Møre og Romsdal fylke
Møre og Romsdal fylke | |||
fylke | |||
|
|||
Land | Noreg | ||
---|---|---|---|
Del av | Vestlandet | ||
Adm.senter | Molde | ||
Areal | 15 114 km² | ||
• land | 14 614 km² | ||
• vatn | 500 km² | ||
Folketal | 270 624 (1. januar 2024) | ||
Folketettleik | 19 / km² | ||
Målform | Nynorsk | ||
Statsforvaltar | Rigmor Brøste | ||
Fylkesordførar | Jon Aasen (Ap) | ||
Fylkesnummer | 15 | ||
Møre og Romsdal fylke 62°44′15″N 7°09′30″E / 62.7375°N 7.1583333333333°E | |||
Wikimedia Commons: Møre og Romsdal | |||
Nettstad: www.mrfylke.no |
Møre og Romsdal fylke er eit fylke i Noreg. Det grensar i aust og nordaust til Trøndelag fylke, i søraust til Innlandet fylke, i sør til Vestland fylke og i nordvest ut mot norskehavet.
Historisk har Møre og Romsdal vore delt inn i tre fogderi: Sunnmøre, Romsdal og Nordmøre. Desse tre landskapa vert i dag nytta som ei vanleg inndeling av fylket, og kvar av dei har eit større bysentrum; Ålesund, Molde og Kristiansund.
Fylkesvåpenet til Møre og Romsdal vart fastsett i 1978. Det synar på blå botn tre gullskip sett frå framsida og symboliserer skipsleia som var den viktigaste ferdselsåra i tidlegare tider. Fylkesblomen til Møre og Romsdal er bergfrue og fylkessteinen er gneis.
Sitjande fylkesmann Lodve Solholm (Frp) gjekk av med pensjon 31. desember 2018, og Else-May Botten (Ap) vart i statsråd 26. oktober 2018 utnemnd som fyrste kvinnelige fylkesmann i Møre og Romsdal. Botten vil tiltre embetet etter at ho går av som stortingsrepresentant hausten 2021, fram til då er Rigmor Brøste fungerande fylkesmann. Ho vart konstituert til embetet i statsråd 8. februar 2019.
Klima
[endre | endre wikiteksten]Vêrlaget i Møre og Romsdal er påverka av havet i nordvest og av høge fjell som skjermar mot sør og aust. Ved kysten blæs det som regel frå ei retning mellom søraust og sørvest om vinteren. Innom fjordane kjem det ofte frålandsvind som vert dirigert av terrenget. Sommarstid blæs det til vanleg frå nordaust ved kysten, oftast i varme periodar med solgangsvind, medan det i dal- og fjordstrøka ofte blæs nordvestleg vind. Ferdande lågtrykk gir kuling, innimellom storm, oftast frå ei retning mellom sørvest og nordvest.
Langs kysten er februar vanlegvis kaldaste månad med middeltemperatur på kring 2 °C. I fjordane er snittet på litt under 0 °C og i indre strøk ned i kring –5 °C. Ved kysten er august varmaste sommarmånad med ein gjennomsnittstemperatur på kring 14 °C, medan det i dalstrøka er juli med eit snitt på kring 15 °C. Høgaste målte temperaturar i fylket er over 25 °C ved kysten, og over 30 °C i dal- og fjordstrøka. Særmerkt for Møre og Romsdal er fønvind med høge temperaturar når søraustlege luftstraumar slår ned frå fjellet. Under slike tilhøve har det i februar vore registrert temperaturar på opptil 19 °C.
Årleg nedbør i fylket generelt varierer innanfor 1000- 2000 mm. Langs kysten og fylkesgrensa i aust har ein derimot nokre mindre soner med lågare middelnedbør med årlege verdiar på kring 750 og 1000 mm. Mesteparten av nedbøren kjem om hausten, ofte som byer i luftstraumar frå mellom nord og vest. Det vert havtåke ved kysten, oftast i sommarhalvåret, medan det er mindre tåke i indre strøk.
Samferdsle
[endre | endre wikiteksten]Landskapet i Møre og Romsdal er ovleg oppskore, der fjordar, sund og fleire øyar har gjort samferdsla vanskeleg. Fylket har likevel eit nokså tett vegnett, særleg i ytre strøk, og har i alt 6322 km med offentlege vegar. Vegane vert bundne saman av eit utstrekt ferjenett. På Sunnmøre er det samband mellom Ålesund og dei folkerike øyane utanfor med me.a. Ålesund lufthamn på Vigra, kalla Vigrasambandet, og Eiksundsambandet som knyter Hareidlandet, Gurskøya og øyane i Herøy til fastlandet. På Nordmøre er Kristiansund knytt til fastlandet gjennom sambandet Krifast.
Frå Ålesund går E 136 om Åndalsnes til Dombås og E 6. Frå Molde er det vegsamband om Sunndalsøra til Oppdal og til E 6 frå Rv. 62 og Rv. 70. Kristiansund har samband om Sunndalsøra til Oppdal frå Rv. 70 og via ferje over Halsafjorden til Trondheim frå Rv. 70. E 39 bind fylket saman frå sørvest til nordaust og knyter til Bergen i sør og Trondheim i nordaust. Åndalsnes er knytt til jernbanenettet gjennom Raumabanen til Dombås. Dei tre største byane har flyplass, Ålesund lufthamn på Vigra, Molde lufthamn på Årø og Kristiansund lufthamn på Kvernberget. På Hovden mellom tettstadene Ørsta og Volda ligg småflyplassen Ørsta/Volda lufthamn. Hurtigruta Bergen–Kirkenes stoppar ved dei tre byane og Torvika i Herøy.
Media frå Møre og Romsdal
[endre | endre wikiteksten]Dei tre største dagsavisene i Møre og Romsdal er Sunnmørsposten i Ålesund, Romsdals Budstikke i Molde og Tidens Krav i Kristiansund. I tillegg har fylket 16 lokalaviser som kjem ut ein til tre gonger i veka. På Sunnmøre kjem 12 lokalaviser ut i tettstadene Ørsta, Volda, Sjøholt, Langevåg, Brattvåg, Ulsteinvik, Fosnavåg, Valldal, Stranda, Sykkylven, Vanylven og Valderøya. 2 lokalaviser kjem ut i Romsdal i Åndalsnes og Vestnes, og 2 på Nordmøre i Sunndal og Smøla. NRK Møre og Romsdal har hovudkontor i Ålesund og lokalkontor i Molde og Kristiansund.
Administrasjon
[endre | endre wikiteksten]Molde er administrerande senter med sete for fylkesmannen og administrasjonen i fylkeskommunen. Møre og Romsdal er samansett av 36 kommunar. Fylket utgjer Møre bispedømme som har 7 prosti og 40 prestegjeld. Det omfattar òg 4 tingrettsdistrikt og 2 politidistrikt med 25 lensmannsdistrikt.
Ungdommen i Møre og Romsdal har sitt eige politiske organ, Ungdomspanelet i Møre og Romsdal Arkivert 2008-03-02 ved Wayback Machine..
Kommunar
[endre | endre wikiteksten]Folketala i oversynet under er frå SSB per 1. januar 2024.
Nr. | Namn | Adm.senter | Folkemengd | Flatevidd (km²) | Målform[1] | Distrikt |
---|---|---|---|---|---|---|
1505 | Kristiansund | Kristiansund | 24 404 | 87 | nøytral | Nordmøre |
1506 | Molde | Molde | 32 816 | 363 | Romsdal | |
1508 | Ålesund | Ålesund | 58 509 | 98 | nynorsk | Sunnmøre |
1511 | Vanylven | Fiskåbygd | 3 026 | 385 | ||
1514 | Sande | Larsnes | 2 438 | 93 | ||
1515 | Herøy | Fosnavåg | 8 968 | 120 | ||
1516 | Ulstein | Ulsteinvik | 8 861 | 97 | ||
1517 | Hareid | Hareid | 5 322 | 82 | ||
1520 | Ørsta | Ørsta | 10 958 | 805 | ||
1525 | Stranda | Stranda | 4 348 | 866 | ||
1528 | Sykkylven | Sykkylven | 7 617 | 338 | ||
1531 | Sula | Langevåg | 9 720 | 59 | ||
1532 | Giske | Valderøya | 8 691 | 40 | ||
1535 | Vestnes | Vestnes | 7 147 | 352 | Romsdal | |
1539 | Rauma | Åndalsnes | 7 299 | 1 502 | nøytral | |
1547 | Aukra | Aukra | 3 678 | 59 | nynorsk | |
1554 | Averøy | Bruhagen | 5 955 | 176 | nøytral | Nordmøre |
1557 | Gjemnes | Batnfjordsøra | 2 700 | 382 | ||
1560 | Tingvoll | Tingvoll | 3 041 | 337 | ||
1563 | Sunndal | Sunndalsøra | 7 227 | 1 713 | ||
1566 | Surnadal | Skei | 5 953 | 1 365 | nynorsk | |
1573 | Smøla | Hopen | 2 159 | 282 | nøytral | |
1576 | Aure | Aure sentrum | 3 408 | 644 | ||
1577 | Volda | Volda | 11 093 | 699 | nynorsk | Sunnmøre |
1578 | Fjord | Sylte | 2 492 | 1144 | ||
1579 | Hustadvika | Elnesvågen | 13 437 | 608 | nøytral | Romsdal |
1580 | Haram | Brattvåg | 9 357 | 261 | nynorsk | Sunnmøre |
15 | Møre og Romsdal |
Molde | 270 624 | 15 144 | nynorsk | Møre og Romsdal |
Kjelder
[endre | endre wikiteksten]- ↑ «Forskrift om målvedtak i kommunar og fylkeskommunar (målvedtaksforskrifta)». Lovdata. 20. desember 2019. Henta 6. desember 2020.