El Greco
| El Greco | |
 | |
| Pseudonym | Theotocopuli, Dominico |
| Statsborgarskap | Kongemakta Castilla, Republikken Venezia |
| Fødd | 1. oktober 1541 Iráklio, Fodele |
| Død |
7. april 1614 (72 år) |
| Yrke | kunstmålar, bilethoggar, arkitekt, bygningstegner, grafikar |
| Sjanger | portrettmåleri, mytologisk maleri, religiøst maleri, ikonmåleri, sjangermåleri, historiemåleri, landskapsmåleri, portrett |
| Religion | Den romersk-katolske kyrkja |
| Born | Jorge Manuel Theotocópuli |
| |
| El Greco på Commons | |
El Greco, opphavleg Domenikos Theotokopoulos, (1541–7. april 1614) var ein gresk-spansk kunstnar, den fremste representanten for manierismen i Spania. Han var fødd i Fodele på Kreta, som då var ein venetiansk koloni. Størstedelen av livet arbeidde han i Spania, døydde i Toledo.
Liv og gjerning
[endre | endre wikiteksten]
El Greco var utdanna ikonmålar i den bysantinske tradisjonen. Omkring 1560 reiste han til Venezia og vart elev hos Tizian. Han reiste sidan til Roma, der han fekk ei viss merksemd og hadde eigne elevar, men flytta 1570 til spanske Toledo, der han vart verande til han døydde.
El Grecos kunstnarlege utvikling gjekk over tre stadium. Måleri frå det første stadiet, 1570-80, viser venetiansk påverknad, framfor alt frå Tizian. Linjeteikninga forsvinn, fargemessig finst ikkje grenser, og det reint målingstekniske dominerer. El Greco sin dramatiske bruk av lys og skugge, (chiaroscuro), og portrettstilen hans tyder på påverknad også frå Tintoretto, Paolo Veronese, Bassano og kan hende Correggio. Treeininga og Dame i pels stammar frå denne perioden.
Under den andre perioden, 1580-90, kombinerte han visse bysantinske drag med ei veksande kjensle for rytme og rørsle; der i mellom Den heilage Mauritius martyrdød og Krossfestinga. Gravferda til grev Orgaz framstiller dei to helgenane Stefanus og Augustin i ferd med å senke liket ned i grava. Lerretet er dekt med figurar, nokre av dei portrett, desse både kontrasterer og sameinar den himmelske og den menneskelege verda, det strenge og alvorlege uttrykket i den nedre delen av måleriet og den Heilage Ande sin stråleglans i den øvre delen. Sjåaren sine auge vert leidd opp til Kristusfiguren, som Johannes Døyparen bønfell å ta imot greven si sjel. Denne åndelege hänförelse er typisk for El Greco.
Under den tredje og siste perioden, 1590-1614, konsentrerte El Greco seg meir og meir om å skildre ein indre herlegdom, og i den siste fasen nådde han eitt fullstendig åndeleg uttrykk. Frå 1604 vert kjensla for rytme forsterka, og form og farge går meir og meir mot det enkle. Til dei seinare måleria høyrer Evangelisten Johannes openberring og Utsikt over Toledo.
Kjelder
[endre | endre wikiteksten]- Denne artikkelen bygger på «El Greco» frå Wikipedia på svensk, den 17. november 2011.
