Postcodes in Nederland

Indeling van postcodes (2 cijfers) in Nederland

Postcodes in Europees Nederland worden door PostNL aan door gemeenten gegenereerde adresgegevens toegekend.

In 1977 is de postcode ingevoerd door vroegere PTT in Nederland. PTT had een postcodegids uitgereikt.

De Nederlandse postcode bestaat uit vier cijfers, een spatie en twee letters. Dit geeft een postcode de vorm: 1234␣AB. De cijfers geven de stad, het dorp, de buurt of wijk aan, de letters zijn specifieker en geven de straat of een deel daarvan aan.

Een postcodegebied (de vier cijfers) ligt nagenoeg altijd binnen één gemeente, dus als een dorp of buurtschap op een gemeentegrens ligt, heeft het gewoonlijk meer dan één postcode. Het komt slechts zeer zelden voor dat twee plaatsnamen de cijfers van hun postcode gemeen hebben. In enkele gevallen, bijvoorbeeld door grenswijzigingen van dorpen of gemeenten sluit de praktijk niet meer naadloos aan bij deze beoogde eenduidigheid. Om praktische redenen worden dan vaak bestaande postcodes gehandhaafd. Er zijn overigens ook cijfercombinaties die maar één straat aangeven.

Soms komen er binnen één postcode twee straatnamen voor, maar dan altijd zo dat de huisnummers verschillen.

Nederlandse adressen volgen het volgende stramien:

naam

straatnaam huisnummer

postcode (twee spaties) PLAATSNAAM

dus bijvoorbeeld

Stadhuis van Zwolle

Grote Kerkplein 15

8011 PK ZWOLLE

De combinatie van postcode en huisnummer is uniek. In beginsel is voor adressering van post dus niet vereist dat de plaatsnaam of de straatnaam worden vermeld, al is dit wel zo makkelijk voor de postbezorgers. Deze eigenschap is bijzonder: lang niet alle postcodestelsels zijn zo gedetailleerd als het Nederlandse. In veel andere landen (bijvoorbeeld België, Frankrijk en Zwitserland) geeft een postcode alleen maar een stad of stadsdeel aan.

Bijzonderheden

De laagste nummers binnen een plaatsnaam betreffen bij grotere plaatsen de postbussen. Zo bestaat de reeks 1000 tot en met 1009 in Amsterdam uit de postbussen in het hoofdpostkantoor. De reeks 1020 zijn de postbussen in Amsterdam-Noord. De laagste postcode is 1000 AA, deze is van Postbus 1 t/m 49 te Amsterdam. De eerste postcode die een straat aangeeft is 1011 AB. Dat is de De Ruijterkade, de straat die ten noorden van het Centraal Station loopt. De hoogste postcode is 9999 XL, de Akkemaweg te Stitswerd. Daarnaast zijn er veel postcodes ongebruikt, dit voor eventuele uitbreiding van dorpen of steden.

Postcodes die op een 0 eindigen betreffen bijna altijd postbussen. Deze zijn niet apart aangegeven in deze lijst, wel bij grote steden waar de hele serie 00-09 uit postbussen bestaat. Uitzonderingen hierop zijn: de postcode 1060, die aan een aantal straten in Osdorp is toegekend en de postcodes 7610 en 7910, die aan een aantal straten in Almelo en Nieuweroord zijn toegekend.

De lettercombinaties 'SS', 'SD' en 'SA' worden niet gebruikt vanwege hun associaties met Nazi-Duitsland. Verder ontbreken de letters F, I, O, Q, U en Y tot nu toe.

Geschiedenis

Een eerste studie naar de invoering van postcodes in Nederland begon in 1970 met de invoering van de FBA-code. Deze code, bestaande uit vier cijfers, werd gebruikt door bedrijven die gebruik maakten van frankering bij abonnement (vandaar de afkorting) en die de post gesorteerd aanboden. De FBA-code werd niet gepropageerd voor het gewone publiek, maar de mensen kenden de eigen FBA-code natuurlijk wel, de code stond immers op veel ontvangen poststukken. Sommigen schreven de FBA-code op hun brieven, denkend dat dat door het postbedrijf op prijs werd gesteld.

In 1977 werd de FBA-code vervangen door de definitieve postcode, bestaande uit vier cijfers (niet gelijk aan de cijfers van de FBA-code) en twee letters. In 1978 werd het gewone publiek aangemoedigd om de postcode te gebruiken.^[1] Er werd een landelijke postcodegids van ca. 1400 pagina's verspreid waarin men van elk adres de bijbehorende postcode kon opzoeken. Voor nieuwe straten verscheen periodiek een aanvulling. Het postcodeboek kon gratis op het postkantoor worden opgehaald. Later konden postcodes op het internet worden opgezocht.

Er waren gratis enveloppen met briefkaarten verkrijgbaar om familie, kennissen en anderen de postcode te laten weten. Ze konden portvrij worden verzonden.^[2]

In Caribisch Nederland zijn geen postcodes ingevoerd, al zijn daar wel plannen voor.^[3]

Postcodegebieden en provincies

Hier volgt een lijst van postcodegebieden in numerieke volgorde, met vermelding van de provincie. In tegenstelling tot sommige andere landen, zoals Frankrijk en Spanje, kan aan de begincijfers niet de provincie worden afgelezen.