Adolf Pilch
Adolf Dawid Pilch ps. Góra, Dolina (ur. 22 maja 1914 w Wiśle, zm. 26 stycznia 2000 w Londynie) – cichociemny[1], jeden z dowódców oddziałów Armii Krajowej. Walczył w ponad 200 bitwach i potyczkach, w zdecydowanej większości zwycięskich.
| |
 major
| |
| Pełne imię i nazwisko |
Adolf Dawid Pilch |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
  
| |
Życiorys
edytujUrodził się jako ósme dziecko w rodzinie górali śląskich Jana i Zuzanny z domu Cieślar. Przypuszczalnie Adolf Pilch był potomkiem szkockiego imigranta (uciekiniera przed prześladowaniami religijnymi), wyznania ewangelicko-augsburskiego. Ukończył gimnazjum w Cieszynie i Państwową Wyższą Szkołę Budowy Maszyn i Elektrotechniki im. H. Wawelberga i S. Rotwanda w Warszawie, po czym został powołany do Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty przy 26 DP w Skierniewicach. Po odbyciu służby wojskowej pracował w Rybniku, a następnie w Warszawie w branży budowlanej[2].
W 1939 nie został zmobilizowany, przedostał się na Węgry następnie przez Rumunię dotarł do Jugosławii, skąd statkiem „Patria” dopłynął do Francji, gdzie został wcielony do 3 Dywizji Piechoty (początkowo w 9 pułku piechoty następnie 8 pp). W czasie niemieckiej agresji na Francję brał udział w walkach 8 pp, a po upadku Francji i ewakuacji oddziałów polskich, 21 czerwca 1940 dotarł do Plymouth w Wielkiej Brytanii. Tam przeszedł szkolenie dywersyjne cichociemnych, po czym został przerzucony do Polski w nocy z 16 na 17 lutego 1943 i otrzymał przydział do Kedywu Okręgu AK „Czapla” (Białystok), a następnie do Okręgu AK „Nów” (Nowogródek), działając pod pseudonimem „Góra”.
Będąc oficerem Zgrupowania Stołpeckiego AK (zwanym też przez sprzymierzonych wtedy komunistów Otriadem Kościuszko, pod dowództwem mjr Wacława Pełki ps. Wacław i por. Kacpra Miłaszewskiego ps. Lewald), walczył w Puszczy Nalibockiej z oddziałami niemieckimi i policji białoruskiej. Po zdradzieckim ataku ze strony partyzantki sowieckiej w grudniu 1943 (w czasie którego „Lewald” został porwany samolotem do Moskwy, a większość polskich partyzantów siłą wcielona do oddziałów radzieckich) Pilch utworzył z 40 ocalałych z pogromu akowców Polski Oddział Partyzancki pod swoim dowództwem, największym problemem był brak amunicji (zapasy przejęła partyzantka sowiecka) w obliczu polowania przez Sowietów na polskich partyzantów. Kilkunastotysięczne zgrupowanie sowieckie otrzymało rozkaz likwidacji partyzantki polskiej, co usiłowało uczynić. Wobec braku zaopatrzenia, bez wsparcia z Komendy Głównej AK, posiadając około 50 ludzi zawiązał on taktycznie lokalny pakt o nieagresji z okupantem niemieckim, przewidujący także dozbrojenie oddziału polskiego. Była to jedyna szansa na pozostanie w terenie i ochronę ludności polskiej przed partyzantami sowieckimi. Początkowo zostało to odebrane przez Komendę Główną AK jako rokosz: przysłany z Gór Świętokrzyskich Jan Piwnik „Ponury” (według innych źródeł mjr Maciej Kalenkiewicz „Kotwicz”) przekazał „Górze” oraz znajdującemu się w podobnym układzie Józefowi Świdzie „Lechowi” ultimatum zaprzestania działalności do czerwca 1944 roku. W ciągu kilku miesięcy oddział rozrósł się do ponad 800 ludzi (w tym uciekinierzy z oddziałów sowieckich), z czego połowę stanowiła kawaleria i stoczył ok. 200 walk z Sowietami (w tym m.in. z Otriadem Bielskich), czasami przy udziale niemieckim po stronie polskiej. W lecie 1944 roku, w obliczu szybkiego zbliżania się frontu wschodniego w wyniku operacji Bagration, przeprowadził 861 żołnierzy wraz z taborami (ponad 150 furmanek) 400 kilometrów na zachód w stronę Warszawy i przekroczył Wisłę pod Nowym Dworem Mazowieckim (jawnie, mostem, wśród reorganizujących się oddziałów niemieckich).
Pod koniec lipca 1944 roku Pilch (zmieniwszy pseudonim na „Dolina”) podporządkował się w Dziekanowie Polskim kpt. Józefowi Krzyczkowskiemu ps. Szymon – komendantowi VIII Rejonu „Łęgów” VII Obwodu „Obroża” Okręgu Warszawskiego AK. Mimo początkowych obaw związanych ze współpracą „Góry” z Niemcami, dowództwo AK wyraziło zgodę na włącznie jego oddziałów („Doliniacy”) w skład Grupy Kampinos i rehabilitację w walce. 2 sierpnia „Dolina” razem ze swoimi ludźmi zaatakował lotnisko na Bielanach. W nocy z 2 na 3 września dokonał skutecznego ataku na stacjonujący we wsi Truskaw batalion znienawidzonej formacji SS-RONA, rozgramiając tenże i zabijając 250 rosyjskich esesmanów i raniąc 100, przy stracie zaledwie 10 zabitych i 10 rannych. Poprowadził także udany atak na tartak w Piaskach Królewskich (6/7 września). Po katastrofalnej klęsce oddziałów Grupy Kampinos w bitwie pod Jaktorowem 29 września Pilch dołączył z oddziałem 80 żołnierzy do 25 pp AK Ziemi Piotrkowsko-Opoczyńskiej Podokręgu Piotrków. Po rozwiązaniu w listopadzie 1944 roku oddziału, Pilch stanął na czele konnego Oddziału Doliny, walcząc na dawnych szlakach „Hubala” do stycznia 1945 roku, kiedy to ruszyła ofensywa zimowa Armii Czerwonej.
W 1945 roku wyemigrował uciekając przez Czechosłowację do Wielkiej Brytanii, gdzie ożenił się ze swoją polską dziewczyną sprzed wojny, Ewą, która została matką jego trojga dzieci (Anna, Adam i Irena). W latach 1978–1991 pełnił funkcję przewodniczącego Koła AK Oddział Londyn. Odwiedził kraj w 1990 roku, entuzjastycznie witany przez swoich byłych żołnierzy, a także przez przedstawicieli władz, armii i orkiestrę wojskową.
Był autorem wspomnień pt. Partyzanci trzech puszcz, za które otrzymał Nagrodę im. Jerzego Łojka w 1992[3]. W 1998 roku został odznaczony Medalem Polonia Mater Nostra Est.
Zmarł w 2000 roku na emigracji; w jego pogrzebie w Wandsworth wzięło udział pod partyzanckim sztandarem czterech z wciąż żyjących „Doliniaków”.
Upamiętnienie
edytujNa jego cześć w 2005 nazwano szkołę podstawową w Dziekanowie Polskim. 9 listopada 2017 r. został patronem ulicy na terenie dzielnicy Bielany w Warszawie w miejsce Kazimierza Grodeckiego[4]. Ulice jego imienia znajdują się również w podwarszawskich Łomiankach oraz w Trzciance[5].
Awanse
edytuj
podporucznik
porucznik (1944)
kapitan
major (1945?)
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 11528[6]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (3 maja 1980)[7]
- Krzyż Walecznych – czterokrotnie
Przypisy
edytuj- ↑ Piotr Zychowicz, Opcja niemiecka. Czyli jak polscy antykomuniści próbowali porozumieć się z III Rzeszą, Poznań 2014, s. 245.
- ↑ Szymon Nowak, Adolf Pilch "Góra, "Dolina", Warszawa: IPN, 2021, s. 4.
- ↑ Nagroda im. Jerzego Łojka (1992). pbl.ibl.poznan.pl. [dostęp 2017-07-04].
- ↑ ZARZĄDZENIE ZASTĘPCZE WOJEWODY MAZOWIECKIEGO z dnia 9 listopada 2017 r. w sprawie nadania nazwy ulicy, „DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO”. Warszawa, dnia 10 listopada 2017 r., poz. 10137.
- ↑ Wynik wyszukiwania: "Adolfa Pilcha" [online], Rejestr TERYT [dostęp 2018-02-23].
- ↑ Łukomski G., Polak B., Suchcitz A., Kawalerowie Virtuti Militari 1792 - 1945, Koszalin 1997, s. 483.
- ↑ Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 32, Nr 7 z 31 grudnia 1980.
Bibliografia
edytuj- Adolf Pilch: Partyzanci trzech puszcz. red. i opr.: Kazimierz Krajewski. Anna Rudnicka. Kraków: Mireki, 2013. ISBN 978-83-89533-92-0.
- Ryszard Bielański: „Góra-Dolina” Adolf Pilch. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2007. ISBN 978-83-73993-91-4.
- Szymon Nowak, Adolf Pilch "Góra", "Dolina", Wyd. Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2021, ISBN 978-83-8229-111-7, wersja zdigitalizowana.
- Piotr Głuchowski, Marcin Kowalski, Wojna polsko-ruska pod bokiem niemieckim [online], Wyborcza.pl, 13 stycznia 2009 [zarchiwizowane z adresu 2009-02-04].
- Pułkownik Adolf Pilch
- Ppłk Adolf Pilch ps. "Góra", "Dolina". husaria.jest.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-01)].
- Grupa Kampinos \ Działania bojowe. ibprs.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-16)].
- Adolf Pilch (The Guardian) (ang.)
- Poland and the SOE (ang.)