Amfibole

Amfibole (z stgr. ἀμφίβολος amphibolos – "nieokreślony", ze względu na różnorodność koloru i formy) – duża grupa minerałów skałotwórczych, krzemianów, czasami też glinokrzemianów.

Anthopyllit

Hornblenda

tremolit

Właściwości

• Wzór chemiczny ogólny amfiboli:

  A B^VI₂ C^IV₅ T₈ O₂₂ (OH, F, Cl)₂

  • Wzór chemiczny amfiboli oblicza się przy założeniu 24 (O, OH, F, Cl), gdzie:

    A = nadwyżka Na, i cała ilość K (suma powinna być zawarta w granicach 0,00-1,00);

    B = nadwyżka Mn, Fe²⁺ Mg, oraz Ca, Na (suma = 2,00);

    C = nadwyżka Al, Cr³⁺, Fe ³⁺, Ti ⁴⁺ oraz Mg, Fe ²⁺ Mn (suma = 5,00);

    T = Si, Al, Cr³⁺, Fe ³⁺, Ti ⁴⁺ (suma = 8,00);

• K – występuje tylko na pozycji A
• Na – występuje na pozycji A lub B
• Ca – występuje tylko na pozycji B
• jony typu: Mg, Fe ²⁺, Mn²⁺ Li, Zn, Ni, Co – występują na pozycji C lub B
• Al – występuje na pozycji C lub T
• Fe³⁺, Mn³⁺, Cr³⁺ – występują tylko na pozycji C
• Si – występuje tylko na pozycji T

Są to krzemiany lub glinokrzemiany wapnia, magnezu, glinu, żelaza i sodu, manganu, tytanu, potasu z niewielką zawartością wody.

• Układ krystalograficzny: najczęściej rombowy oraz jednoskośny
• Gęstość – 2,85-3,5 g/cm³,
• Twardość – 5-6.
• Barwa: przeważnie zielona, brunatna lub czarna
• Rysa: biała, szara, jasnobrunatna
• Przełam: najczęściej nierówny lub muszlowy
• Połysk: najczęściej szklisty, tłusty bądź perłowy
• Łupliwość: doskonała, dwukierunkowa, krzyżująca się pod kątem 124° (ta cecha pozwala je odróżnić od podobnych piroksenów)
• Inne cechy:
  • Bardzo często tworzą pomiędzy sobą roztwory stałe (kryształy mieszane), co wpływa na bardzo duże ich zróżnicowanie.
  • Najczęściej wykazują pokrój słupkowy, igiełkowy lub włóknisty (azbest amfibolowy). Kryształy odznaczają się sześciobocznym przekrojem.
  • Występują w skupieniach ziarnistych i zbitych.
  • Niektóre amfibole po oszlifowaniu wykazują efekt kociego oka.

Nazewnictwo

Przed uchwaleniem międzynarodowej krystalochemicznej klasyfikacji amfiboli IMA (International Mineralogical Association) (1978 r.) wyznacznikiem klasyfikacji były cechy optyczne. Uchwalenie nowej klasyfikacji zdyskredytowało prawie 170 dawniejszych nazw amfiboli i ich odmian.

Obecnie wyróżnia się cztery grupy amfiboli

• Amfibole Mg-Fe-Mn-Li – amfibole magnezowo-żelazowo-manganowo-litowe /MFML/
• Amfibole-Ca – amfibole wapniowe /C/ - caltic
• Amfibole-Na-Ca – sodowo-wapniowe /SC/ - sodic-caltic
• Amfibole sodowe /S/ - sodic

Do amfiboli należą między innymi: aktynolit, antofyllit, niektóre azbesty naturalne, cummingtonit, gedryt, glaukofan, hornblenda, krokidolit, richteryt, riebeckit, tremolit.

Występowanie

Ważne minerały skałotwórcze wielu skał magmowych i metamorficznych (są głównym składnikiem amfibolitu). Spotykane są też w skałach okruchowych: piaskach i żwirach.

Zastosowanie

• mają znaczenie naukowe i kolekcjonerskie
• wiele z nich znajduje zastosowanie jako kamienie ozdobne i jubilerskie (np. aktynolit, nefryt)