Schildhouder: verschil tussen versies

Interactief door geschiedenis bladeren

← Oudere bewerking

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

VisueelWikitekst

In de regel

Huidige versie van 26 aug 2024 om 19:17

rechts

links

Heraldiek

helmteken

wrong

Dekkleed

helm

rangkroon

schildhoofd

schild

heraut-
stuk

gewoon
stuk

schild-
houder

ordeketen

motto

wapenelementen

Een schildhouder is in de heraldiek een figuur die een wapenschild vasthoudt. De schildhouders staan aan weerszijden van het schild opgesteld.

Geschiedenis

De wapens van de eerste ridders waren eenvoudig; men beschilderde de wapenschilden die men droeg met geometrische patronen of dieren, zoals leeuwen. Toen de wapenschilden door de herauten op wapenrollen en andere documenten werden geschilderd, ontstond de heraldische kunst, waarin de wapenschilden met helmen, helmtekens en schildhouders werden gecombineerd. De schildhouder is geen deel van het wapen. Iemand zou dan ook voor een andere schildhouder kunnen kiezen dan zijn vader, moeder of broers. Toch houden veel families vast aan een bepaalde schildhouder, die generaties lang ongewijzigd deel van het wapen uitmaakt. Bij Nederlandse gemeentewapens en andere publiekrechtelijke lichamen en instellingen stelt de Hoge Raad van Adel ook de schildhouder vast. Meestal geschiedt toekenning daarvan op historische gronden: om een schildhouder toe te kennen moet er een wapen van een voorganger bekend zijn met één schildhouder. Hiervan wordt slechts zelden afgeweken.

Meestal zijn er twee schildhouders, maar de Schotse familie "of that Ilk" heeft er drie, en het IJslandse Staatswapen heeft er zelfs vier. Soms is er slechts één schildhouder. Die kan recht achter het schild staan, of ernaast. Voorbeelden hiervan zijn het wapen van Maastricht en het wapen van Enkhuizen.

Voorbeelden van schildhouders

De klassieke schildhouders zijn leeuwen, adelaars, fabeldieren (zoals eenhoorns en griffioenen) en engelen. Ieder dier of iedere persoon die een schild met snavel, klauw, bek, hand of poot kan vasthouden, komt als schildhouder in aanmerking. Ook vissen en bomen kan men aanwenden.

Margaret Thatcher gebruikte een admiraal en Sir Isaac Newton.^[1]
De Hohenzollern kozen voor wildemannen.
De Nederlandse koningen kozen voor gouden leeuwen.
Zaanstad heeft twee walvissen als schildhouders.
De gemeente Hoorn heeft één schildhouder: een eenhoorn.
Het wapen van de staat São Paulo staat in een krans van koffietakken
Heeze-Leende en een aantal Belgische gemeenten voeren een boom als schildhouder.
Karel van Lorreinen had als schildhouder twee gekroonde adelaars
In de wapens van Valencia en Zierikzee staan letters als schildhouders
Het wapen van Gent staat in een Hollandse tuin en wordt vastgehouden door de Gentse stedemaagd
De schildhouder in het wapen van Aartselaar houdt twee schilden vast

Met uitzondering van vogels, duivels, en engelen moeten de schildhouders ook ergens op kunnen staan. Wanneer schildhouders worden getekend, is het gebruikelijk om ook een ondergrond te tekenen. Schildhouders kunnen ook op een lint met een devies staan.

Schildhouders en de Kerkelijke heraldiek

In de wapens van geestelijken en geprofeste leken is geen plaats voor schildhouders. Zij drukken hun kerkelijke rang uit door kwasten aan de zijkant van het wapen te hangen. Op meer informele wapens (bijvoorbeeld ex libri) is het niet ongebruikelijk het schild door een engel of heilige te laten vasthouden. Het is voorgeschreven om niet een afbeelding van een van de evangelisten te gebruiken.^[2]

Schildhouders in Engeland en Schotland

Alleen de "peers", de hoge edelen, mogen schildhouders in hun wapen opnemen. Anderen mogen dit slechts bij wijze van privilege. Dat privilege wordt aan de "companionage" (leden van de hoogste orden) en de ridders van de Orde van Sint-Jan verleend. Anderen zijn strafbaar wanneer zij schildhouders in hun wapen afbeelden en zeker in Schotland zal de strenge Schotse Wapenkoning, de "Lord Lyon", daartegen optreden.

Voorbeelden

Het grote Nederlandse Rijkswapen zoals dat in 1907 werd vastgesteld.
Het wapen van 's-Hertogenbosch met twee wildemannen als schildhouders.
Hardstenen wapenschild grootmeester van de Duitse Orde Karel van Lotharingen aan de rentmeesterwoning te Diepenbeek met twee adelaars als schildhouder.
Twee Basutho paarden in het wapen van Lesotho
Twee vliegende Engelen dragen het oude Hongaarse wapen
Passiewapen
Het wapen van het Belgische Aartselaar met twee schilden

Referentie

Wapendrager als synoniem voor schildhouder

Zie de categorie Heraldic supporters van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Heraldica: Thatcher
↑ Heim, Bruno Bernard (1979). Kerkelijke Heraldiek - van 1270 tot Johannes Paulus II. Uitgeverij Helmond, Helmond, p. 81. ISBN 978-90-252-6950-0.

[1] Heraldica: Thatcher

[2] Heim, Bruno Bernard (1979). Kerkelijke Heraldiek - van 1270 tot Johannes Paulus II. Uitgeverij Helmond, Helmond, p. 81. ISBN 978-90-252-6950-0.

[1]

[2]

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
+{{Wapenelementen}}
-[[Afbeelding:Nederlands Rijkswapen van 1907.jpg|thumb|right|200px|Het grote Nederlandse Rijkswapen zoals dat in 1907 werd vastgesteld.]]
-Een '''schildhouder''' (ecuyer) is in de [[heraldiek]] een figuur dat een [[Wapen (heraldiek)|wapenschild]] vasthoudt.
+Een '''schildhouder ''' is in de [[heraldiek]] een figuur die een [[Wapen (heraldiek)|wapenschild]] vasthoudt. De schildhouders staan aan weerszijden van het schild opgesteld.
-==Geschiedenis==
-[[Image:Coat_of_arms_of_'s-Hertogenbosch.jpg|thumb|right|200px|Het wapen van 's-Hertogenbosch met twee wildemannen als schildhouders ]]
-De wapens van de eerste ridders waren eenvoudig; men beschilderde de wapenschilden die men droeg met geometrische patronen of dieren zoals leeuwen. Toen de wapenschilden door de [[heraut]]en op wapenrollen en andere documenten werden geschilderd ontstond de [[heraldiek|heraldische]] kunst waarin de wapenschilden met [[Helm (hoofddeksel)|helm]]en, [[helmteken]]s en schildhouders werden gecombineerd. De schildhouder is geen deel van het wapen. Iedereen zou dan ook voor een andere schildhouder kunnen kiezen dan zijn vader, moeder of broers. Toch houden veel families vast aan een bepaalde schildhouder die generaties lang ongewijzigd deel van het wapen uitmaakt. Bij Nederlandse [[gemeentewapen]]s stelt de [[Hoge Raad van Adel]] ook de schildhouder vast.
+== Geschiedenis ==
-==Voorbeelden van schildhouders==
+De wapens van de eerste ridders waren eenvoudig; men beschilderde de wapenschilden die men droeg met geometrische patronen of dieren, zoals leeuwen. Toen de wapenschilden door de [[heraut]]en op wapenrollen en andere documenten werden geschilderd, ontstond de [[heraldiek|heraldische]] kunst, waarin de wapenschilden met [[Helm (hoofddeksel)|helmen]], [[helmteken]]s en schildhouders werden gecombineerd. De schildhouder is geen deel van het wapen. Iemand zou dan ook voor een andere schildhouder kunnen kiezen dan zijn vader, moeder of broers. Toch houden veel families vast aan een bepaalde schildhouder, die generaties lang ongewijzigd deel van het wapen uitmaakt. Bij Nederlandse [[gemeentewapen]]s en andere publiekrechtelijke lichamen en instellingen stelt de [[Hoge Raad van Adel]] ook de schildhouder vast. Meestal geschiedt toekenning daarvan op historische gronden: om een schildhouder toe te kennen moet er een wapen van een voorganger bekend zijn met één schildhouder. Hiervan wordt slechts zelden afgeweken.
-De klassieke schildhouders zijn leeuwen, fabeldieren en engelen maar de keuze is onbeperkt. Ieder dier en iedere persoon die een schild in snavel, klauw, bek, hand of poot kan dragen komt als schilddrager in aanmerking. Ook vissen en bomen kunnen worden gebruikt.<BR>
-Adelaars worden meestal achter het schild geplaatst.
+Meestal zijn er twee schildhouders, maar de Schotse familie "of that Ilk" heeft er drie, en het [[IJsland]]se [[Wapen van IJsland|Staatswapen]] heeft er zelfs vier. Soms is er slechts één schildhouder. Die kan recht achter het schild staan, of ernaast. Voorbeelden hiervan zijn het [[wapen van Maastricht]] en het [[wapen van Enkhuizen]].
-* [[Margaret Thatcher]][http://www.heraldica.org/topics/thatcher.htm] gebruikt een admiraal en Sir Isaac Newton.
-* De [[Hohenzollern]] kozen voor [[wildeman]]nen.
+== Voorbeelden van schildhouders ==
-* Een Engelse edelman liet zijn schild dragen door twee portretten van zichzelf.{{feit}}
+De klassieke schildhouders zijn [[Leeuw (heraldiek)|leeuwen]], [[Adelaar (heraldiek)|adelaars]], [[fabeldier|fabeldieren]] (zoals [[eenhoorn (fabeldier)|eenhoorn]]s en [[griffioen]]en) en [[engel|engelen]]. Ieder dier of iedere persoon die een schild met snavel, klauw, bek, hand of poot kan vasthouden, komt als schildhouder in aanmerking. Ook vissen en bomen kan men aanwenden.
+* [[Margaret Thatcher]] gebruikte een admiraal en Sir Isaac Newton.<ref>Heraldica: [http://www.heraldica.org/topics/thatcher.htm Thatcher]</ref>
+* De [[Huis Hohenzollern|Hohenzollern]] kozen voor [[wildeman]]nen.
 * De Nederlandse koningen kozen voor gouden leeuwen.
-* [[Zaanstad]] heeft twee walvissen als schildhouders
+* [[Wapen van Zaanstad|Zaanstad]] heeft twee walvissen als schildhouders.
+* De gemeente [[Wapen van Hoorn (Noord-Holland)|Hoorn]] heeft één schildhouder: een eenhoorn.
+* Het [[Wapen van São Paulo (staat)|wapen van de staat São Paulo]] staat in een krans van koffietakken
+* [[Wapen van Heeze-Leende|Heeze-Leende]] en een aantal Belgische gemeenten voeren een boom als schildhouder.
+* [[Karel van Lorreinen]] had als schildhouder twee gekroonde [[adelaar (heraldiek)|adelaars]]
+* In de wapens van [[Valencia (stad)|Valencia]] en [[Wapen van Zierikzee|Zierikzee]] staan letters als schildhouders
+* Het [[wapen van Gent]] staat in een [[Hollandse tuin (heraldiek)|Hollandse tuin]] en wordt vastgehouden door de Gentse stedemaagd
+* De schildhouder in het [[wapen van Aartselaar]] houdt twee schilden vast
-Met uitzondering van vogels, duivels, en engelen moeten de schildhouders ook ergens op kunnen staan. Wanneer schildhouders worden getekend is het gebruikelijk om ook een ondergrond te tekenen.<BR>
+Met uitzondering van vogels, duivels, en engelen moeten de schildhouders ook ergens op kunnen staan. Wanneer schildhouders worden getekend, is het gebruikelijk om ook een ondergrond te tekenen. Schildhouders kunnen ook op een lint met een [[wapenspreuk|devies]] staan.
-De schildhouders kunnen ook op een lint met een devies staan. Meestal zijn er zijn er twee schildhouders maar de Schotse familie "of that Ilk" heeft er drie, het [[IJsland|IJslandse]] Staatswapen heeft er zelfs vier.
-==Schildhouders en de [[Kerkelijke heraldiek]]==
+== Schildhouders en de [[Kerkelijke heraldiek]] ==
-In de wapens van geestelijken en geprofeste leken is geen plaats voor schildhouders. Zij drukken hun kerkelijke rang uit door kwasten aan de zijkant van het wapen te laten hangen. Op meer informele wapens (bijvoorbeeld [[ex libris|ex libri]]) is het niet ongebruikelijk om het schild door een engel of heilige te laten vasthouden. Het is beslist niet toegestaan om een afbeelding van een van de [[evangelist]]en te gebruiken.{{feit}}
+In de wapens van [[geestelijke]]n en [[professen|geprofeste]] [[Leek (christendom)|leken]] is geen plaats voor schildhouders. Zij drukken hun kerkelijke rang uit door kwasten aan de zijkant van het wapen te hangen. Op meer informele wapens (bijvoorbeeld [[ex libris|ex libri]]) is het niet ongebruikelijk het schild door een engel of heilige te laten vasthouden. Het is voorgeschreven om niet een afbeelding van een van de [[Evangelist (Nieuwe Testament)|evangelisten]] te gebruiken.<ref>{{Citeer boek | achternaam =Heim | voornaam =Bruno Bernard | auteurlink = | medeauteurs = | datum =1979 | titel =Kerkelijke Heraldiek - van 1270 tot Johannes Paulus II | uitgever =Uitgeverij Helmond | plaats =Helmond | ISBN =978-90-252-6950-0 | NUR = | pagina's =p. 81 | taal = | URL = | bezochtdatum = }}</ref>
-==Schildhouders in Engeland en Schotland==
+== Schildhouders in Engeland en Schotland ==
-Alleen de "Peers", de hoge edelen, mogen schildhouders in hun wapen opnemen. Anderen mogen dit bij wijze van privilege.Dat privilege wordt aan de "companionage" (leden van de hoogste orden) en de ridders van de [[Orde van Sint-Jan (Verenigd Koninkrijk)|Orde van Sint-Jan]] verleend. Anderen zijn strafbaar wanneer zij schildhouders in hun wapen afbeelden en zeker in Schotland zal de strenge Schotse [[Wapenkoning]], de "Lord Lyon", daartegen optreden.
+Alleen de "peers", de hoge edelen, mogen schildhouders in hun wapen opnemen. Anderen mogen dit slechts bij wijze van privilege. Dat privilege wordt aan de "companionage" (leden van de hoogste orden) en de ridders van de [[Orde van Sint-Jan (Verenigd Koninkrijk)|Orde van Sint-Jan]] verleend. Anderen zijn strafbaar wanneer zij schildhouders in hun wapen afbeelden en zeker in Schotland zal de strenge Schotse [[Wapenkoning]], de "Lord Lyon", daartegen optreden.
 == Voorbeelden ==
 <gallery>
+Bestand:Koninklijk wapen van het koninkrijk der Nederlanden.svg|Het grote Nederlandse Rijkswapen zoals dat in 1907 werd vastgesteld.
+Bestand:S-Hertogenbosch wapen.svg|Het [[wapen van 's-Hertogenbosch]] met twee wildemannen als schildhouders.
+Bestand:Wapenschild1.JPG|Hardstenen wapenschild grootmeester van de [[Duitse Orde]] Karel van Lotharingen aan de rentmeesterwoning te [[Diepenbeek]] met twee adelaars als schildhouder.
+Bestand:Coat of arms of Lesotho (1966–2006).svg|Twee Basutho paarden in het wapen van [[Lesotho]]
+Bestand:Wappen Ungarische Länder 1867 (Mittel).png|Twee vliegende [[Engel]]en dragen het oude Hongaarse wapen
+Bestand:Passionswappen mit Gotteslamm.png|Passiewapen
+Bestand:Aartselaar wapen.svg|Het wapen van het Belgische [[Aartselaar]] met twee schilden
+</gallery>
+==Referentie==
-Image:Coat of arms of Bavaria.svg|Wapen van [[Beieren]]
+* [http://www.encyclo.nl/begrip/wapendrager Wapendrager als synoniem voor schildhouder]
-Image:Coat_of_arms_of_Lesotho_(1966-2006).svg| Twee Basutho paarden in het wapen van [[Lesotho]]
-Image:Wappen Ungarische Länder 1867 (Mittel).png| twee vliegende [[Engel]]en dragen het oude Hongaarse wapen
-Image:Passionswappen mit Gotteslamm.png|Passiewapen
-Afbeelding:Coat of arms of Mook en Middelaar.jpg| Wapen van [[Mook en Middelaar]], twee schildhouders ín een schild
-Afbeelding:Wapenschild Zandhoven met Sint Amelberga.jpg|[[Sint-Amelberga]] en haar steur dragen het wapen van [[Zandhoven]].
-Image:Heraldry_Society_Arms.JPG| Zwarte eenhoorns in plaats van de meer gebruikelijke witte exemplaren
-Image:Coat of arms of Fiji.png| Het staatswapen van [[Fiji]]
-Image:Duke of Devonshire coa.png|Een door herten gedragen wapen van de Hertogen van Devonshire. 19e eeuwse tekening in een decoratieve maar nu niet meer geaccepteerde heraldische stijl.
-Afbeelding:Coat of arms of Zeewolde.png| Het wapen van [[Zeewolde]] met twee zeehonden
-Afbeelding:Zaanstad_wapen.png| Het wapen van [[Zaanstad]] met twee walvissen (uniek in de wereld)
-Afbeelding:Waalwijk.gif| Het wapen van [[Waalwijk]] met een boom als schildhouder
-Afbeelding: Ommelanderwapen.jpg|Het wapen van het vm. waterschap [[Ommelanderzeedijk]] met een [[zeemeermin]] en een [[Waterwolf (animalisering)|waterwolf]]
-</gallery>
+{{commonscat|Heraldic supporters}}
+{{Appendix}}
+{{Navigatie vaktermen heraldiek}}
 [[Categorie:Heraldiek]]
-[[ar:دعامة]]
-[[cs:Štítonoš]]
-[[da:Skjoldholder]]
-[[de:Schildhalter]]
-[[en:Supporters (heraldry)]]
-[[fr:Support (héraldique)]]
-[[he:תומכים (הרלדיקה)]]
-[[hu:Pajzstartók]]
-[[it:Sostegni (araldica)]]
-[[mk:Штитодржач]]
-[[no:Skjoldholder]]
-[[pl:Trzymacze heraldyczne]]
-[[pt:Suporte (heráldica)]]
-[[sr:Држачи штита у хералдици]]
-[[sv:Sköldhållare]]