Petruskerk (Woldendorp)
De Petruskerk of Hervormde Kerk is een middeleeuws kerkgebouw in Woldendorp (gemeente Eemsdelta) in de Nederlandse provincie Groningen. De kerk is erkend als een rijksmonument.
| Petruskerk | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
De oostzijde in 2011
| ||||
| Plaats | Woldendorp | |||
| Coördinaten | 53° 16′ NB, 7° 2′ OL | |||
| Gebouwd in | derde kwart van de 13e eeuw | |||
| Restauratie(s) | 1945-1949 | |||
| Monumentale status | Rijksmonument | |||
| Monumentnummer | 35008 | |||
| Architectuur | ||||
| Toren | 1945-1949 | |||
| Interieur | ||||
| Orgel | 1952 (Mense Ruiter) | |||
| Afbeeldingen | ||||
| ||||
De westzijde in 2011
| ||||
| ||||
De toekomst van kerkgebouw en kerkwierde leidde begin september 2024 tot een publieke discussie, nadat uit perspublicaties bleek dat het PKN-kerkbestuur het verwaarloosde gebouw had verkocht aan een Amsterdamse speculant, die het kerkterrein aanbood als mogelijke bouwlocatie.[1]
Geschiedenis
bewerkenDe romanogotische kruiskerk werd gebouwd in het derde kwart van de 13e-eeuw op een wierde aan de westelijke rand van Woldendorp. Waarschijnlijk werd de kerk tegen het einde van de middeleeuwen gedeeltelijk gesloopt. In die tijd werden het transept en het koor afgebroken. Er resteerde een eenvoudige rechthoekige kerk. Aan de oostzijde zijn nog sporen te vinden van de vroegere dwarsbeuken. Na de Reductie van Groningen in 1594 werd de kerk gebruikt door de hervormde gemeente. De fresco's werden overgeschilderd en de heiligenbeelden vermoedelijk vernietigd.
De aangebouwde kerktoren werd in 1855 afgebroken en vervangen door een smalle travee met dakruiter. De oude toren is zichtbaar op een kaart van Henricus Teysinga uit 1731.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de kerk aanzienlijk beschadigd. Een paar dagen voor het einde van de oorlog vonden bij de bevrijding van Delfzijl in en rond Woldendorp gevechten plaats met de terugtrekkende troepen van de Wehrmacht. Daarbij werden meerdere huizen en boerderijen vernield. Van de kerk gingen de kap, de dakruiter en het volledige kerkmeubilair verloren.
Na de oorlog werd de kerk gerestaureerd. Aan de westzijde werd een nieuwe geveltoren gebouwd. Aan de oostzijde kreeg de kerk een apsisvormige uitbouw voor het plaatsen van de preekstoel in de kerk en voor de opgang naar het orgel. Dit werd in 1952 vervaardigd door de orgelbouwer Mense Ruiter.
In de kerk bevinden zich nog diverse fresco's uit de 14e en 15e-eeuw. In een van de gewelven is een afbeelding van de tronende Christus, de Majestas Domini met de symbolen van de evangelisten te vinden. Ook zijn er twee kampvechters afgebeeld. In een ander gewelf zijn Maria met kind en diverse heiligen geschilderd.
Op de begraafplaats rondom de kerk is een groot aantal oude grafstenen te vinden. In 1653 werd hier de doopsgezinde oudste Uko Walles begraven, wiens lijk per boot uit Oost-Friesland kwam, waar hij in ballingschap leefde. Deze boer uit Noordbroek was leider van de naar hem genoemde sekte der Ukowallisten of Groninger Oude Vlamingen.[2] Zijn graf lag mogelijk aan de noordkant van de kerk, maar is niet bewaard gebleven.
-
De kerk van Woldendorp met de in 1855 afgebroken toren op de kaart van Teysinga uit 1731 -
Kerk en wierde -
Muurschildering: Maria met kind -
Interieur met het orgel
- Karstkarel, Peter Alle middeleeuwse kerken: Van Harlingen tot Wilhelmshaven (2007) Leeuwarden/Groningen, Uitgeverij Noordboek, ISBN 9789033005589
- Plas, Harm en Wim Religieus erfgoed in Groningen: Oude kerken in de Ommelanden (2008) uitgeverij Profiel, Bedum. ISBN 9789052944111
- Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed: Woldendorp
- Informatiepaneel van de kerk
Noten
- ↑ Zorgen in Groningen om verkoop van Middeleeuwse kerk, Erfgoedvereniging Bond Heemschut, 29 augustus 2024.
- ↑ De Ukowallisten waren, vanwege hun strengere opvattingen, in 1637 afgescheiden van een andere doperse stroming de Vlamingen. Zij werden ook wel de Groninger Oude Vlamingen genoemd. In 1675 verenigde de groep van Uko Walles zich met een verwante groep onder leiding van Arent Jans in de stad Groningen, Zie Drie doopsgezinde gemeenten) en "Die schadelicke secte der Mennoniten".