Artur Maruszewski

oficer dyplomowany Wojska Polskiego

Artur Tomasz Maruszewski, ps. „Ksawery” (ur. 21 grudnia 1886 w Warszawie, zm. 6 grudnia 1945 w Kirkcaldy) – pułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, piłsudczyk, wojewoda tarnopolski, poznański, wileński.

Artur Tomasz Maruszewski
„Ksawery”
Ilustracja
pułkownik dyplomowany piechoty pułkownik dyplomowany piechoty
Data i miejsce urodzenia

21 grudnia 1886
Warszawa, Królestwo Polskie

Data i miejsce śmierci

6 grudnia 1945
Kirkcaldy, Wielka Brytania

Przebieg służby
Lata służby

od 1914

Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie

Formacja

Legiony Polskie

Jednostki

Dowództwo KOP
Pułk KOP „Czortków”

Stanowiska

szef sztabu KOP
dowódca pułku

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Niepodległości Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920–1941, trzykrotnie) Złoty Krzyż Zasługi (II RP, nadany dwukrotnie) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Oficer Orderu Świętego Sawy (Serbia) Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)
Odznaka „Za wierną służbę” Państwowa Odznaka Sportowa Odznaka Strzelecka II RP
Mjr Artur Maruszewski, szef sztabu KOP-u, za biurkiem
Mjr Artur Maruszewski, Tadeusz Munnich i inni w czasie pracy w sztabie KOP-u; 1926 r.

Życiorys

edytuj

Artur Tomasz Maruszewski urodził się 21 grudnia 1886 roku w Warszawie, w zamożnej rodzinie mieszczańskiej, Teofila i Teodozji z Mierzyńskich. Pierwsze nauki pobierał w rodzinnym mieście, ale do matury nie doszedł, gdyż został relegowany z gimnazjum za udział w strajku szkolnym 1905 roku. Naukę kontynuował na Krymie w mieście Kercz, gdzie zdał egzamin dojrzałości, po czym podjął studia prawa na uniwersytetach w Kazaniu i Kijowie. Tam zaangażował się w pracę korporacji studenckich o zabarwieniu socjalistycznym. Od 1908 roku był członkiem ZWC i Organizacji Bojowej PPS. W roku 1910 odbył letni kurs Szkoły Partyjnej PPS i podstawowe wyszkolenie wojskowe w Krakowie, po czym działał w Kijowie, co skończyło się aresztowaniem i zesłaniem w głąb Rosji. Po powrocie do Krakowa w roku 1912 podjął studia na UJ, jednocześnie odbywając kurs oficerski „Strzelca”.

Po wybuchu I wojny światowej Maruszewski wstąpił do 5 pułku I Brygady Legionów, gdzie w 1916 awansował z podoficera na podporucznika, wstępując jednocześnie do POW. Po tzw. kryzysie przysięgowym został w 1917 osadzony w obozie dla internowanych w Szczypiornie pod Kaliszem. Tu poznał przyszłą żonę Alicję ze Sztarków (pseudonim w POW „Hanka”). Jako oficer byłego Polskiego Korpusu Posiłkowego reskryptem Rady Regencyjnej z 25 października 1918 roku został przydzielony do podległego jej Wojska Polskiego w randze podporucznika[1].

W listopadzie 1918 Maruszewski wstąpił do Wojska Polskiego i walczył jako porucznik w 1 i 5 pp. W latach 1920–1921 był słuchaczem I Kursu Normalnego Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Kurs ukończył z wyróżnieniem i przydzielony został do Oddziału I Sztabu Generalnego, w którym objął stanowisko szefa Wydziału Mobilizacyjnego. Z dniem 31 października 1926 roku przeniesiony został do Korpusu Ochrony Pogranicza na stanowisko szefa sztabu[2]. Obowiązki szefa sztabu przejął od ppłk. SG Juliusza Ulrycha. 12 kwietnia 1927 roku awansował na podpułkownika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1927 i 40. lokatą w korpusie oficerów piechoty. W lipcu 1929 roku został dowódcą Pułku KOP „Czortków”. 21 grudnia 1932 roku został awansowany na pułkownika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1933 roku i 5. lokatą w korpusie oficerów piechoty[3]. Z dniem 10 października 1933 roku został przeniesiony w stan nieczynny, bez prawa do poborów[4].

W październiku 1933 roku, po przeniesieniu w stan nieczynny, rozpoczął błyskotliwą karierę w administracji państwowej. Pełnił kolejno funkcje wojewody: tarnopolskiego (21 X 1933 – 15 I 1935), poznańskiego (16 I – 23 VI 1935 i 29 X 1935 – 19 V 1939, w międzyczasie pracował w MSW) i wileńskiego (19 V – 18 IX 1939). Styl jego pracy zwierzchnik, premier Felicjan Sławoj Składkowski scharakteryzował następująco[5]: ...droga uzgadniania i współpracy urzędu wojewódzkiego z czynnikami samorządowymi i społecznymi w terenie województwa. Ten sposób pracy, powolny lecz pewny, stosowało z mniejszym lub większym powodzeniem kilku wojewodów.

19 września 1939, trzeciego dnia agresji ZSRR na Polskę, Armia Czerwona stanęła u bram Wilna. Wraz z dużą grupą działaczy sanacyjnych (m.in. Aleksandrą Piłsudską i Aleksandrem Prystorem), którzy wiedzieli co ich czeka gdyby dostali się w ręce bolszewików, Maruszewski przedostał się do Kowna, ówczesnej stolicy Litwy. Udało mu się uratować przed grabieżą złoto i waluty Banku Polskiego w Wilnie, które natychmiast zdeponował u płk. Mitkiewicza, polskiego attaché wojskowego w Kownie. Z Kowna Maruszewskiemu udało się przedostać przez Szwecję i Holandię do Paryża i stamtąd do Londynu. Popierany przez byłego współpracownika gen. Zająca Maruszewski starał się bezskutecznie o przydział do Polskich Sił Zbrojnych, ale spotkał się ze stanowczą odmową gen. Sikorskiego. Resztę życia spędził w niedostatku. Pochowany został na cmentarzu Corstorphine Hill w Edynburgu[6].

Z Alicją ze Sztarków (której siostra Inez była pierwszą żoną Juliusza Ulrycha) Artur Maruszewski miał dwóch synów, Wojciecha (1920–2008) i Jana Juliusza (1925–2007), którzy pozostali na emigracji.

Był także poczytnym pisarzem zajmującym się historią wojskowości, napisał m.in. pracę Ochrona granic w dawnej Polsce i dzisiaj (1–2, Warszawa 1936). Żona Alicja była autorką książki Wspomnienia o opiece kaliskiej Ligi Kobiet nad więźniami Szczypiorna[7].

Ordery i odznaczenia

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Dziennik Rozporządzeń Komisji Wojskowej, 1918, R. 1, nr 1, Warszawa 1918, s. 5.
  2. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 46 z 25 października 1926 roku, s. 375.
  3. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 14 z 22 grudnia 1932 roku, s. 467.
  4. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 2 z 26 stycznia 1934 roku, s. 20.
  5. F.S. Składkowski, Nie ostatnie słowo, s. 190.
  6. Wykaz poległych i zmarłych żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na obczyźnie w latach 1939–1945. Londyn: Instytut Historyczny im. Gen. Sikorskiego, 1952, s. 28.
  7. Polski Słownik Biograficzny XX, s. 94.
  8. M.P. z 1931 r. nr 18, poz. 31 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  9. M.P. z 1927 r. nr 258, poz. 708 „za zasługi położone przy organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza”.
  10. M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 101 „za zasługi na polu kulturalno-oświatowem w wojsku”.
  11. Odznaczenie. „Wschód”. Nr 93, s. 1, 20 sierpnia 1938. 
  12. a b c d e Na podstawie fotografii [1].

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj