Luchtademende vis

Een luchtademende vis is een vis die naast waterademhaling via de kieuwen of huidademhaling ook kan ademhalen uit lucht. Het komt alleen voor bij beenvisachtigen (Osteichthyes) bij zo'n 400 soorten in ongeveer 140 geslachten in 50 families in 18 ordes. Luchtademende vissen bestonden al voordat beenvisachtigen in het Siluur (443 tot 419 Ma) evolueerden tot kwastvinnigen (Sarcopterygii) en straalvinnigen (Actinopterygii).

Luchtademende organen

bewerken

Er zijn diverse ademhalingsorganen geëvolueerd en bekleed met respiratoir epitheel. Alleen de bek is echt goed geschikt om lucht te verzamelen en is dan ook rond dit orgaan en de daarachterliggende organen dat er via parallelle en convergente evolutie luchtademende organen zijn gevormd:[1]:67

Er is onderscheid te maken tussen obligate en facultatieve luchtademende vissen, waarbij Lepidosiren paradoxa een voorbeeld is van een obligate luchtademhaler die verdrinkt als deze onder water wordt gehouden.

Ademhalingsorganen[1]:68
Longen Protopterus, Lepidosiren, Australische longvis (Neoceratodus), Polypterus, wimpelaal (Erpetoichthys)
Zwemblaas Lepisosteus, Atractosteus, Amia, Arapaima, Heterotis, Pantodon, Gymnarchus, Notopterus, Papyrocranus, Xenomystus, Megalops, Phractolaemus, Erythrinus, Hoplerythrinus, Lebiasina, Piabucina, Pangasius, Gymnotus, Umbra
Buccale en faryngeale kamers Electrophorus, Hypopomus, Sicyases, Alticus, Dialommus, Entomacrodus, Periophthalmus, Periophthalmodon, Boleophthalmus, Scartelaos, Gillichthys, Channa, Monopterus, Synbranchus, Ophisternon, slijmvis (Blennius), Gobius
Branchiale en operculaire kamers Slijkspringers, Pseudapocryptes, kieuwspleetalen (Synbranchidae)
Branchiale en slokdarmzakjes Channa, Monopterus
Branchiale afgeleiden Heteropneustes, Clarias, labyrintvisachtigen (Anabantoidei)
Kieuwen Hypopomus, Dialommus, Synbranchus, Mastacembelus
Pneumatische buis Anguilla
Slokdarm Dallia
Maag Harnasmeervallen (Loricariidae), Parasitaire meervallen (Trichomycteridae)
Darmen Modderkruipers (Cobitidae), pantsermeervallen (Callichthyidae)
Huid Erpetoichthys, Anguilla, Misgurnus, Clarias, Heteropneustes, Electrophorus, Neochanna, Xiphister, Sicyases, Dialommus, Alticus, Coryphoblennius, slijmvis (Blennius), Periophthalmus, Boleophthalmus, Dormitator, Mastacembelus, Macrognathus, Monopterus, Synbranchus, Ophisternon

Bij kieuwzakmeervallen (Clariidae) zijn de kieuwen en de kieuwkamers omgevormd om lucht te kunnen ademen.

Bij klimbaarzen (Anabantidae) zijn de suprabranchiale kamers boven in de faryngeale ruimte boven de kieuwen geëvolueerd tot labyrintorganen. De suprabranchiale kamers van slangenkopvissen (Channidae) worden nodules of dendrites genoemd en ook wel labyrintorganen, maar verschillen van de ware labyrintorganen van de klimbaarzen.

Onder meer Ancistrus en Hypostomus ademen via de maag, die daarvoor speciaal is aangepast.

Evolutie

bewerken

De eerste luchtademende vissen zijn waarschijnlijk ontstaan tijdens het Laat-Siluur.[1]:1

Tijdens het Givetien en het Frasnien tussen 388 en 372 Ma was het zuurstofgehalte in de atmosfeer zo laag dat er sprake was van een houtskoolgat waarbij er te weinig zuurstof was om natuurbranden te onderhouden. In combinatie met de grote plantdiversificatie en de eerst echte bodemvorming leidde dit in meren tot hypoxisch of zelfs anoxisch water. Dit kan hebben bijgedragen aan luchtademende aanpassingen bij twee groepen kwastvinnigen die zouden leiden tot de stam-viervoeters.[2]

 
 
 
 
Longen
 
Longen
 
Longen
 
Longen
 
Zwemblaas
 
Zwemblaas
 
Zwemblaas
 
Zwemblaas
 
 
 
 
 
Zwemblaas
 
Zwemblaas
 
Zwemblaas
 
Zwemblaas
 
 
 
 
 
Zwemblaas
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Buccale en faryngeale kamers
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Buccale en faryngeale kamers
 
Buccale en faryngeale kamers
 
Buccale en faryngeale kamers
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Branchiale en operculaire kamers
 
Branchiale en operculaire kamers
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Branchiale afgeleiden
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Branchiale afgeleiden
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kieuwen
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kieuwen
 
Kieuwen
 
Kieuwen
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Pneumatische buis
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Slokdarm
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Maag
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Darmen
 
 
 
 
 
Darmen
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Huid
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Huid
 
Huid
 
Huid
 
 
 
 
 
Huid
 
Huid
 
Huid
 
Huid
 
Huid
Kraakbeenvissen (Chondrichthyes)
 
Viervoeters (Tetrapoda)
 
Amerikaanse en Afrikaanse longvissen (Lepidosireniformes)
 
Australische longvissen (Ceratodontiformes)
 
Kwastsnoeken (Polypteriformes)
 
Beensnoeken (Lepisosteiformes)
 
Moddersnoeken (Amiiformes)
 
Beentongvissen (Osteoglossiformes)
 
Tarponachtigen (Elopiformes)
 
Palingachtigen (Anguilliformes)
 
Zandvisachtigen (Gonorynchiformes)
 
Karperzalmachtigen (Characiformes)
 
Meervalachtigen (Siluriformes)
 
Mesaalachtigen (Gymnotiformes)
 
Karperachtigen (Cypriniformes)
 
Snoekachtigen (Esociformes)
 
Spieringachtigen (Osmeriformes)
 
Tandkarpers (Cyprinodontiformes)
 
Schorpioenvisachtigen (Scorpaeniformes)
 
Baarsachtigen (Perciformes)
 
Kieuwspleetalen (Synbranchiformes)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Beentongvisachtigen (Osteoglossomorpha)
 
Tarpon- en aalachtigen (Elopomorpha)
 
 
 
 
 
Meervallen en karperachtigen (Ostariophysi)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Zalmachtigen (Protacanthopterygii)
 
 
 
 
 
Stekelvinnigen (Acanthopterygii)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Tetrapodomorpha
 
 
 
 
 
Dipnomorpha
 
 
 
 
 
 
Beenganoïden (Holostei)
 
 
 
 
 
Beenvissen (Teleostei)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Rhipidistia
 
Kraakbeenganoïden (Chondrostei)
 
Nieuwvinnigen (Neopterygii)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kwastvinnigen (Sarcopterygii)
 
Straalvinnigen (Actinopterygii)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Beenvisachtigen (Osteichthyes)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Gewervelden (Vertebrata)

Fylogenie

bewerken
superklasse klasse infraklasse superorde orde onderorde superfamilie familie onderfamilie geslacht soort
Kaakloze vissen (Agnatha) Cephalaspidomorphi Prikachtigen (Petromyzontiformes) Zuidelijke prikken (Geotriidae) Geotria Geotria australis
superklasse klasse infraklasse superorde orde onderorde superfamilie familie onderfamilie geslacht soort
Beenvisachtigen (Osteichthyes) Kwastvinnigen (Sarcopterygii) Longvissen (Dipnoi) Ceratodontiformes Neoceratodontidae Neoceratodus Australische longvis (Neoceratodus forsteri)
Amerikaanse en Afrikaanse longvissen (Lepidosireniformes) Amerikaanse longvissen (Lepidosirenidae) Lepidosiren Lepidosiren paradoxa
Afrikaanse longvissen (Protopteridae) Protopterus Protopterus aethiopicus
Protopterus amphibius
West-Afrikaanse longvis (Protopterus annectens)
Protopterus dolloi
Straalvinnigen (Actinopterygii) Cladistia Polypteriformes Kwastsnoeken (Polypteridae) Erpetoichthys Wimpelaal (Erpetoichthys calabaricus)
Polypterus Polypterus ansorgii
Polypterus bichir
Polypterus congicus
Polypterus delhezi
Polypterus endlicherii
Prachtvinkwastsnoek (Polypterus ornatipinnis)
Polypterus palmas
Polypterus polli
Polypterus retropinnis
Polypterus senegalus
Polypterus teugelsi
Polypterus weeksii
Beenganoïden (Holostei) Beensnoeken (Lepisosteiformes) Kaaimansnoeken (Lepisosteidae) Lepisosteus Lepisosteus oculatus
Kaaimansnoek (Lepisosteus osseus)
Lepisosteus platostomus
Lepisosteus platyrhincus
Atractosteus Atractosteus spatula
Atractosteus tristoechus
Atractosteus tropicus
Moddersnoeken (Amiiformes) Moddersnoeken (Amiidae) Amia Amia calva
Beenvissen (Teleostei) Beentongvisachtigen (Osteoglossomorpha) Beentongvissen (Osteoglossiformes) Osteoglossoidei Arowana's (Osteoglossidae) Arapaima Arapaima gigas
Heterotis Heterotis niloticus
Beentongvissen (Pantodontidae) Pantodon Pantodon buchholzi
Notopteroidei Notopteroidea Mesvissen (Notopteridae) Chitala Chitala chitala
Notopterinae Notopterus Aziatische mesvis (Notopterus notopterus)
Xenomystinae Papyrocranus Papyrocranus afer
Xenomystus Afrikaanse mesvis (Xenomystus nigri)
Tapirvissen (Mormyridae) Brienomyrus Brienomyrus niger
Grote Nijlsnoeken (Gymnarchidae) Gymnarchus Gymnarchus niloticus
Tarpon- en aalachtigen (Elopomorpha) Tarponachtigen (Elopiformes) Elopoidei Tarpons (Megalopidae) Megalops Tarpoen (Megalops atlanticus)
Indopacifische tarpoen (Megalops cyprinoides)
Palingachtigen (Anguilliformes) Anguilloidei Echte palingen (Anguillidae) Anguilla Paling (Anguilla anguilla)
Meervallen en karperachtigen (Ostariophysi) Zandvisachtigen (Gonorynchiformes) Knerioidei Moddervissen (Phractolaemidae) Phractolaemus Phractolaemus ansorgii
Karperachtigen (Cypriniformes) Cobitoidea Modderkruipers (Cobitidae) Cobitinae Misgurnus Grote modderkruiper (Misgurnus fossilis)
Misgurnus anguillicaudatus
Lepidocephalichthys Lepidocephalichthys guntea
Lepidocephalichthys thermalis
Pangio e Indische modderkruiper (Pangio kuhlii)
Pangio semicincta
Cobitis Bermpje (Cobitis barbatula)
Karperzalmachtigen (Characiformes) Forelzalmen (Erythrinidae) Erythrinus Erythrinus erythrinus
Hoplerythrinus Hoplerythrinus unitaeniatus
Slankzalmen (Lebiasinidae) Lebiasininae Piabucina Piabucina festae
Lebiasina Lebiasina bimaculata
Meervalachtigen (Siluriformes) Reuzenmeervallen (Pangasiidae) Pangasius e Pangasius hypophthalmus
Pangasius pangasius
Pangasius nasutus
Pangasius conchophilus
Kieuwzakmeervallen (Clariidae) Bathyclarias Bathyclarias nyasensis
Bathyclarias longibarbis
Bathyclarias worthingtoni
Clariallabes Clariallabes laticeps
Clariallabes teugelsi
Clarias Clarias ngamensis
Clarias anguillaris
Clarias gariepinus
Clarias alluaudi
Clarias werneri
Clarias pachynema
Clarias salae
Clarias buthupogon
Clarias angolensis
Clarias theodorae
Clarias buettikoferi
Clarias macromystax
Clarias jaensis
Clarias camerunensis
Clarias maclareni
Clarias batrachus
Clarias macrocephalus
Clarias submarginatus
Clarias liocephalus
Clarias longior
Clarias laeviceps
Heterobranchus Heterobranchus bidorsalis
Heterobranchus boulengeri
Heterobranchus isopterus
Heterobranchus longifilis
Xenoclarias Xenoclarias eupogon
Zakkieuwigen (Heteropneustidae) Heteropneustes Heteropneustes fossilis
Heteropneustes microps
Aspredinidae Bunocephalus Bunocephalus amaurus
Parasitaire meervallen (Trichomycteridae) Trichomycterinae Trichomycterus Trichomycterus striatus
Eremophilus Eremophilus mutisii
Pantsermeervallen (Callichthyidae) Callichthyidae Callichthys Callichthys callichthys
Dianema Dianema longibarbis
Dianema urostriatum
Hoplosternum Hoplosternum littorale
Megalechis Gevlekte pantsermeerval (Megalechis thoracata)
Corydoradinae Brochis Brochis splendens
Corydoras Bronzen pantsermeerval (Corydoras aeneus)
Corydoras agassizii
Stroomlijnpantsermeerval (Corydoras arcuatus)
Corydoras cochui
Corydoras elegans
Corydoras griseus
Dwergpantsermeerval (Corydoras hastatus)
Luipaardpantsermeerval (Corydoras julii)
Corydoras leopardus
Gevlekte pantsermeerval (Corydoras melanistius)
Corydoras nattereri
Gestippelde pantsermeerval (Corydoras paleatus)
Corydoras punctatus
Corydoras rabauti
Corydoras reticulatus
Corydoras treitlii
Corydoras trilineatus
Corydoras undulatus
Scleromystax Scleromystax barbatus
Scleromystax macropterus
Harnasmeervallen (Loricariidae) Hypostominae Lithoxus Lithoxus lithoides
Acanthicus
Ancistrus Ancistrus chagresi
Chaetostoma Chaetostoma fischeri
Lasiancistrus
Hypostomus Hypostomus plecostomus
Hypostomus punctatus
Squaliforma Squaliforma emarginata
Pseudancistrus
Pterygoplichthys Pterygoplichthys anisitsi
Pterygoplichthys multiradiatus
Pterygoplichthys pardalis
Rhinelepis Rhinelepis strigosa
Loricariinae Loricariichthys
Rineloricaria Rineloricaria uracantha
Sturisomatichthys Sturisomatichthys citurensis
Mesaalachtigen (Gymnotiformes) Sternopygoidei Amerikaanse mesalen (Hypopomidae) Brachyhypopomus Brachyhypopomus brevirostris
Brachyhypopomus occidentalis
Gymnotoidei Mesalen (Gymnotidae) Gymnotus Gestreepte mesaal (Gymnotus carapo)
Electrophoridae Electrophorus Sidderaal (Electrophorus electricus)
Zalmachtigen (Protacanthopterygii) Snoekachtigen (Esociformes) Snoeken (Esocidae) Hondsvissen (Umbridae) Dallia Grote waaiervis (Dallia pectoralis)
Umbra Umbra krameri
Umbra limi
Umbra pygmaea
Spieringachtigen (Osmeriformes) Osmeroidei Galaxioidea Lepidogalaxiidae Lepidogalaxias Salamandervisje (Lepidogalaxias salamandroides)
Snoekforellen (Galaxiidae) Galaxiinae Neochanna Neochanna apoda
Neochanna burrowsius
Neochanna cleaveri
Neochanna diversus
Galaxias Galaxias brevipinnis
Galaxias fasciatus
Galaxiella e Galaxiella munda
Galaxiella pusilla
Stekelvinnigen (Acanthopterygii) Tandkarpers (Cyprinodontiformes) Killivisjes (Rivulidae) Rivulinae Anablepsoides Anablepsoides beniensis
Anablepsoides hartii
Anablepsoides limoncochae
Kryptolebias Kryptolebias marmoratus
Rivulus Rivulus brunneus
Eierleggende tandkarpers (Cyprinodontidae) Fundulus Fundulus confluentus
Fundulus grandis
Fundulus heteroclitus
Fundulus majalis
Fundulus nottii
Fundulus similis
Schorpioenvisachtigen (Scorpaeniformes) Scorpaenoidei Schorpioenvissen (Scorpaenidae) Caracanthus Caracanthus unipinna
Cottoidei Cottoidea Donderpadden (Cottidae) Clinocottus Clinocottus analis
Clinocottus globiceps
Clinocottus recalvus
Taurulus Groene zeedonderpad (Taurulus bubalis)
Baarsachtigen (Perciformes) Lipvisachtigen (Labroidei) Cichliden (Cichlidae) Oreochromis Oreochromis aureus
Alcolapia Alcolapia grahami
Baarsvissen (Percoidei) Percoidea Rifwachters (Plesiopidae) Acanthoclinus Acanthoclinus fuscus
Schildvisachtigen (Gobiesocoidei) Schildvissen (Gobiesocidae) Sicyases Sicyases sanguineus
Pherallodiscus Pherallodiscus funebris
Gobiesox Gobiesox pinniger
Tomicodon Tomicodon boehlkei
Tomicodon humeralis
Tomicodon petersii
Diplecogaster Diplecogaster bimaculata
Puitalen (Zoarcoidei) Stekelruggen (Stichaeidae) Xiphister Xiphister atropurpureus
Xiphister mucosus
Anoplarchus Anoplarchus purpurescens
Cebidichthys Cebidichthys violaceus
Chirolophis Chirolophis polyactocephalus e
Botervissen (Pholididae) Pholis Pholis laeta
Pholis ornata
Pholis schultzi
Apodichthys Apodichthys flavidus
Apodichthys fucorum
Slijmvisachtigen (Blennioidei) Drievinslijmvissen (Tripterygiidae) Forsterygion
Bellapiscis Bellapiscis medius
Slijmvissen (Labrisomidae) Dialommus Dialommus fuscus
Dialommus macrocephalus
Naakte slijmvissen (Blenniidae) Andamia Andamia amphibius
Andamia heteroptera
Andamia reyi
Andamia tetradactylus
Alticus Alticus anjouanae
Alticus arnoldorum
Alticus kirkii
Alticus monochrus
Alticus montanoi
Alticus saliens
Alticus sertatus
Alticus simplicirrus
Salarias Salarias alboguttatus
Salarias ceramensis
Salarias fasciatus
Salarias guttatus
Salarias luctuosus
Salarias nigrocinctus
Salarias obscurus
Salarias patzneri
Salarias ramosus
Salarias segmentatus
Salarias sexfilum
Salarias sibogai
Salarias sinuosus
Lipophrys Gewone slijmvis (Lipophrys pholis)
Coryphoblennius Coryphoblennius galerita
Istiblennius e Istiblennius bellus
Istiblennius colei
Istiblennius dussumieri
Istiblennius edentulus
Istiblennius flaviumbrinus
Istiblennius lineatus
Istiblennius meleagris
Istiblennius muelleri
Istiblennius pox
Istiblennius rivulatus
Istiblennius spilotus
Istiblennius steindachneri
Istiblennius unicolor
Istiblennius zebra
Entomacrodus e Entomacrodus cadenati
Entomacrodus caudofasciatus
Entomacrodus chapmani
Entomacrodus chiostictus
Entomacrodus corneliae
Entomacrodus cymatobiotus
Entomacrodus decussatus
Entomacrodus epalzeocheilos
Entomacrodus lemuria
Entomacrodus lighti
Entomacrodus longicirrus
Entomacrodus macrospilus
Entomacrodus marmoratus
Entomacrodus nigricans
Entomacrodus niuafoouensis
Entomacrodus randalli
Entomacrodus rofeni
Entomacrodus sealei
Entomacrodus solus
Entomacrodus stellifer
Entomacrodus strasburgi
Entomacrodus striatus
Entomacrodus textilis
Entomacrodus thalassinus
Entomacrodus vermiculatus
Entomacrodus vomerinus
Entomacrodus williamsi
Grondelachtigen (Gobioidei) Slaapgrondels (Eleotridae) Dormitator Dormitator latifrons
Oxyeleotris Oxyeleotris marmorata c
Grondels (Gobiidae) Gobiodon Gobiodon axillaris
Gobiodon rivulatus
Gobiodon histrio
Gobiodon unicolor
Gobiodon acicularis
Gobiodon ceramensis
Gobiodon okinawae
Periophthalmus Periophthalmus argentilineatus
Periophthalmus barbarus
Periophthalmus chrysospilos
Periophthalmus darwini
Periophthalmus gracilis
Periophthalmus kalolo
Periophthalmus magnuspinnatus
Periophthalmus malaccensis
Periophthalmus minutus
Periophthalmus modestus
Periophthalmus novaeguineaensis
Periophthalmus novemradiatus
Periophthalmus pearsei
Periophthalmus sobrinus
Periophthalmus spilotus
Periophthalmus variabilis
Periophthalmus walailakae
Periophthalmus waltoni
Periophthalmus weberi
Boleophthalmus Boleophthalmus birdsongi
Boleophthalmus boddarti
Boleophthalmus caeruleomaculatus
Boleophthalmus dussumieri
Boleophthalmus pectinirostris
Periophthalmodon Periophthalmodon freycineti
Periophthalmodon schlosseri
Periophthalmodon septemradiatus
Scartelaos Scartelaos cantoris
Scartelaos gigas
Scartelaos histophorus
Scartelaos tenuis
Gillichthys Gillichthys mirabilis
Gillichthys seta
Quietula Quietula guaymasiae
Ctenogobius Ctenogobius sagittula
Pseudapocryptes Pseudapocryptes elongatus
Apocryptes Apocryptes bato
Favonigobius Favonigobius exquisitus
Pseudogobius Pseudogobius olorum
Arenigobius Arenigobius leftwichi
Arenigobius bifrenatus
Arenigobius frenatus
Cryptocentroides Cryptocentroides cristatus
Mugilogobius Mugilogobius paludis
Mugilogobius stigmaticus
Chlamydogobius Chlamydogobius eremius
Chlamydogobius gloveri
Chlamydogobius japalpa
Chlamydogobius micropterus
Chlamydogobius ranunculus
Chlamydogobius squamigenus
Odontamblyopus Odontamblyopus rubicundus
Labyrintvisachtigen (Anabantoidei) Klimbaarzen of labyrintvissen (Anabantidae) Anabas Klimbaars (Anabas testudineus)
Ctenopoma Ctenopoma acutirostre
Ctenopoma argentoventer
Ctenopoma ashbysmithi
Ctenopoma breviventrale
Ctenopoma ctenotis
Ctenopoma garuanum
Ctenopoma kingsleyae
Ctenopoma machadoi
Ctenopoma maculatum
Ctenopoma multispine
Ctenopoma muriei
Ctenopoma nebulosum
Ctenopoma nigropannosum
Ctenopoma ocellatum
Ctenopoma oxyrhynchum
Ctenopoma pellegrini
Ctenopoma petherici
Ctenopoma riggenbachi
Ctenopoma togoensis
Ctenopoma weeksii
Microctenopoma Microctenopoma ansorgii
Microctenopoma congicum
Microctenopoma damasi
Microctenopoma fasciolatum
Microctenopoma intermedium
Microctenopoma lineatum
Microctenopoma milleri
Microctenopoma nanum
Microctenopoma nigricans
Microctenopoma ocellifer
Microctenopoma pekkolai
Microctenopoma uelense
Sandelia Sandelia bainsii
Sandelia capensis
zoengoerami's (Helostomatidae) Helostoma Zoenvis (Helostoma temminckii)
Echte goerami's (Osphronemidae) Belontiinae Belontia Belontia hasselti
Belontia signata
Luciocephalinae Colisa Diklipgoerami (Colisa labiosa)
Ctenops Ctenops nobilis
Luciocephalus Luciocephalus pulcher
Parasphaerichthys Parasphaerichthys ocellatus
Sphaerichthys Sphaerichthys acrostoma
Chocoladegoerami (Sphaerichthys osphromenoides)
Sphaerichthys selatanensis
Sphaerichthys vaillanti
Trichogaster Honinggoerami (Trichogaster chuna)
Trichogaster fasciata
Dwerggoerami (Trichogaster lalius)
Diamantgoerami (Trichogaster leerii)
Trichogaster microlepis
Gewone draadgoerami (Trichogaster pectoralis)
Blauwe spat (Trichogaster trichopterus)
Macropodinae Betta Betta akarensis
Betta albimarginata
Betta anabatoides
Betta antoni
Betta balunga
Betta bellica
Betta breviobesus
Betta brownorum
Betta burdigala
Betta channoides
Betta chini
Betta chloropharynx
Betta coccina
Betta compuncta
Betta dimidiata
Betta edithae
Betta enisae
Betta falx
Betta foerschi
Betta fusca
Betta hipposideros
Betta ibanorum
Betta ideii
Betta imbellis
Betta krataios
Betta livida
Betta macrostoma
Betta mandor
Betta miniopinna
Betta patoti
Betta persephone
Betta pi
Betta picta
Betta pinguis
Betta prima
Betta pugnax
Betta pulchra
Betta renata
Betta rubra
Betta rutilans
Betta schalleri
Betta simplex
Betta smaragdina
Betta spilotogena
Siamese kempvis (Betta splendens)
Betta strohi
Betta taeniata
Betta tomi
Betta tussyae
Betta uberis
Betta unimaculata
Betta waseri
Macropodus Macropodus erythropterus
Macropodus hongkongensis
Macropodus ocellatus
Paradijsvis (Macropodus opercularis)
Macropodus spechti
Malpulutta Malpulutta kretseri
Parosphromenus Parosphromenus allani
Parosphromenus anjunganensis
Parosphromenus bintan
Parosphromenus deissneri
Parosphromenus filamentosus
Parosphromenus linkei
Parosphromenus nagyi
Parosphromenus ornaticauda
Parosphromenus paludicola
Parosphromenus parvulus
Pseudosphromenus Pseudosphromenus cupanus
Pseudosphromenus dayi
Trichopsis Trichopsis pumila
Trichopsis schalleri
Trichopsis vittata
Osphroneminae Osphronemus Goerami (Osphronemus goramy)
Channoidei Slangenkopvissen (Channidae) Channa Channa amphibeus
Channa argus
Channa asiatica
Channa aurantimaculata
Channa bankanensis
Channa baramensis
Channa barca
Channa bleheri
Channa burmanica
Channa cyanospilos
Channa diplogramma
Channa gachua
Channa harcourtbutleri
Channa hoaluensis
Channa longistomata
Channa lucius
Channa maculata
Channa marulioides
Channa marulius
Channa melanopterus
Channa melanostigma
Channa melasoma
Channa micropeltes
Channa ninhbinhensis
Channa nox
Channa orientalis
Channa ornatipinnis
Channa panaw
Channa pleurophthalma
Channa pulchra
Channa punctata
Channa stewartii
Channa striata
Kieuwspleetalen (Synbranchiformes) Mastacembeloiodei Stekelalen (Mastacembelidae) Macrognathus Macrognathus aculeatus
Macrognathus pancalus
Mastacembelus Stekelaal (Mastacembelus armatus)
Synbranchoidei Kieuwspleetalen (Synbranchidae) Ophisternon Ophisternon aenigmaticum
Ophisternon afrum
Ophisternon bengalense
Ophisternon candidum
Ophisternon gutturale
Ophisternon infernale
Synbranchus Synbranchus marmoratus
Synbranchus lampreia
Synbranchus madeirae
Monopterus Monopterus albus
Monopterus cuchia
Monopterus bicolor
Monopterus boueti
Monopterus desilvai
Monopterus dienbienensis
Monopterus digressus
Monopterus eapeni
Monopterus fossorius
Monopterus hodgarti
Monopterus ichthyophoides
Monopterus indicus
Monopterus roseni

Literatuur

bewerken
  1. a b c Graham (1997)
  2. Clack, J.A. (2007): 'Devonian climate change, breathing, and the origin of the tetrapod stem group' in Integrative and Comparative Biology, Volume 47, Issue 4, p. 510-523. Gearchiveerd op 1 mei 2024.