag van de Spelen van Berlijn, op 15 augustus 1951, werd hij in het Olympisch Stadion door 75 duizend Duitsers als een held ontvangen. Burgemeester Walther Schreiber sprak bij die gelegenheid de historische woorden: 'In 1936 weigerde Hitler je de hand te schudden. Vandaag zal ik dat rechtzetten door ze allebei vast te nemen en in de lucht te houden.'^[2]

In 1976 werd hij door president Ford onderscheiden met de Medal of Freedom, een van de hoogste Amerikaanse onderscheidingen. Vier jaar later overleed hij, op 66-jarige leeftijd, aan de gevolgen van kanker. In 2012 werd hij opgenomen in de IAAF Hall of Fame.

Privéleven en gezin

Owens en Minnie Ruth Solomon ontmoetten elkaar op de Fairmount Junior High School in Cleveland toen hij vijftien jaar oud was en zij dertien. Ze hadden gedurende de gehele schooltijd verkering met elkaar en Ruth beviel in 1932 van hun eerste dochter, Gloria. Zij trouwden in 1935 en kregen nog twee dochters: Marlene (geboren in 1937) en Beverly (geboren in 1940).

Owens' levensverhaal is te lezen in The Jesse Owens Story, dat in 1984 onder dezelfde naam werd verfilmd.

Titels

Olympisch kampioen 100 m - 1936
Olympisch kampioen 200 m - 1936
Olympisch kampioen verspringen - 1936
Olympisch kampioen 4 × 100 m - 1936
Amerikaans kampioen 100 m - 1936
Amerikaans kampioen verspringen - 1933, 1934, 1936
Amerikaans indoorkampioen verspringen - 1934, 1935
NCAA-kampioen 100 m - 1942, 1943
NCAA-kampioen 200 m - 1941, 1942
NCAA-kampioen 220 yd horden - 1935, 1936
NCAA-kampioen verspringen - 1941, 1942

Persoonlijke records

Onderdeel	Prestatie	Datum	Plaats
100 m	10,2 s (ex-WR)	20 juli 1936	Chicago
200 m	20,7 s (ex-WR)	5 augustus 1936	Berlijn
verspringen	8,13 m (ex-WR)	25 mei 1935	Ann Arbor

Palmares

100 m

1936: 1 OS - 10,3 s (wind)

200 m

1936: 1 OS - 20,7 s

verspringen

1936: 1 OS - 8,06 m

4 × 100 m

1936: 1 OS - 39,8 s

Onderscheidingen

1936: Associated Press Athlete of the Year
1976: Presidential Medal of Freedom
1990: Congressional Gold Medal (postuum)
2012: IAAF Hall of Fame (postuum)

Bronnen, noten en/of referenties

Lolkama, Drs. J. (1992) Triomf en tragiek van de Olympische Spelen - 1896 tot heden De Vrieseborch ISBN 90 6076 345 9
Matthews, P. e.a. (1993) The Guinness International Who's Who of Sport Guinness Publishing Ltd ISBN 0 85112 980 3
Holland, G. van en Willems, R. (2008) Van Jesse Owens tot Lornah Kiplagat, Uitg. De Arbeiderspers/Het Sporthuis ISBN 978 90 295 6647 6

↑ Diverse bronnen geven afwijkende informatie ten aanzien van de geboorteplaats van Jesse Owens. Zie onder meer
- Megede, E. zur (1970) Die Geschichte der olympischen Leichtathletik - Band 1: 1896-1936 Verlag Bartels & Wernitz KG (geb. plaats: Danville - Illinois)
- Matthews, P. e.a. (1993) The Guinness International Who's Who of Sport Guinness Publishing Ltd ISBN 0 85112 980 3 (geb. plaats: Decatur - Alabama)
De Nederlandstalige Wikipedia gaat echter uit van de informatie, die is gebaseerd op de Jesse Owens' Memorial Olympic Site
↑ ^a ^b ^c Uit Jesse Owens ist ein Berliner, gepubliceerd in Van Jesse Owens tot Lornah Kiplagat door Guus van Holland en Raf Willems, bron: zie hierboven
↑ ^a ^b ^c Uit Triomf en tragiek van de Olympische Spelen - 1896 tot heden door Drs. Joh. Lolkama, bron: zie hierboven
↑ Uit The Guinness International Who's Who of Sport door Peter Matthews e.a., bron: zie hierboven
↑ Zelfs Jesse Owens geloofde in de mythe van Jesse Owens, artikel door Jurryt van de Vooren op Sportgeschiedenis.nl, 18-2-2016

Externe links

(en) Profiel van Jesse Owens op sports-reference.com (gearchiveerd)
Officiële website van Jesse Owens
The Owens Family
Fotopagina op www.atletiekhistorici.nl met foto's van Jesse Owens tijdens de finales 100 en 200 m op de OS in Berlijn
Jesse Owens overleden
Jesse Owens Memorial Park

Zie de categorie Jesse Owens van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Voorganger: Takayoshi Yoshioka	Wereldrecordhouder 100m (mannen) 20 juni 1936 - 6 juni 1941	Opvolger: Harold Davis
Voorganger: Chuhei Nambu	Wereldrecordhouder verspringen (mannen) 25 mei 1935 - 12 augustus 1960	Opvolger: Ralph Boston

[1] Diverse bronnen geven afwijkende informatie ten aanzien van de geboorteplaats van Jesse Owens. Zie onder meer
- Megede, E. zur (1970) Die Geschichte der olympischen Leichtathletik - Band 1: 1896-1936 Verlag Bartels & Wernitz KG (geb. plaats: Danville - Illinois)
- Matthews, P. e.a. (1993) The Guinness International Who's Who of Sport Guinness Publishing Ltd ISBN 0 85112 980 3 (geb. plaats: Decatur - Alabama)
De Nederlandstalige Wikipedia gaat echter uit van de informatie, die is gebaseerd op de Jesse Owens' Memorial Olympic Site

[Ein_Berliner-2] Uit Jesse Owens ist ein Berliner, gepubliceerd in Van Jesse Owens tot Lornah Kiplagat door Guus van Holland en Raf Willems, bron: zie hierboven

[Triomf_en_tragiek-3] Uit Triomf en tragiek van de Olympische Spelen - 1896 tot heden door Drs. Joh. Lolkama, bron: zie hierboven

[4] Uit The Guinness International Who's Who of Sport door Peter Matthews e.a., bron: zie hierboven

[5] Zelfs Jesse Owens geloofde in de mythe van Jesse Owens, artikel door Jurryt van de Vooren op Sportgeschiedenis.nl, 18-2-2016

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]