Slaapmiddel: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

In de regel

Huidige versie van 3 okt 2024 om 07:43

Neem het voorbehoud bij medische informatie in acht.
Raadpleeg bij gezondheidsklachten een arts.

Een slaapmiddel of hypnoticum is een geneesmiddel dat slaap veroorzaakt, in de zin van makkelijker in slaap vallen en/of langer doorslapen. De meest gebruikte slaapmiddelen behoren tot de groep van benzodiazepines. Deze middelen bezitten tevens kalmerende (sedatie) en angstverminderende (anxiolyse) eigenschappen.

Eigenschappen

De belangrijkste verschillen tussen slaapmiddelen onderling liggen op het gebied van de werkingsduur, de inwerktijd en de veiligheid bij overdosering. Langwerkende middelen worden ook wel doorslaapmiddelen genoemd en middelen die snel werken maar ook snel zijn uitgewerkt worden inslaapmiddelen genoemd. Voordeel van de korter werkende middelen is dat zij leiden tot minder sufheid overdag.

Soorten slaapmiddelen.

benzodiazepinen: Temazepam, lormetazepam zijn middelen van eerste keus, vanwege hun niet te lange werkingsduur.
zolpidem en zopiclon: worden ook Z-producten genoemd en hebben geen bewezen voordelen boven benzodiazepines en werken volgens een gelijkaardig werkingsmechanisme.
chloraalhydraat: Het gebruik van chloraalhydraat is af te raden, met name vanwege de risico's bij overdosering.
barbituraten: worden niet meer voorgeschreven als slaapmiddel met name vanwege de risico's bij overdosering.

Eigenschappen slaapmiddelen.
Slaapmiddel	Tijdsduur tot effect, in minuten	Gebruikelijke dosering	Werkingsduur
Brotizolam (Lendormin)	5-20	0,125-0,25 mg	Middellang
Chloralhydraat	30	250-1000 mg en maximaal 2 g	Middellang
Flunitrazepam (Rohypnol)	20-30	0,5-1 en maximaal 2 mg	Lang
Flurazepam (Dalmadorm)	30-60	15–30 mg	Lang
Loprazolam (Dormanoct)	30	0,5-1 mg en maximaal 2 mg	Middellang
Midazolam (Dormicum)	5-20	7,5-15 mg	Kort
Nitrazepam (Mogadon)	20-50	2,5-10 mg	Lang
Temazepam (Normison)	45-60	10-20 en maximaal 40 mg	Middellang
Zolpidem (Stilnoct)	5-20	5-10 mg	Kort
Zopiclon (Imovane)	5-20	7,5 mg	Kort

Natuurlijke en chemisch geïnduceerde slaap

Een door drugs of medicatie geïnduceerde slaap biedt niet dezelfde herstellende eigenschappen als een echte nachtrust. Personen die langdurig slaapmiddelen gebruiken kunnen symptomen vertonen die overeenkomen met die van iemand die in lange tijd niet echt geslapen had. ^[1]

Nadelige effecten

Tolerantie (steeds meer nodig hebben voor hetzelfde effect), met als mogelijke gevolgen afhankelijkheid en verslaving.
Sufheid overdag. Dit hangt samen met de werkingsduur, en treedt minder op bij de (zeer) kort werkende middelen.
Ademdepressie bij (soms geringe) overdosering. Van belang bij bepaalde chronische aandoeningen van de luchtwegen.
Bij bejaarden is de kans op een gebroken heup door een val aanzienlijk groter bij gebruik van een slaapmiddel.^[2]
Verminderde duur van de diepe slaap^[3] (het meest herstellende deel van de slaap).
De remslaap, de periodes waarin men droomt zijn meestal korter. Medisch gezien is dit waarschijnlijk niet van belang.^[4]^[5] De slaapmiddelen zolpidem en zopiclon beïnvloeden de remslaap het minst.
Twee tabletten zolpidem kunnen de ademhaling onderdrukken en bij mensen met slaapapneu het zuurstofgehalte in het bloed doen dalen.^[6]

Hoe lang te gebruiken

De meeste middelen dienen niet langer dan maximaal vier weken achtereen gebruikt te worden (chloraalhydraat maximaal twee weken). Dit heeft te maken met het gegeven dat een kunstmatige slaap geen volwaardig alternatief is voor de natuurlijke slaap en tevens met gewenning: men zou dan telkens een grotere dosis moeten nemen om hetzelfde slaapbevorderende effect te krijgen. Dit werkt een lichamelijke afhankelijkheid en verslaving in de hand. Langdurig gebruik werkt ook een psychische verslaving in de hand. Men denkt zonder het pilletje niet meer in slaap te kunnen komen.

De werkzaamheid van zolpidem en zopiclon zou langer behouden blijven dan die van andere middelen, in de meeste richtlijnen voor slaapmiddelen gebruikmaakt men echter dit onderscheid niet.

Misbruik

Een overdosering met barbituraten kan fataal zijn. Overdosering met benzodiazepines verloopt vrijwel nooit dodelijk.

In (internationale) richtlijnen met betrekking tot het gebruik van slaapmiddelen, wordt langdurig gebruik afgeraden. Desondanks zijn in Nederland meer dan honderdduizend mensen verslaafd aan slaapmiddelen (met name benzodiazepines).

In België alleen al worden dagelijks 735.000 slaappillen ingenomen. Dat blijkt uit cijfers van de Belgische geneesmiddelenindustrie.^[7]

Zie ook

Medicijnvergiftiging

Afbouwen en stoppen

Benzodiazepines dienen geleidelijk te worden afgebouwd; gedurende een aantal weken stapsgewijs de dosis verlagen. Doet men dit niet, dan is de kans op ontwenningsverschijnselen groter. Een ontwenningsverschijnsel bij slaapmiddelengebruik, is dat men na het stoppen juist weer last van slapeloosheid krijgt. Voor een afbouwschema zie het artikel "Benzodiazepine".

Bronnen, noten en/of referenties

↑ The Difference Between Natural and Chemically-Induced Sleep
↑ Cumming RG, Le Couteur DG. Benzodiazepines and risk of hip fractures in older people: a review of the evidence. CNS Drugs. 2003;17:825-37.
↑ (en) PhD, Roland A. Carlstedt (14 december 2009). Handbook of Integrative Clinical Psychology, Psychiatry, and Behavioral Medicine: Perspectives, Practices, and Research. Springer Publishing Company. ISBN 978-0-8261-1095-4. Geraadpleegd op 3 oktober 2024.
↑ Siegel JM. Clues to the functions of mammalian sleep. Nature. 2005;437:1264-71.
↑ Aeschbach D, Cutler AJ, Ronda JM. A role for non-rapid-eye-movement sleep homeostasis in perceptual learning. J Neurosci. 2008;28:2766-72.
↑ Slaapmedicatie: deel 2: zolpidem, Ariens Bruno
↑ 735.000 slaappillen per dag in België, Ariens Bruno

[1] The Difference Between Natural and Chemically-Induced Sleep

[2] Cumming RG, Le Couteur DG. Benzodiazepines and risk of hip fractures in older people: a review of the evidence. CNS Drugs. 2003;17:825-37.

[3] (en) PhD, Roland A. Carlstedt (14 december 2009). Handbook of Integrative Clinical Psychology, Psychiatry, and Behavioral Medicine: Perspectives, Practices, and Research. Springer Publishing Company. ISBN 978-0-8261-1095-4. Geraadpleegd op 3 oktober 2024.

[4] Siegel JM. Clues to the functions of mammalian sleep. Nature. 2005;437:1264-71.

[5] Aeschbach D, Cutler AJ, Ronda JM. A role for non-rapid-eye-movement sleep homeostasis in perceptual learning. J Neurosci. 2008;28:2766-72.

[6] Slaapmedicatie: deel 2: zolpidem, Ariens Bruno

[7] 735.000 slaappillen per dag in België, Ariens Bruno

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
 {{Disclaimer medisch lemma}}
-Een '''slaapmiddel''' is een [[geneesmiddel]] dat slaap veroorzaakt, in de zin van makkelijker in slaap vallen en/of langer doorslapen. De meest gebruikte slaapmiddelen behoren tot de groep van [[benzodiazepine]]s. Deze middelen bezitten tevens kalmerende en angstverminderende eigenschappen.
+Een '''slaapmiddel''' of '''hypnoticum''' is een [[geneesmiddel]] dat slaap veroorzaakt, in de zin van makkelijker in slaap vallen en/of langer doorslapen. De meest gebruikte slaapmiddelen behoren tot de groep van [[benzodiazepine]]s. Deze middelen bezitten tevens kalmerende ([[sedatie]]) en angstverminderende ([[anxiolyse]]) eigenschappen.
 ==Eigenschappen==
-De belangrijkste verschillen tussen slaapmiddelen onderling liggen op het gebied van de werkingsduur, de inwerktijd en de veiligheid bij overdosering. Langwerkende middelen worden ook wel doorslaapmiddelen genoemd, terwijl middelen die snel werken maar ook snel zijn uitgewerkt inslaapmiddelen heten. Voordeel van de korter werkende middelen is, dat zij minder sufheid overdag geven. Of andersom, langwerkende zijn af te raden.
+De belangrijkste verschillen tussen slaapmiddelen onderling liggen op het gebied van de werkingsduur, de inwerktijd en de veiligheid bij overdosering. Langwerkende middelen worden ook wel doorslaapmiddelen genoemd en middelen die snel werken maar ook snel zijn uitgewerkt worden inslaapmiddelen genoemd. Voordeel van de korter werkende middelen is dat zij leiden tot minder sufheid overdag.
 Soorten slaapmiddelen.
-;[[benzodiazepine]]n: [[Temazepam]], [[zolpidem]], [[lormetazepam]] en [[zopiclon]] zijn middelen van eerste keus, vanwege hun niet te lange werkingsduur.
+;[[benzodiazepine]]n: [[Temazepam]], [[lormetazepam]] zijn middelen van eerste keus, vanwege hun niet te lange werkingsduur.
 ;[[zolpidem]] en [[zopiclon]]: worden ook Z-producten genoemd en hebben geen bewezen voordelen boven benzodiazepines en werken volgens een gelijkaardig werkingsmechanisme.
-;[[chloraalhydraat]]: Het gebruik van [[chloralhydraat]] is af te raden, met name vanwege de risico's bij overdosering.
+;[[chloraalhydraat]]: Het gebruik van [[chloraalhydraat]] is af te raden, met name vanwege de risico's bij overdosering.
 ;[[barbituraat|barbituraten]]: worden niet meer voorgeschreven als slaapmiddel met name vanwege de risico's bij overdosering.
@@ Regel 18: / Regel 18: @@
 | [[Brotizolam]] (Lendormin) || 5-20 || 0,125-0,25 mg || Middellang
 |-
-| [[chloralhydraat]] || 30 || 250-1000 mg en maximaal 2 g || Middellang
+|[[Chloraalhydraat|Chloralhydraat]]|| 30 || 250-1000 mg en maximaal 2 g || Middellang
 |-
 | [[Flunitrazepam]] (Rohypnol) || 20-30 || 0,5-1 en maximaal 2 mg || Lang
@@ Regel 36: / Regel 36: @@
 | [[Zopiclon]] (Imovane) || 5-20 || 7,5 mg || Kort
 |}
+== Natuurlijke en chemisch geïnduceerde slaap ==
+Een door drugs of medicatie geïnduceerde slaap biedt niet dezelfde herstellende eigenschappen als een echte nachtrust.
+Personen die langdurig slaapmiddelen gebruiken kunnen symptomen vertonen die overeenkomen met die van iemand die in lange tijd niet echt geslapen had. <ref>[https://www.huffpost.com/entry/natural-chemical-sleep_b_3743923 ''The Difference Between Natural and Chemically-Induced Sleep'']</ref>
 ==Nadelige effecten==
@@ Regel 42: / Regel 46: @@
 *[[Ademdepressie]] bij (soms geringe) overdosering. Van belang bij bepaalde chronische aandoeningen van de luchtwegen.
 * Bij [[bejaarde]]n is de kans op een gebroken [[heup]] door een val aanzienlijk groter bij gebruik van een slaapmiddel.<ref>Cumming RG, Le Couteur DG. Benzodiazepines and risk of hip fractures in older people: a review of the evidence. CNS Drugs. 2003;17:825-37.</ref>
+*Verminderde duur van de [[diepe slaap]]<ref>{{Citeer boek |titel=Handbook of Integrative Clinical Psychology, Psychiatry, and Behavioral Medicine: Perspectives, Practices, and Research |achternaam=PhD |voornaam=Roland A. Carlstedt |url=https://books.google.com/books?id=4Tkdm1vRFbUC |taal=en |uitgever=Springer Publishing Company |datum=2009-12-14 |bezochtdatum=2024-10-03|isbn=978-0-8261-1095-4}}</ref> (het meest herstellende deel van de slaap).
 *De [[remslaap]], de periodes waarin men droomt zijn meestal korter. Medisch gezien is dit waarschijnlijk niet van belang.<ref>Siegel JM. Clues to the functions of mammalian sleep. Nature. 2005;437:1264-71.</ref><ref>Aeschbach D, Cutler AJ, Ronda JM. A role for non-rapid-eye-movement sleep homeostasis in perceptual learning.
-J Neurosci. 2008;28:2766-72.</ref>De slaapmiddelen zolpidem en zopiclon beïnvloeden de remslaap het minst.
+J Neurosci. 2008;28:2766-72.</ref> De slaapmiddelen zolpidem en zopiclon beïnvloeden de remslaap het minst.
-*Twee tabletten zolpidem kunnen de ademhaling onderdrukken en bij mensen met slaapapneu het zuurstofgehalte in het bloed doen dalen.<ref>[http://blog.seniorennet.be/aanpak_slapeloosheid/archief.php?ID=65 Slaapmedicatie: deel 2: zolpidem, Ariens Bruno]</ref>
+*Twee tabletten zolpidem kunnen de ademhaling onderdrukken en bij mensen met [[slaapapneu]] het zuurstofgehalte in het bloed doen dalen.<ref>[http://blog.seniorennet.be/aanpak_slapeloosheid/archief.php?ID=65 Slaapmedicatie: deel 2: zolpidem, Ariens Bruno]</ref>
 ==Hoe lang te gebruiken==
-De meeste middelen dienen niet langer dan maximaal 4 weken achtereen gebruikt te worden. (Chloralhydraat maximaal 2 weken).
+De meeste middelen dienen niet langer dan maximaal vier weken achtereen gebruikt te worden (chloraalhydraat maximaal twee weken).
-<br />Dit heeft te maken met het feit dat na een aantal weken het lichaam aan bovenstaande middelen gewend is. Men zou dan telkens een grotere dosis moeten nemen om hetzelfde slaapbevorderende effect te krijgen. Dit werkt een lichamelijke afhankelijkheid en [[verslaving]] in de hand. Langdurig gebruik werkt ook een psychische verslaving in de hand. Men denkt zonder het pilletje niet meer in slaap te kunnen komen.
+Dit heeft te maken met het gegeven dat een kunstmatige slaap geen volwaardig alternatief is voor de natuurlijke slaap en tevens met [[gewenning]]: men zou dan telkens een grotere dosis moeten nemen om hetzelfde slaapbevorderende effect te krijgen. Dit werkt een lichamelijke afhankelijkheid en [[verslaving]] in de hand. Langdurig gebruik werkt ook een psychische verslaving in de hand. Men denkt zonder het pilletje niet meer in slaap te kunnen komen.
-<br />De werkzaamheid van zolpidem en zopiclon zou langer behouden blijven dan die van andere middelen, in de meeste richtlijnen voor slaapmiddelen gebruik maakt men echter dit onderscheid niet.
+De werkzaamheid van zolpidem en zopiclon zou langer behouden blijven dan die van andere middelen, in de meeste richtlijnen voor slaapmiddelen gebruikmaakt men echter dit onderscheid niet.
 ==Misbruik==
 Een overdosering met barbituraten kan fataal zijn. Overdosering met benzodiazepines verloopt vrijwel nooit dodelijk.
-In (internationale) richtlijnen met betrekking tot het gebruik van slaapmiddelen, wordt langdurig gebruik afgeraden. Desondanks zijn in Nederland meer dan honderdduizend mensen verslaafd aan slaapmiddelen (met name benzodiazepines).
+In (internationale) richtlijnen met betrekking tot het gebruik van slaapmiddelen, wordt langdurig gebruik afgeraden. Desondanks zijn in [[Nederland]] meer dan honderdduizend mensen verslaafd aan slaapmiddelen (met name benzodiazepines).
-In België alleen al worden dagelijks 735.000 slaappillen ingenomen. Dat blijkt uit cijfers van de Belgische geneesmiddelenindustrie.<ref>[http://blog.seniorennet.be/aanpak_slapeloosheid/archief.php?ID=256963 735.000 slaappillen per dag in België, Ariens Bruno]</ref>
+In [[België]] alleen al worden dagelijks 735.000 slaappillen ingenomen. Dat blijkt uit cijfers van de Belgische geneesmiddelenindustrie.<ref>[http://blog.seniorennet.be/aanpak_slapeloosheid/archief.php?ID=256963 735.000 slaappillen per dag in België, Ariens Bruno]</ref>
 === Zie ook ===
@@ Regel 62: / Regel 68: @@
 ==Afbouwen en stoppen==
-Benzodiazepines dienen geleidelijk te worden afgebouwd; gedurende een aantal weken stapsgewijs de dosis verlagen. Doet men dit niet, dan is de kans op [[ontwenningsverschijnselen]] groter. Een ontwenningsverschijnsel bij slaapmiddelengebruik, is dat men na het stoppen juist weer last van slapeloosheid krijgt. Voor een afbouwschema zie het artikel [[benzodiazepine]].
+Benzodiazepines dienen geleidelijk te worden afgebouwd; gedurende een aantal weken stapsgewijs de dosis verlagen. Doet men dit niet, dan is de kans op [[ontwenningsverschijnselen]] groter. Een ontwenningsverschijnsel bij slaapmiddelengebruik, is dat men na het stoppen juist weer last van slapeloosheid krijgt. Voor een afbouwschema zie het artikel "[[Benzodiazepine]]".
 {{Appendix}}