Deze pagina geeft een overzicht van alle uitgelichte artikels en/of afbeeldingen op het portaal Geschiedenis. Voor elke week van het jaar is er zo'n artikel en/of afbeelding. Voel u vrij om deze te bewerken door de bijhorende bewerk-link te volgen.
Uitgelicht deze week (48)
Kopie van een beeld van Karl Marx in Chemnitz voor de tentoonstelling Das Kapital
Karl Heinrich Marx (1818–1883) was een Duitse denker die belangrijke invloed heeft gehad op de (politieke) filosofie, de economie,de sociologie en de historiografie; hij was een van de grondleggers van de arbeidersbeweging. Hij woonde en werkte in Duitsland, Frankrijk, België en Engeland.
In maart 1796 kreeg Napoleon Bonaparte op 26-jarige leeftijd het bevel over het Franse leger aan het Italiaanse front. Hij was klein en tenger van gestalte, en kreeg de leiding over een leger van ongeveer 30.000 man. Er was gebrek aan voedsel en kleding, waardoor ook vechtlust en motivatie ontbraken.
Amerigo Vespucci werd op 9 maart 1454 in Florence geboren, hij was dus een Genuees. Hij groeide op in deze stad, die algemeen als een van de kernpunten van de Renaissance mag worden beschouwd. Hij kwam in dienst van de rijke bankiersfamilie de Medici. Hij had al wat diplomatieke ervaring na deel te hebben genomen aan een gezantschap naar Lodewijk XI van Frankrijk en werd dus nu bankier.
Hồ Chí Minh is geboren als Nguyễn Sinh Cung, op tienjarige leeftijd werd zijn naam veranderd in Nguyễn Tất Thành. Tijdens zijn leven (1890–1969) heeft hij gebruikgemaakt van vele namen en door de Vietnamezen wordt hij ook wel "Bác Hồ" (Ome Ho) genoemd. Hij was oprichter van de Vietminh, minister-president van Noord-Vietnam in 1954 en president van Noord-Vietnam van 1954 tot 1969.
John F. Kennedy (1917–1963) werd in 1960 de 35e President van de Verenigde Staten na een nipte verkiezingsoverwinning op de republikein Richard Nixon. Zijn presidentschap werd een van de roemruchtste uit de 20e eeuw. Niet alleen door zijn flamboyante persoonlijkheid, maar ook door de moord op hem in Dallas op 22 november 1963.
Het Romeinse Rijk (Latijn: Imperium Romanum) was een grote staat die ontstond rond het begin van de jaartelling en enkele honderden jaren later uiteenviel. Het rijk strekte zich uit rond de Middellandse Zee en omvatte ook West-Europa behalve Ierland en Scandinavië. Het was de opvolger van de Romeinse Republiek en had als zetel van de macht Rome.
Hij werd opgeleid als marineofficier en ging later naar de Verenigde Staten. Hij huwde daar in 1803 te Baltimore de koopmansdochter Elizabeth Patterson (1785–1879). Napoleon erkende dit huwelijk niet en in 1805 verliet Jérôme haar weer.
De Azteken waren de laatste van een reeks beschavingen uit het Dal van Mexico. Vanuit hun hoofdstad Tenochtitlan, gesticht in 1375 op de plaats van het huidige Mexico-stad, wisten ze een machtig rijk te veroveren. Ze zijn bekend en berucht vanwege hun mensenoffers, die ze uitvoerden op piramiden, waarvan tegenwoordig nog talloze te vinden zijn. De Spaanse conquistador Hernán Cortés landde in Mexico in 1519. Hij wist gebruik te maken van de haat van de vijanden van de Azteken en werd aangezien voor de god Quetzalcoatl, zodat hij het rijk in twee jaar tijd kon vernietigen.
De Vereenigde Oostindische Compagnie (vaak afgekort tot VOC) was een organisatie die in de 17e en 18e eeuw van de Nederlandse overheid het monopolie kreeg op de handel met Azië. De VOC wordt als het eerste bedrijf gezien dat aandelen uitgaf.
Tsjang Kai Tsjek (1887–1975), was een Chinees nationalistisch politicus. Hij was afkomstig uit de gezeten burgerij. Hij sloot zich aan bij de Revolutionaire Liga van Sun Yat-sen, die later werd omgedoopt (1911) tot Kwomintang (in het Westen dikwijls afgekort als KMT).
Op de Conferentie van Jalta (4 – 11 februari 1945) kwamen de drie geallieerde leiders bij elkaar: Roosevelt van de Verenigde Staten, Churchill van het Verenigd Koninkrijk en Stalin van de Sovjet-Unie. De conferentie vond plaats in Jalta op de Russische Krim, en wel in het Livadia paleis. Deze plaats van samenkomst was gekozen nadat Stalin had geweigerd zijn grondgebied te verlaten. Nazi-Duitsland was op dat moment vrijwel verslagen.
De RMS Titanic was een groot cruiseschip. Bij de tewaterlating van de Titanic op 31 mei 1911 werd in de pers de onzinkbaarheid breed uitgemeten. Het verging echter al op zijn eerste reis, die van Southampton naar New York had moeten gaan.
Checkpoint Charlie was tijdens de verdeling van Berlijn een controlepost op de grens van de Amerikaanse en Russische sector, bij een poort in de Berlijnse muur. Omdat dit het derde checkpoint was op de grens tussen West- en Oost-Berlijn (sinds de instelling van de invloedssferen na de Tweede Wereldoorlog), werd het Charlie genoemd, naar de derde letter van het spellingsalfabet van de NAVO.
Een hunebed is een steenkamer die bestaat uit kleinere staande stenen (dat wil zeggen zwerfstenen) overdekt door grotere platte stenen. Met kleine stenen is vaak, maar niet altijd aan een zijkant een ingang gemaakt. Het geheel is overdekt met aarde zodat een forse heuvel ontstond.
Nicolaas Alexandrovitsj Romanov (1868–1918) was de laatste tsaar van Rusland en de laatste heerser van de Romanov-dynastie die zo'n 300 jaar heeft geregeerd over een land dat, tijdens zijn regering, qua landoppervlakte 17% van de wereld besloeg.
De Tachtigjarige Oorlog (in de modernere geschiedschrijving ook wel De Opstand of de Nederlandse Opstand genoemd) is de naam voor de opstand en strijd in de Nederlanden (1568–1648, met een Twaalfjarig Bestand in de jaren 1609–1621).
Tijdens de oorlog werd de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden een wereldmacht, vooral door de zeevaart. De Republiek beleefde een Gouden Eeuw op economisch, wetenschappelijk en cultureel gebied.
Dejima, ook wel geschreven als Deshima, was een klein kunstmatig eilandje in de haven van Nagasaki in Japan. Dit eilandje was van 1641 tot 1859 een Nederlandse handelspost. Het was in die tijd de enige Europese nederzetting in Japan.
Michiel de Ruyter (bijgenaamd Bestevaer) (1607–1676) is de bekendste zeeheld in de Nederlandse geschiedenis. In drie oorlogen met Engeland speelde hij een belangrijke rol. Daarnaast was hij actief in diverse oorlogen in de Oostzee en tegen piraterij in de Middellandse Zee. Was afwisselend in dienst van de staat en van reders en was zelfs een tijdlang als zelfstandig ondernemer actief in de walvisvaart.
Hernán Cortés (1485–1547) was een Spaanse conquistador die vooral bekend is omdat hij in twee jaar tijd het rijk van de Azteken wist te veroveren. Hij werd door de Azteken aangezien als de god Quetzalcoatl, dus ze boden in het begin geen weerstand. Toen de Azteken er achter kwamen dat hij een ordinaire veroveraar was, was het al te laat. Met behulp van zijn Indiaanse bondgenoten wist hij in 1521 de Azteekse hoofdstad Tenochtitlan in te nemen. Met zijn Indiaanse minnares "La Malinche" kreeg hij zijn zoon Martín, die symbolisch als eerste mesties gezien wordt.
Het Byzantijnse Keizerrijk was het oostelijke deel van het Romeinse Rijk dat bleef bestaan na de val van het westelijke deel van het rijk (in 476). De naam is afkomstig van de Griekse stad Byzantium aan de Bosporus. Deze stad werd door keizer Constantijn de Grote officieel omgedoopt in Nova Roma (=nieuw Rome) nadat hij het Romeinse keizerlijke hof van het 'oude' Rome had overgeplaatst naar deze stad (in 330 AD), die een gunstiger ligging had. Door de komst van alle keizerlijke instituten en rijksinstellingen en de bijbehorende privileges trok 'Nova Roma' snel grote aantallen nieuwe bewoners aan en groeide explosief. Constantijn startte ook onmiddellijk een gigantisch bouwprogramma om de stad te beveiligen en om het 'keizerwaardig' te maken.
De Sovjet-Unie werd opgericht in 1917 na de Russische revolutie. In 1991 werd zij ontbonden, en werden de 15 republieken waaruit zij bestond alle onafhankelijke staten.
Het ideologische gedachtegoed dat de basis vormde van de binnen- en buitenlandse politiek van de Sovjet-Unie en van het sociaaleconomische systeem van het rijk, was het communisme. Het streven was via een geperfectioneerd socialisme een communistische heilstaat te worden.
De Unie van Utrecht is een op 23 januari 1579 getekende overeenkomst tussen de gewesten Holland, Zeeland, Utrecht, Gelre en de Groningse Ommelanden. Later dat jaar sloten ook Overijssel, Landschap Drenthe en Friesland en de steden Groningen, Venlo, Antwerpen, Breda, Brussel, Brugge, Lier en Ieper zich bij de Unie aan.
Begin jaren ’30 kwam Japan terecht onder een steeds groter wordende invloed van ultra-nationalistische, expansionistische militairen. Dit leidde tot de invasie van Mantsjoerije, waar de Japanners de vazalstaat Mandsjoekwo stichten, en een tweede Chinees-Japanse oorlog, die uiteindelijk uitmondde in de Tweede Wereldoorlog.
Mahatma Gandhi (1869–1948) was een Indiaas politicus. Hij werd geboren in Porbander, een klein dorpje in de staat Gujarat.
Mahatma Gandhi was een van de grondleggers van de moderne staat India en voorvechter van het pacifisme als middel voor revolutie. Zijn bijnaam Mahatma is Sanskriet voor "verheven ziel". Ook wordt hij wel Bapu genoemd.
Balthasar Gerards (ca. 1557–1584) was de moordenaar van prins Willem de Zwijger. Hij was afkomstig uit het Franse Vuillafans bij Besançon en heette eigenlijk Balthasar Gérard. Na de moord op de Prins van Oranje werd hij door Filips II in de adelstand verheven, waardoor zijn nageslacht tot op de dag van vandaag nog steeds tot de Spaanse adel behoort.
Oostenrijk-Hongarije, ook bekend als de Donaumonarchie of de Dubbelmonarchie, was een staat in Midden-Europa van 1867 tot 1918. Het was een losse federatie, bestaande uit het keizerrijk Oostenrijk, het koninkrijk Hongarije en het koninkrijk Bohemen.
Georgi Konstantinovitsj Zjoekov (Гео́ргий Константи́нович Жу́ков, 1894–1974) was de belangrijkste Sovjetgeneraal uit de Tweede Wereldoorlog. Zjoekov werd geboren in Strekovka ten zuidwesten van Moskou. Op 19-jarige leeftijd werd hij opgeroepen voor dienst in het tsaristische leger, waarin hij snel opklom in rang.
Plan-Frederiks was in de Tweede Wereldoorlog een plan van secretaris-generaal Frederiks, dat inhield dat zogenaamde 'prominente' joden, joden die volgens de bezetter van extra maatschappelijke waarde waren, een voorkeursbehandeling zouden krijgen. Met het oog op dit plan werden zij tussen december 1942 en september 1943 in drie panden in Gelderland geplaatst, alwaar zij voorlopig vrij zouden zijn van transport. Toen zij eind 1943 alsnog naar een buitenlands concentratiekamp zouden moeten worden vervoerd, werden zij in Theresienstadt geplaatst, en ook dáár kregen zij een speciale behandeling. Vrijwel alle joden uit plan-Frederiks overleefden de oorlog.
De aanval op Pearl Harbor was de aanval van het Japanse keizerrijk op de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor. Het plan voor de aanval werd samengesteld door admiraal Isoroku Yamamoto, en uitgevoerd op 7 december 1941. De Japanse marine zette een vloot van 6 vliegdekschepen met daarop 441 vliegtuigen, 2 slagschepen, 3 kruisers, 9 destroyers en 6 onderzeeërs in. Het gevolg van de aanval was de grotendeelse vernietiging van de Amerikaanse vloot binnen de marinebasis en daarmee kregen de Japanners vrij spel bij hun aanvallen op onder meer Nederlands-Indië.
Nederlands-Indië was een Nederlandse kolonie, die het gebied omvatte dat nu Indonesië is. De Nederlandse bezittingen stammen van de VOC, die onder meer op Java en in de Molukken een aantal eilanden, steden en gebieden bezat. Na de opheffing van de VOC in 1798 gingen ze op de toenmalige Bataafse Republiek over.
Pausin Johanna is een legendarische figuur die in de 9e eeuw ofwel in de 11e eeuw het pausambt zou hebben bekleed. In sommige middeleeuwse geschriften wordt zij ook Agnes genoemd. De legende werd voor het eerst in het midden van de 13e eeuw op schrift gesteld door Jean de Mailly in zijn Chronica universalis Mettensis.
Johanna zou in Engeland of in Ingelheim zijn geboren. Zij zou later gestudeerd hebben in Athene en daarna verkleed als man naar Rome zijn vertrokken. Door haar kennis maakte zij daar grote indruk en zou vervolgens na de dood van paus Leo IV in 855 als paus gekozen zijn. Tijdens een processie zou zij zijn bevallen van een kind en onmiddellijk zijn bezweken. Men zou haar ter plekke begraven hebben.
Otto von Bismarck (1815–1898) was een van de belangrijkste staatslieden van de negentiende eeuw. Gedurende de kwarteeuw tussen 1865 en 1890 beheerste hij voor een belangrijk deel het politieke toneel in Europa en besliste hij bij diverse conflicten over oorlog en vrede.
Clemens VII is geboren als Giulio de' Medici, de buitenechtelijke zoon van Giuliano de' Medici. Hij volgde Lorenzo II op als leider van de familie, maar deed in 1523 afstand van zijn functie om tot paus te worden verkozen. Daarmee was hij na zijn neef Leo X de tweede paus uit dit beroemde geslacht.
Keizer Karel V van het Heilige Roomse Rijk was de zoon van Filips de Schone en Johanna van Castilië, die de geschiedenis zou ingaan als Johanna de Waanzinnige. Hij werd grootgebracht in de Nederlanden door zijn tante Margaretha van Oostenrijk en zijn tutor, Adriaan van Utrecht, de latere paus Adrianus VI. In 1506, toen zijn vader Filips de Schone stierf, erfde hij de Nederlanden en het vrijgraafschap Bourgondië (Franche Comté). Zijn grootvader Maximiliaan I van Oostenrijk zou tot 1515 het regentschap waarnemen voor de minderjarige Karel.
In de nacht van 17 juni 1972 werden vijf mannen gearresteerd tijdens een inbraak in het hoofdkantoor van de Democratische Partij, in het Watergate Hotel te Washington. Doel van de inbraak was het plaatsen van afluisterapparatuur. Het Watergateschandaal had het aftreden van Nixon tot gevolg.
Nelson Mandela (1918–2013) was advocaat en president van Zuid-Afrika. Hij ontving in 1993, samen met Frederik Willem de Klerk, de Nobelprijs voor de Vrede. Mandela werd alom gerespecteerd om zijn volhardende strijd tegen de apartheid, en was de eerste zwarte president van Zuid-Afrika.
Frederik Wilhelm Albert Victor (1859–1941) was de laatste koning van Pruisen en keizer van het Duitse Rijk. Hij was de zoon van kroonprins Frederik Willem (de latere keizer Frederik III) en de Engelse prinses Victoria, waardoor hij kleinzoon was van de Engelse koningin Victoria. Hij was ook een kleinzoon van keizer Wilhelm I.
Florence Nightingale (1820–1910) was de pionier en grondlegger van de moderne verpleging.
Toen in 1854 tijdens de Krimoorlog de correspondent van het Engelse dagblad The Times, William Howard Russell, melding maakte van mensonterende toestanden onder de zieke en gewonde Britse soldaten, bood Florence, een 34-jarige verpleegster, haar diensten aan.
Thomas van Aquino (1225–1274) was een Italiaanse filosoof, die tot de scholastici gerekend wordt.
Thomas van Aquino stamde uit een vooraanstaande familie. Hij trad toe tot de dominicanen, een bedelorde met een grote werfkracht onder de aanzienlijken, zoals de cisterciënzers een eeuw vroeger hadden.
Het Heilige Roomse Rijk (Sacrum Romanum Imperium Nationis Germanicae) was een politiek conglomeraat van landen in West- en Centraal-Europa in de Middeleeuwen. De staat ontstond uit het oostelijke gedeelte van het Frankische Rijk nadat het verdeeld werd in het Verdrag van Verdun (843). Het Rijk bestond officieel bijna een millennium, tot het werd ontbonden in 1806.
De slag om Stalingrad begon op 23 augustus 1942 na een groot bombardement op de stad, die 40.000 burgers het leven kostte. De slag zou vijf en een halve maand duren. In het begin van de veldslag hadden de Duitsers een overmacht en vielen de stad met 12 van hun 22 divisies aan.
Michail Gorbatsjov (of Михаил Сергеевич Горбачёв) (1931–2022) was secretaris-generaal van de Communistische Partij van 1985 tot 1991 en president van de Sovjet-Unie (USSR) van 1988 tot 1991. Hij regeerde met als motto de leuzen 'glasnost' (openheid) en 'perestrojka' (vernieuwing).
Vasco da Gama (1469–1524) was een Portugese ontdekkingsreiziger, en de leider van de eerste expeditie van Portugal naar India. Da Gama is geboren in Sines. Als jongeman leerde hij astrononie en navigatie. In 1492 werd hij zeeofficier.
Vladimir Iljitsj Oeljanov (Владимир Ильич Ульянов) (1870–1924) beter bekend onder zijn schuilnaam Lenin (Ленин) – waarschijnlijk afgeleid van de Siberische rivier de Lena – Lenin was een Russisch revolutionair, eerste leider (premier) van de Sovjet-Unie en naamgever van het Leninisme.
Harry S. Truman (1884–1972) was in 1945 de 34e vicepresident en van 1945 tot 1953 de 33e President van de Verenigde Staten. Hij werd president nadat Franklin Roosevelt stierf als zittend president.
Truman had geen tweede voornaam maar alleen het middeninitiaal "S". In zuidelijke staten, waaronder Missouri was dat niet ongebruikelijk. Het initiaal "S" was een compromis tussen de namen van zijn grootvaders Anderson Shippe Truman en Solomon Young.
Het Ottomaanse Rijk, eigenlijk het Osmaanse Rijk (want "Ottomaanse" is een verbastering van "Osmaanse") is het Turkse Rijk dat gesticht werd door Osman I, de stamvader van de Ottomaanse Dynastie. Het kan beschouwd worden als de opvolger van het Seltsjoekenrijk.
Het Ottomaanse Rijk was een wereldrijk tussen de 14e eeuw en de 20e eeuw n.Chr., en bij de grootste uitbreiding ervan besloeg het een enorm gebied in Noord-Afrika, Azië en Europa.
Solidarność (in het Nederlands Solidariteit) was de Poolse vakbeweging die tot 1989 een belangrijke rol speelde in het verzet tegen het communistische regime in Polen. Tot 2001 was het een belangrijke politieke partij.
Wijnbeker vervaardigd uit de buit van de door Piet Hein veroverde zilvervloot
Wijnbeker gemaakt van zilver van de door Piet Hein veroverde zilvervloot (1629), Rijksmuseum
Piet Hein (1577–1629) werd geboren als zoon van een scheepskapitein in 1577 in Delfshaven. Hij raakte in 1598 op 21-jarige leeftijd samen met zijn vader in Spaanse gevangenschap en werd galeislaaf en kwam pas vrij in 1602 bij een uitwisseling van gevangenen. Tussen 1613 en 1622 was hij kapitein bij de VOC.
Karl Heinrich Marx (1818–1883) was een Duitse denker die belangrijke invloed heeft gehad op de (politieke) filosofie, de economie,de sociologie en de historiografie; hij was een van de grondleggers van de arbeidersbeweging. Hij woonde en werkte in Duitsland, Frankrijk, België en Engeland.
Arthur Seyss-Inquart (1892–1946) was een Oostenrijks jurist en politicus die in het begin tot de gematigde vleugel behoorde van de Oostenrijkse nazi's. In 1938 speelde hij een belangrijke rol bij de aansluiting van Oostenrijk bij nazi-Duitsland. Onder dwang en dreiging benoemde president Miklas hem tot bondskanselier, waarna hij de Duitse troepen binnenliet. Hitler benoemde hem tot Rijksstadhouder, wat hij bleef tot 1940. In dat jaar werd hij rijkscommissaris van Nederland.
Sint-Nicolaas, rond 270 geboren in Patara in Lycië, was aan het begin van de vierde eeuw bisschop in Klein Azië, werd door de traditie heilig verklaard en is hoofdpersoon in tal van legenden, bijvoorbeeld de Legenda Aurea van de 13e eeuwse geleerde dominicaan Jacobus de Voragine.
Renaissance is de periode in de geschiedenis die begint na de Gotiek van de Middeleeuwen en eindigt in de barok (zie kunstgeschiedenis) en omspant ruwweg de 14e, 15e en 16e eeuw.
De Koude Oorlog was een periode van gewapende vrede in de tweede helft van de 20e eeuw tussen aan de ene kant een kapitalistisch Westers blok, inclusief Nederland en België, geleid door de Verenigde Staten (VS), en aan de andere kant het communistische Oostblok, geleid door de Sovjet-Unie (USSR).
Op 28 juni 1914 werd Frans Ferdinand van Oostenrijk in Sarajevo (Bosnië en Herzegovina) doodgeschoten door Gavrilo Princip (zie ook: moord op Frans Ferdinand). 28 juni is de dag van Sint-Vitus en als gedenkdag van de Slag op het Merelveld een speciale dag voor de Zuid-Slaven. Naar aanleiding van deze moord verklaarde Oostenrijk de oorlog aan Servië en dit leidde weer tot de Eerste Wereldoorlog.
