Aleksander Czołowski
Aleksander Czołowski (ur. 27 lutego 1865 w Bakończycach[1], zm. 7 lipca 1944 we Lwowie) – polski historyk, antykwariusz, archiwista, dyrektor Muzeum Historycznego Miasta Lwowa i Muzeum Narodowego we Lwowie.
 Aleksander Czołowski, ok. 1935 r. | |
| Data i miejsce urodzenia |
27 lutego 1865 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
7 lipca 1944 |
| Zawód, zajęcie |
historyk, archiwista |
| Narodowość | |
| Stanowisko |
dyrektor Muzeum Historycznego Miasta Lwowa i Muzeum Narodowego we Lwowie |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujW 1884 ukończył gimnazjum w Stanisławowie, po czym podjął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Lwowskiego. Przeniósł się wkrótce na Wydział Filozoficzny uniwersytetu w Wiedniu. W 1890 ukończył studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Lwowskiego, uzyskując stopień doktora filozofii. Był uczniem prof. Liskego. W 1891 objął stanowisko archiwariusza, a następnie dyrektora archiwum i podległych mu muzeów (w tym muzeum miejskiego) we Lwowie, piastując to stanowisko aż do czerwca 1939, gdy przeszedł na emeryturę[2][3]. Był także kolekcjonerem dzieł sztuki i jednym z inicjatorów utworzenia we Lwowie galerii obrazów.
Był członkiem Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”[4]. Był członkiem przybranym wydziału historyczno-filozoficznego Towarzystwa Naukowego we Lwowie. Był człowiekiem rozległej wiedzy. Dzięki jego staraniom w 1893 powstało Muzeum Historyczne miasta Lwowa a także Muzeum Narodowe im. króla Jana III. Brał aktywny udział w bieżącym życiu miasta, w organizacji wystaw i zjazdów, pracach Towarzystwa Miłośników Przeszłości Lwowa i Polskiego Towarzystwa Historycznego[5]. Członek korespondent Towarzystwa Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu od 1897 roku[6]. W kręgu jego zainteresowań były zarówno rządowe archiwa we Lwowie, jak też klasztorne i cechowe. W lipcu 1905 wraz z Józefem Białynią Chołodeckim odkrył grobowiec Gertrudy Potockiej w podziemiach kościoła w Witkowie[7]. W 1906 został sekretarzem założonego wówczas Towarzystwa Miłośników Przeszłości Lwowa[8].
Po wybuchu I wojny światowej w 1914 został członkiem Miejskiej Straży Obywatelskiej we Lwowie (sekcja IV w dzielnicy I)[9]. 8 marca 1925 został wybrany wiceprezesem Polskiego Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie[10].
Został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim.
Jego siostrą była Kazimiera, która została żoną Władysława Szydłowskiego[11].
Twórczość
edytuj- Lwów za ruskich czasów (1887)[12]
- Z przeszłości Jezupola i okolicy (1890)
- Bitwa pod Obertynem r. 1531 (1890)
- Najstarsza księga miejska 1382–1389 (1892)
- Sprawa sporu granicznego przy Morskiem Oku. Wywód historyczno-prawny z pięcioma kartami (1894)
- Księga przychodów i rozchodów miasta 1404–1414 (1896)
- Jan III i jego pomnik we Lwowie (1898)[13]
- „Mord rytualny”. Epizod z przeszłości Lwowa (1899)
- Odpowiedź rabinowi lwowskiemu dr. Jecheskielowi Caro w sprawie „mordu rytualnego” (1899)
- Księga przychodów i rozchodów miasta 1414–1426 (1905)
- W sprawie galerii miejskiej (1907)
- Grunwald 15 lipca 1410 (1910)
- Wysoki zamek (1910)
- Marynarka w Polsce. Szkic historyczny (1922)[1]
- Historja Lwowa: od założenia - do roku 1600 (1925)
- Przeszłość i zabytki województwa tarnopolskiego (1926)
- O polskie trofea w Rosji (1926)
- Memorjał pożaru miasta Lwowa (1927)
- Muzea Gminy Miasta Lwowa = Musées municipaux de la ville de Lwów (1929)
- Jan III i miasto Lwów: wspomnienie w trzechsetną rocznicę urodzin króla (1929)
- Dawne żeglarstwo polskie (1930)
- Ikonografia wojenna Jana III (1930)
- Polskie morze i Gdańsk w grafice i literaturze XVI-XX w. : przewodnik po wystawie urządzonej staraniem Muzeum Narodowego im. Króla Jana III, Lwow. Komitetu Floty Narodowej i Lwow. Oddziału Ligi Morskiej i Kolonialnej (1931)
- Jan III i zamek w Olesku (1935)
- Urządzenie pałacu wilanowskiego za Jana III z planem i 10 ilustracjami (1937)
- Lwowskie zbiory muzealne (1938)
- Zapomniany fortyfikator Zamościa (1938)
- Złoty szlak (1938)
- Tatarzy w Karpatach w 1594 r. Epizod z najazdów tatarskich na Polskę (1939)
- Najazd Tatarów na Lwów w 1695 r.
- Obraz dziejowy Lwowa
- Pogląd na organizację i działalność dawnych władz miejskich do 1848 r.
- Pomniki dziejowe Lwowa (wraz z Franciszkiem Jaworskim)[14][15][16]
Odznaczenie
edytuj- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1933)[17]
Przypisy
edytuj- ↑ a b Stanisław Zieliński, Mały słownik pionierów polskich kolonialnych i morskich : podróżnicy, odkrywcy, zdobywcy, badacze, eksploratorzy, emigranci - pamiętnikarze, działacze i pisarze migracyjni, Warszawa: Inst. Wyd. Ligi Morskiej i Kolonialnej, 1933, s. 74.
- ↑ Dyr. Al. Czołowski przeszedł na emeryturę. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 123 z 3 czerwca 1939.
- ↑ Ustąpił z posterunku w zacisze domowe-człowiek wielkiej miary. Dyrektor dr Aleksander Czołowski. „Wschód”. Nr 135, s. 4, 18 czerwca 1939.
- ↑ Pamiętnik IV zlotu sokolstwa polskiego we Lwowie w dniach 27-29 czerwca 1903. Lwów: Związek Polskich Gimnastycznych Towarzystw, 1904, s. 24.
- ↑ Fryderyk Papée, Towarzystwo historyczne 1886–1900, [w:] Kwartalnik Historyczny, rocznik LI, z. 1–2, Lwów 1937, s. 6.
- ↑ Sprawozdanie z Zarządu Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswylu za Rok ...., 1899, s. 8.
- ↑ Literatura i sztuka. Józef Białynia Chołodecki. Gertruda z Komorowskich Szczęsnowa Potocka i odkrycie jej grobowca. „Słowo Polskie”, s. 5, Nr 498 z 2 listopada 1906.
- ↑ Miłośnicy przeszłości Lwowa. „Nowości Illustrowane”. Nr 44, s. 18, 3 listopada 1906.
- ↑ Miejska Straż Obywatelska. „Słowo Polskie”. Nr 420, s. 3, 20 września 1914.
- ↑ Leszek Pudłowski. Polskie Towarzystwo Heraldyczne. Zarys dziejów 1906–1939. „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego”. I (XII), s. 161, 1993.
- ↑ Kronika. Śluby. „Gazeta Lwowska”, s. 4, Nr 34 z 12 lutego 1899.
- ↑ Lwów za ruskich czasów [online], Rękopis, polona.pl [dostęp 2019-05-16].
- ↑ Jan III i jego pomnik we Lwowie [online], Rękopis, polona.pl [dostęp 2019-05-18].
- ↑ Najstarsza księga miejska 1382–1389 [online], polona.pl [dostęp 2019-05-18].
- ↑ Księga przychodów i rozchodów miasta 1404–1414 [online], polona.pl [dostęp 2019-05-18].
- ↑ Księga przychodów i rozchodów miasta 1414–1426 [online], polona.pl [dostęp 2019-05-18].
- ↑ M.P. z 1933 r. nr 259, poz. 277 „za długoletnią i owocną pracę społeczną oraz na polu krzewienia kultury i sztuki”.
Bibliografia
edytuj- Łucja Charewiczowa, Historiografia i miłośnictwo Lwowa (Lwów, 1938).
- Józef Zieliński – Aleksander Czołowski, w czterdziestolecie pracy archiwalnej, konserwatorskiej i naukowej, 1891–1931 (Lwów, 1932).
- Iwona Zima, Aleksander Czołowski 1865–1944: luminarz lwowskiej kultury, Gdynia 2011.