Anna Leopoldowna
Anna Leopoldowna, urodzona jako Elżbieta Katarzyna Krystyna z Meklemburgii-Schwerinu (ur. 18 grudnia 1718 w Rostocku[1], zm. 8 marca?/19 marca 1746 w Chołmogorach) – księżniczka meklemburska, księżna Brunszwiku od 1739 r. jako żona Antoniego Ulryka, regentka Rosji w latach 1740-1741 w imieniu syna Iwana VI, jedyna córka Karola Leopolda i Katarzyny Iwanowny.
| |
| |
| regentka Rosji | |
| Okres |
od 9 listopada 1740 |
|---|---|
| W imieniu | |
| Poprzednik | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia |
meklemburska |
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Przyczyna śmierci |
śmierć w połogu |
| Miejsce spoczynku | |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Mąż |
Antoni Ulryk z Brunszwiku-Wolfenbüttel |
| Dzieci |
Iwan VI, |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujPochodzenie
edytujElżbieta urodziła się 18 grudnia 1718 r. w Rostocku jako córka Karola Leopolda, księcia Meklemburgii i Katarzyny Iwanownej, carówny rosyjskiej[2][1]. Ze strony matki jej dziadkiem byli car Rosji Iwan V[1]. Została ochrzczona w obrządku protestanckim pod imionami Elżbieta Katarzyna Krystyna[1]. Ojciec Elżbiety słynął z brutalności.; dodatkowo warunki, w których żyły księżna i księżniczka zaniepokoiły ich matkę i babkę Praskowię Sałtykową[3]. Wdowa po carze poprosiła brata zmarłego męża, obecnie panującego Piotra Wielkiego, o zgodę na opuszczenie Meklemburgii przez Katarzynę[2]. Cesarz zgodził się i w 1723 r. księżna powróciła do Rosji zabierając ze sobą córkę[3].
Sprawa następstwa tronu
edytujW styczniu 1730 r. zmarł cesarz Piotr II, ostatni Romanow w linii męskiej[4][5]. Nie zdążył się ożenić i nie pozostał po sobie legalnych potomków[5]. Matka Elżbiety jako najstarsza córka Iwana V była jedną z pretendentek do objęcia tronu Rosji, jednak Najwyższa Tajna Rada ze względu na niechęć do jej męża odrzuciła jej kandydaturę i cesarzową została młodszą siostra Katarzyny Anna[5].
Bezdzietna cesarzowa w 1732 r. ogłosiła, że dziedzicem tronu będzie syn urodzony przez jej siostrzenicę Elżbietę[6]. Rok później 15-letnia księżniczka przeszła na prawosławie i przyjęła imię Anna na cześć ciotki[1]. Od tamtej pory funkcjonowała jako Anna Leopoldowna[1].
Małżeństwo
edytuj2 lipca 1739 r. Annę zaręczono z Antonim Ulrykiem, księciem brunszwickim[1]. Dzień później odbył się ich ślub[1]. Małżonkowie znali się od 1733 r. i lubili[1]; Antoni był kuzynem zmarłego Piotra II[7]. Anna cieszyła się, że ciotka wybrała Antoniego na jej męża[1].
Według innej wersji zaręczyny odbyły się w 1738 r. a Anna nie lubiła Antoniego[8]. Publicznie określała go niedołęgą i traktowała z pogardą nawet podczas uczty weselnej[8]. Faworyt cesarzowej Ernest Biron widząc niechęć dziedziczki do narzeczonego zaproponował jej małżeństwo ze swoim synem Piotrem, jednak Anna odparła, że woli poślubić krewnego cesarza rzymskiego niż syna stajennego[8]. Cesarzową uraziła ta propozycja i chciała zdymisjonować Birona, ale ostatecznie nie zdecydowała się na to[8].
Niezależnie od rzeczywistych relacji pomiędzy Anną i Antonim cesarzowa uznawała to małżeństwo za doskonałe pod względem politycznym[8]. Książę jako kuzyn ówczesnej dziedziczki cesarza Karola VI Marii Teresy był popierany przez Austrię, sojusznika Rosji[8].
Objęcie władzy
edytujAnna i jej mąż uważali się za jedynych spadkobierców tronu rosyjskiego[1]. Rok po ślubie Anna urodziła syna Iwana, którego nazwano na cześć swego pradziadka[1]. Dziecko natychmiast zostało zabrane Annie przez cesarzową, która jednak ciężko zachorowała 5 października 1740 r.[9] Pięć dni później oficjalnie zaprezentowała dworzanom Iwana jako jej sukcesora[9]. Zmarła 17 października 1740 r.[9]
Ernest Biron natychmiast po śmierci Anny Iwanowny objął rządy regencyjne[9]. Z tą decyzją nie zgadzali się Anna i jej mąż, którzy nienawidzili kochanka zmarłej cesarzowej[9][1]. Biron próbował aresztować Antoniego Ulryka za obrazę jego osoby[10][9]. Groził Annie, że wydali ich z Rosji a na tronie obsadzi Elżbietę Piotrowną lub jej siostrzeńca Karola Ulryka[9].
Wobec takiego obrotu spraw wicekanclerz Andriej Ostermann i feldmarszałkek Burkhard Münnich namawiali Annę do obalenia regenta[9]. Księżna wraz z mężem, pułkownikiem Hermannen von Mansteinem i Munnichem szykowali przewrót pałacowy[10]. 9 listopada 1740 r. około 3 nad ranem Munnich wraz z trzydziestoma gwardzistami aresztował Birona, jego żonę i brata[11]. Dzień później Anna już jako regentka zarzuciła obalonemu regentowi próbę obalenia cesarza oraz chęć zamordowania jej i Antoniego[10]. Hrabia został uwięziony a jego majątek skonfiskowano[10]. W kwietniu 1741 r. został zesłany do Pełymu[12].
Objęcie władzy przez Annę gwardia przyjęła pozytywnie[13]. Cofnęła wprowadzony przez jej poprzednika zakaz chodzenia przez żołnierzy do karczm[13]. Mężowi nadała tytuł generalissimusa a ambitnemu Münnichowi powierzyła urząd pierwszego ministra[11]. Rodziny Golicynów i Dołgorukich odzyskały swoje miejsce na dworze cesarskim[13]. Inni uczestnicy przewrotu otrzymali majątki ziemskie i wsparcie finansowe[13]. Anna zaczęła tytułować się Wielką księżną Rosji i Regentką Imperium[11][13].
Anna i Antoni nie mieli doświadczenia politycznego; duże wpływy na rządy miał mianowany generałem admirałem Andriej Ostermann[12]. Cieszył się zaufaniem Anny, która oddała się macierzyństwu i znajomości z saksońskim posłem Karolem Maurycym von Lynarem i baronową Julią von Mendgen[12]. Konflikt pomiędzy regentką a mężem podsycany przez Julię nasilał się[11][12].
W tym samym czasie do przewrotu pałacowego szykowała się córka Piotra I Wielkiego i Katarzyny I, Elżbieta Piotrowna, mimo że wcześniej pogratulowała Annie sukcesu[13]. Współpracownicy regentki ostrzegali ją przed spiskiem, który szykowała cesarzówna, jednakże Anna nie reagowała[12]. Ostermann sugerował regentce umieszczenie Elżbiety w klasztorze, lecz Anna zdecydowanie odrzuciła ten pomysł[12]. Za namową kochanka planowała ogłosić się samodzielnie panującą cesarzową a koronację zaplanowała na grudzień 1741 r.[14] Obawiano się, że Anna rozwiedzie się z mężem i poślubi Lynara[12].
Takie działania spowodowały spadek poparcia dla Anny[14].
Upadek
edytuj23 listopada 1741 r. wielka księżna spotkała się z Elżbietą, która zapewniała ją o swojej lojalności[15]. Anna uwierzyła w szczerość cesarzówny i nie zważała na prośby męża o wzmocnienie straży wokół pałacu. W nocy z 24 na 25 listopada 1741 r. Elżbieta udała się do pułku Prieobrażenskiego, gdzie w towarzystwie trzech zaufanych sobie ludzi: dokora Lestocqa, muzykanta Schwartza i dworzanina Woroncowa, zdobyła poparcie 300 gwardzistów powołując się na dziedzictwo Piotra Wielkiego i ruszyła do Pałacu Zimowego[16].
Elżbieta z łatwością wkroczyła do pałacu i przejęła władzę. Anna, jej mąż i dwójka dzieci wraz z baronową Julią zostali zamknięci w jednej komnacie i oczekiwali na decyzję nowej cesarzowej[16]. 28 listopada 1741 r. zapadła decyzja o pozwoleniu na wyjazd rodziny do Niemiec, jednak dzień później Elżbieta zmieniła zdanie[16]. Początkowo zesłała ich do Woroneża a następnie do Chołmogorów, gdzie mieszkali w pałacu byłego biskupa pod ścisłym nadzorem[17]. Podczas zesłania Anna urodziła 3 dzieci, czym wzbudzała zazdrość bezdzietnej Elżbiety (potomków brakowało również w małżeństwie jej dziedzica Piotra)[18].
Śmierć i dziedzictwo
edytujAnna zmarła w połogu 7 marca 1746 r. w wieku niespełna 28 lat[17]. Na polecenie cesarzowej zmarłą regentkę pochowano w klasztorze Aleksandra Newskiego[17]. Elżbieta opłakiwała zmarłą, jednak pamięć o regentce miała zniknąć na zawsze a fakt narodzin jej synów ukryto przed opinią publiczną[17].
Losy dzieci Antoniego i Anny były tragiczne. Był cesarz Iwan został w 1756 r. odseparowany od ojca i czwórki rodzeństwa (Katarzyny, Elżbiety, Piotra i Aleksego) i zamknięty w bardzo surowych warunkach w Twierdzy Szlisselburskiej[17]. Za krótkiego panowania Piotra III, następcy Elżbiety Piotrownej, los Iwana nieco się poprawił, jednak wkrótce po objęciu władzy przez jego żonę Katarzynę II został zamordowany. W 1764 r. wdowiec po Annie otrzymał od Katarzyny szansę na odzyskanie wolności, jednak zdecydował się pozostać z dziećmi w trudnych warunkach w Chołmogorach. Zmarł w 1776 r.[18] Czwórka rodzeństwa w 1780 r. za zgodą cesarzowej udała się do Danii, gdzie zaoferowała im azyl ich ciotka królowa-wdowa Juliana Maria[18][17].
Genealogia
edytuj| Fryderyk (książę meklemburski) ur. 13 II 1638 zm. 28 IV 1688 |
Krystyna z Hesji-Homburg ur. 30 VI 1653 zm. 16 V 1722 |
Iwan V Romanow ur. 6 IX 1666 zm. 8 II 1696 |
Praskowia Sałtykowa ur. 12 X 1664 zm. 26 X 1723 | ||||||||||
| Karol Leopold z Meklemburgii-Schwerin ur. 26 IX 1678 zm. 28 XI 1747 |
Katarzyna Iwanowna ur. 20 X 1691 zm. 14 VI 1733 |
||||||||||||
| Antoni Ulryk z Brunszwiku-Wolfenbüttel ur. 28 VIII 1714 zm. 4 V 1774 |
Anna Leopoldowna ur. 18 XII 1718 zm. 19 III 1746 |
||||||||
| Iwan VI Romanow ur. 23 VIII 1740 zm. 16 VII 1764 |
Katarzyna Antonowna ur. 26 VII 1741 zm. 21 IV 1807 |
Elżbieta Antonowna ur. 16 IX 1743 zm. 20 X 1782 |
Piotr Antonowicz ur. 30 III 1745 zm. 30 I 1798 |
Aleksy Antonowicz ur. 10 III 1746 zm. 23 X 1787 | |||||
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l m Andrzej Andrusiewicz, Romanowowie. Imperium i familia, 2017, s. 230-232, ISBN 978-83-08-05394-2.
- ↑ a b Simon Sebag Montefiore, Romanowowie 1613-1918, 2017, s. 133, ISBN 978-83-65257-13-0.
- ↑ a b Simon Sebag Montefiore, Romanowowie 1613-1918, 2017, s. 150, ISBN 978-83-65257-13-0.
- ↑ Simon Sebag Montefiore, Romanowowie 1613-1918, 2017, s. 169, ISBN 978-83-65257-13-0.
- ↑ a b c Andrzej Andrusiewicz, Romanowowie. Imperium i familia,, 2017, s. 204, ISBN 978-83-08-05394-2.
- ↑ Andrzej Andrusiewicz, Romanowowie. Imperium i familia, 2017, s. 218, ISBN 978-83-08-05394-2.
- ↑ Matka Antoniego i matka Piotra II były siostrami
- ↑ a b c d e f Simon Sebag Montefiore, Romanowowie 1613-1918, 2017, s. 181-183, ISBN 978-83-65257-13-0.
- ↑ a b c d e f g h Simon Sebag Montefiore, Romanowowie 1613-1918, 2017, s. 184-185, ISBN 978-83-65257-13-0.
- ↑ a b c d Andrzej Andrusiewicz, Romanowowie. Imperium i familia, 2017, s. 234-235, ISBN 978-83-08-05394-2.
- ↑ a b c d Simon Sebag Montefiore, Romanowowie 1613-1918, 2017, s. 187-188, ISBN 978-83-65257-13-0.
- ↑ a b c d e f g Andrzej Andrusiewicz, Romanowowie. Imperium i familia, 2017, s. 238-240, ISBN 978-83-08-05394-2.
- ↑ a b c d e f Andrzej Andrusiewicz, Romanowowie. Imperium i familia, 2017, s. 236-237, ISBN 978-83-08-05394-2.
- ↑ a b Andrzej Andrusiewicz, Romanowowie. Imperium i familia, 2017, s. 241-242, ISBN 978-83-08-05394-2.
- ↑ Simon Sebag Montefiore, Romanowowie 1613-1918, 2017, s. 191, ISBN 978-83-65257-13-0.
- ↑ a b c Simon Sebag Montefiore, Romanowowie 1613-1918, 2017, s. 197-198, ISBN 978-83-65257-13-0.
- ↑ a b c d e f Andrzej Andrusiewicz, Romanowowie. Imperium i familia, 2017, s. 245-246, ISBN 978-83-08-05394-2.
- ↑ a b c Simon Sebag Montefiore, Romanowowie 1613-1918, 2017, s. 201-202, ISBN 978-83-65257-13-0.