Naar inhoud springen

Spa (stad)

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
(Doorverwezen vanaf Spa (België))
Spa
Stad in België Vlag van België
Het centrum van Spa
Spa (België)
Spa
Geografie
Gewest Vlag Wallonië Wallonië
Provincie Vlag Luik (provincie) Luik
Arrondissement Verviers
Oppervlakte
– Onbebouwd
– Woongebied
– Andere 		39,85 km² (2022)
78,04%
6,88%
15,08%
Coördinaten 50° 29' NB, 5° 52' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners
– Mannen
– Vrouwen
– Bevolkings­dichtheid 		9.812 (01/01/2024)
48,1%
51,9%
246,23 inw./km²
Leeftijdsopbouw
– 0-17 jaar
– 18-64 jaar
– 65 jaar en ouder 		(01/01/2024)
16,37%
56,04%
27,59%
Buitenlanders 6,68% (01/01/2024)
Politiek en bestuur
Burgemeester Sophie Delettre (MR)
Bestuur MR, SPA
Zetels
MR
Alternative-plus
Osons Spa
SPA 		21
11
7
2
1
Economie
Gemiddeld inkomen 19.429 euro/inw. (2021)
Werkloosheids­graad 14% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode
4900 		Deelgemeente
Spa
Zonenummer 087
NIS-code 63072
Politiezone Des Fagnes
Hulpverlenings­zone Vesdre - Hoëgne & Plateau
Website www.villedespa.be
Detailkaart
ligging binnen het arrondissement Verviers
in de provincie Luik
Foto's
De Thermen van Spa
De Thermen van Spa
Portaal  Portaalicoon   België

Spa (Waals: Spå/Spâ) is een stad en gemeente in de Belgische provincie Luik en het arrondissement Verviers, aan de rivier de Wayai. De gemeente telt ruim 9.800 inwoners. De thermen van Spa staan sinds 2021 op de UNESCO-Werelderfgoedlijst als onderdeel van de Historische kuuroorden van Europa.

Etymologie

[bewerken | brontekst bewerken]

Volgens een in toeristische milieus populaire en ook door het mineraalwaterbedrijf Spadel vaak gebruikte verklaring, zou het toponiem 'Spa' afgeleid zijn van het Latijnse sparsa, voltooid deelwoord van spargere, wat 'opwellen' of 'spuiten' betekent, en zou Spa dus opwellende bron betekenen.[1] Waarschijnlijker dateert de naam uit de Romeinse periode, toen de Romeinen het Spa-mineraalwater allerlei geneeskundige krachten toedichtten en de plaats Aquae Spadanae werd genoemd.[2][3] Sinds de middeleeuwen werden allerlei ziekten die verondersteld werden het gevolg te zijn van ijzertekort in het bloed behandeld door het drinken van ijzerhoudend bronwater. Toen ijzermeester (ijzerertssmelter) Colijn De Wolf (Collin Le Loup) uit Breda hiervoor in 1326 een kuur bedacht, noemde hij zijn waterbron Espa, wat in het oud-Waals 'fontein' betekent.[4][5]

Toch bestaat er over de etymologische verklaring geen eensgezindheid en zou Spa ook afkomstig kunnen zijn van het oud-Waalse spās/spōs, afgeleid van het Latijnse sparsa (de vrouwelijke uitgang van sparsus) wat "verstrooid, verspreid of versnipperd" betekent en zou verwijzen naar de verspreide ligging van de huizen in het dorp door de talrijke thermale bronnen.[6] Andere referenties verklaren Spa als een 'vrije ruimte', afgeleid van het Waalse spâ en het Latijnse spatia, meervoud van spatium wat ruimte betekent.[7]

Geschiedenis

[bewerken | brontekst bewerken]

In de middeleeuwen behoorde Spa tot het markgraafschap Franchimont, genoemd naar de burcht in het naburige Theux. Spa kreeg in 1594 stadsrechten.

Spa was tot ongeveer 1980 het belangrijkste toeristische centrum van de Ardennen. De vermeende geneeskrachtige werking van het ijzer- en koolzuurhoudend water van de thermen van Spa was al in de 16e eeuw bekend. In 1764 werd de eerste badinrichting gebouwd en kreeg de stad bekendheid als kuuroord. In 1774 werd er het tweede casino van Europa geopend. In de 19e eeuw werd Spa zo bekend dat in het Engels "spa" een soortnaam voor kuuroord werd. De welgestelde bourgeoisie liet er kasteeltjes bouwen. Talrijke gekroonde hoofden, componisten en schrijvers verbleven in Spa.[8]

Het Concours de Beauté dat op 19 september 1888 in het Casino werd gehouden, was de eerste schoonheidswedstrijd ter wereld.

Koningin Maria-Hendrika woonde van 1893 tot haar dood in 1902 in de Villa Royale; daar ontvluchtte ze de problemen van Laken.

Van maart tot november 1918, tijdens de Eerste Wereldoorlog, vestigden de Duitsers in Spa het hoofdkwartier van hun militaire opperbevel.[9] Hier, in Hôtel Britannique, planden de strategen het laatste offensief op het westfront, Operatie Michael. Keizer Wilhelm II van Duitsland ontvluchtte in oktober 1918 Duitsland, dat op het punt stond de oorlog te verliezen, voor de toenemend anti-monarchale stemming die zich in zijn land verspreidde. Hij nam zijn intrek in Kasteel La Fraineuse, dicht bij het militaire hoofdkwartier. Toen hij op 9 november vernam dat de troepen niet langer voor hem wilden vechten, trad hij af als Duits keizer. Hij wilde aanblijven als koning van Pruisen, maar de novemberrevolutie bracht de monarchie ten val en de rijkskanselier zette hem af als staatshoofd. Aangezien de Britten en Fransen kenbaar hadden gemaakt dat ze de ex-keizer als oorlogsmisdadiger wilden vervolgen, ging Wilhelm de volgende dag vanuit Spa rechtstreeks naar de Nederlandse grensplaats Eijsden, waar hij asiel aanvroeg.[10] De Nederlandse regering stond dit toe en hij bleef voor de rest van zijn leven in Nederlandse 'ballingschap'.

In juli 1920 hielden de geallieerden in het kasteel La Fraineuse te Spa de naar de stad genoemde conferentie, als vervolg op de conferentie van Versailles. Ze ging voornamelijk over herstelbetalingen, ontwapening, bevoorrading en grenzen.

Bezienswaardigheden

[bewerken | brontekst bewerken]
Livre d'Or (Antoine Fontaine, 1894). Dit 9 meter lange schilderij toont 91 bekende bezoekers van de thermen van Spa.
  • Het Voormalig badhuis van Spa, een monumentaal Neorenaissancegebouw uit 1868 en lange tijd het belangrijkste kuuroord van de stad.
  • Het gemeentemuseum van Spa (Musée de la Ville d'eaux) bevindt zich in de oude koninklijke villa van koningin Marie Henriëtte van Oostenrijk. In de bijbehorende stallen is het museum van het paard.
  • De Leopold II Galerie uit 1878 is een indrukwekkend geheel, dat bestaat uit twee paviljoenen (het Marie-Henriettepaviljoen en het paviljoen de Petits Jeux), die met elkaar zijn verbonden door een overdekte wandelgang. Het gebouw van William Hansen is een typisch voorbeeld van de 19e-eeuwse monumentale metalen constructies, met gietijzeren zuilen en kapitelen. Het geheel bevindt zich in het Parc de Sept Heures, dat zijn naam dankt aan het uur waarop de kuurgasten het park bezochten om te wandelen.
  • De Peter-de-Grote-bron bevindt zich in een monument in de vorm van een achthoekig prieel uit 1880. Het gebouw, waar sinds 2012 de dienst voor toerisme huist, is het werk van stedenbouwkundige Victor Besme. Het water met uitgesproken ijzerachtige smaak kan direct vanuit de bron worden geproefd. In de grote zaal van het monument getuigt het fresco 'het Gouden Boek' van het roemrijke verleden van Spa.
  • De Waux-hall, een casino uit 1770
  • De Protestantse kerk, een neogotisch gebouw uit 1876
  • De neoromaanse Sint-Remacluskerk, herbouwd in 1885
  • De Cascade monumentale, een constructie uit 1862 met beeldhouwwerk van Jacques Jaquet en Thomas Vinçotte waarop platen met 170 bezoekers zijn aangebracht
  • Museum van het Bos en van het Water

In de gemeente Stavelot, nabij Spa, ligt het autoracecircuit Spa-Francorchamps waar onder andere Formule 1-wedstrijden worden gehouden. In die gemeente bevindt zich ook het museum van het circuit.

Spa als begrip

[bewerken | brontekst bewerken]

De plaats Spa is in de loop der tijd geoniem geworden aan elke plaats met een natuurlijke waterbron waarvan wordt geloofd dat deze een speciale genezende werking heeft. Als een generieke term wordt het woord 'spa' ook gebruikt voor resort hotels en kuuroorden vaak gelegen in de buurt van een mineraalwaterbron of heetwaterbron – die whirlpools of andersoortige warmwaterhydromassagefaciliteiten aanbieden. Bijvoorbeeld op cruiseschepen worden de sauna en whirlpools e.d. aangeduid als 'spa'.

"Spa bruis" lijkt op weg een soortnaam te worden. Het bedrijf Spa Monopole is sinds 1921 de exclusieve producent van dit bronwater, dat echter niet uit dezelfde bronnen komt als het ijzerhoudend water. Spa Monopole is onderdeel van de Spadel-groep die ook de bronnen van de Waalse plaatsen Spontin en Chevron controleert.

Overige kernen

[bewerken | brontekst bewerken]

Creppe, Nivezé (gedeeltelijk) en Winamplache (gedeeltelijk)

Demografische ontwikkeling

[bewerken | brontekst bewerken]

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

  • Bronnen:NIS, Opm:1831 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari
Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari
1992 tot heden
jaar Aantal[11] Evolutie: 1992=index 100
1992 10.270 100,0
1993 10.383 101,1
1994 10.432 101,6
1995 10.444 101,7
1996 10.365 100,9
1997 10.384 101,1
1998 10.367 100,9
1999 10.312 100,4
2000 10.333 100,6
2001 10.362 100,9
2002 10.394 101,2
2003 10.516 102,4
2004 10.491 102,2
2005 10.568 102,9
2006 10.543 102,7
2007 10.472 102,0
2008 10.551 102,7
2009 10.553 102,8
2010 10.563 102,9
2011 10.529 102,5
2012 10.579 103,0
2013 10.487 102,1
2014 10.451 101,8
2015 10.489 102,1
2016 10.415 101,4
2017 10.345 100,7
2018 10.378 101,1
2019 10.229 99,6
2020 10.149 98,8
2021 10.122 98,6
2022 10.002 97,4
2023 9.890 96,3
2024 9.812 95,5

Politiek

[bewerken | brontekst bewerken]
Samenstelling gemeenteraad 2013-2018
1
3
13
4
1 3 13 4 
De 21 zetels zijn als volgt verdeeld:
    ■ Ecolo: 1
    ■ SPA: 3
    ■ MR: 13
    ■ Osons Spa: 4

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976

[bewerken | brontekst bewerken]
Partij 10-10-1976[12] 10-10-1982 9-10-1988 9-10-1994 8-10-2000 8-10-2006[13] 14-10-2012[14] 14-10-2018 13-10-2024
Stemmen / Zetels % 21 % 21 % 21 % 21 % 21 % 21 % 21 % 21 % 21
PS1 / SPA2 33,051 8 22,861 5 23,271 5 17,651 4 24,011 5 20,431 4 17,562 3 10,352 1 -
Les Engagés - - - - - - - - -
PSC1 / ICS2 / SPA0003 / cdH-OC4 / Osons Spa5 28,831 6 24,331 6 17,172 3 12,113 2 15,251 3 12,694 2 18,75 4 12,185 2
ECOLO - 4,33 0 - 5,75 0 8,89 1 9,2 1 8,55 1 - -
PRL1/MR2 22,831 5 32,591 8 44,131 11 52,291 14 51,851 12 53,532 14 55,192 13 43,792 11 31,2 7
RW 7,43 1 5,63 0 - - - - - - -
SPA1 / GR SPA2 7,861 1 10,261 2 10,672 2 - - - - - -
REN SPA - - 4,76 0 - - - - - -
ESPACE - - - 7,66 1 - - - - -
FN - - - 4,54 0 - - - - -
Transparence - - - - - 4,15 0 - - -
Alternative-plus - - - - - - - 30,38 7 38,3 8
LHS - - - - - - - 1,87 0 -
WI - - - - - - - 1,42 0 -
Totaal stemmen 6523 6622 6744 6914 6807 7165 6762 6670
Opkomst % 89,6 88,91 85,87 87,12 80,69 81,79
Blanco en ongeldig % 4,06 5,53 5,95 4,69 6,93 5,78 5,92 7,18

Verkeer en vervoer

[bewerken | brontekst bewerken]

De stad beschikt over twee treinstations langs Spoorlijn 44: Station Spa en station Spa-Géronstère. Er is maar 1 verbinding, de L-trein Spa-Géronstère - Verviers-Centraal - Welkenraedt, die beide stations verbindt.

De stad beschikt over een privaat vliegveld: Aérodrome de Spa-La Sauvenière

Sport

[bewerken | brontekst bewerken]

Spa was twee keer etappeplaats in de wielerkoers Ronde van Frankrijk. De Duitser Rudi Altig (1962) en Fransman Sylvain Chavanel (2010) wonnen er een rit.

Geboren in Spa

[bewerken | brontekst bewerken]

Afbeeldingen

[bewerken | brontekst bewerken]
Casino en bibliotheek
Opschrift op een gebouw in Spa: 'Hier verbleef Georges Krins (1889 - 1912) eerste violist aan boord van de RMS Titanic

Zie ook

[bewerken | brontekst bewerken]
[bewerken | brontekst bewerken]
Commons heeft mediabestanden op de pagina Spa.

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Spa_(stad)&oldid=68325693"