Wikipedia

Belizariusz

wschodniorzymski dowódca
Ten artykuł dotyczy wodza Cesarstwa Bizantyńskiego. Zobacz też: inne znaczenia.

Belizariusz, łac. Flavius Belisarius, gr. Βελισάριος (ur. ok. 505[1], zm. w marcu 565[2]) – wódz armii bizantyńskiej, który prowadził zwycięskie kampanie wojenne w czasach panowania Justyniana I Wielkiego.

Belizariusz
Flavius Belisarius
Ilustracja
magister militum
Data i miejsce urodzenia

~505
Germane

Data i miejsce śmierci

marzec 565
Konstantynopol

Przebieg służby
Siły zbrojne

Cesarstwo Bizantyńskie

Główne wojny i bitwy

Wojna Bizancjum z Wandalami

Wojna Bizancjum z Ostrogotami

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Życiorys

edytuj

Belizariusz urodził się w miejscowości Germane, dziś noszącej nazwę Saparewa Banja, która jest położona w zachodniej Bułgarii. Pochodził od zromanizowanych Gotów, Traków[3] lub Słowian[4][5][6]. Jego ojciec był najprawdopodobniej właścicielem ziemskim. Karierę wojskową rozpoczynał jako oficer gwardii cesarskiej[7].

Podczas wojny Bizancjum z Persją, jako magister militum per Orientem został wodzem naczelnym armii na Wschodzie. Po pierwszych niepowodzeniach, w 530 roku zwyciężył Persów w bitwie pod Darą[8], ale w 532 roku[8] przegrał wielką bitwę pod Sura nad Eufratem, po czym został pozbawiony dowództwa, oskarżony o tchórzostwo i odwołany do stolicy[9]. W Konstantynopolu uczestniczył w krwawym stłumieniu powstania Nika w 532 roku. Na polecenie cesarza Justyniana w roku 533 Belizariusz przeprawił się do Afryki, zajął Kartaginę i w bitwach pod Ad Decimum i pod Trikamarum pokonał wandalskiego króla Gelimera[8]. Po podboju państwa Wandalów w Afryce Północnej odbył triumf w Konstantynopolu[10].

W 535 roku[11] Belizariusz wylądował na Sycylii i wkroczył do Syrakuz. Następnie przeprawił się do Italii, gdzie po zwycięskiej bitwie zdobył Neapol (jedyne miasto, które stawiało opór armii bizantyjskiej). Król Ostrogotów, Witiges, oddał Belizariuszowi Rzym bez walki i wycofał się do Rawenny[12]. Potem jednak oblegał Belizariusza w Rzymie przez ponad rok. Belizariuszowi udało się w końcu odeprzeć oblężenie i ścigając Witigisa zajął Rawennę, biorąc króla Ostrogotów do niewoli[13][14]. Belizariusz wrócił do Bizancjum, oficjalnie po to, by objąć dowództwo na Wschodzie[15], jednak Justynian odmówił mu triumfu. Wskutek intryg dworskich utracił w 542 roku dowództwo armii. Jednakże w roku 544 powierzono mu zadanie ustabilizowania sytuacji w Italii, nad którą kontrolę odzyskali Goci. W latach 544–548 działał w Italii, lecz nie odniósł większych sukcesów z powodu braku wojska (kolejne zajęcie i opuszczenie Rzymu). W roku 548 powrócił do Konstantynopola, gdzie wsławił się jego obroną przed wojskami huńskimi w roku 559[11].

Według zapisanej pod koniec XII wieku legendy Belizariusz pod koniec życia popadł w niełaskę u cesarza i wrócił do Konstantynopola, gdzie został oślepiony i musiał żebrać na ulicach[16]. W rzeczywistości w chwili zagrożenia miasta w roku 563 władca raz jeszcze zwrócił się do niego o pomoc[17], a ostatnie lata życia spędził w dostatku dzięki zebranym bogactwom. Zmarł w Konstantynopolu w 565 roku[18].

Sekretarzem Belizariusza był Prokopiusz z Cezarei[19], który opisał dzieje walk w Afryce i Italii (De bello Wandalorum i De bello Gothico), oraz napisał Historię sekretną.

Rodzina

edytuj

Żoną Belizariusza była Antonina, faworyta cesarzowej Teodory, posiadająca duży wpływ na męża, co nie przeszkadzało jej w utrzymywaniu intymnych stosunków z jednym z domowników imieniem Teodozjusz[20]. Jedynym dzieckiem z tego małżeństwa była córka, która w 543 roku została zaręczona z wnukiem cesarzowej Teodory[21].

Odniesienia w kulturze

edytuj

Postać tę wykorzystał w oświeceniowej powieści filozoficznej Belisaire (1767) Jean-François Marmontel. Belizariusz jest głównym bohaterem opery Gaetana Donizettiego Belisario (1835-36) oraz powieści Roberta Gravesa Belizariusz, a także sześciotomowego cyklu powieści Davida Drake’a i Erica Flinta, osadzonych w rzeczywistości alternatywnej. W literaturze polskiej postać Belizariusza (na tle wojen z Gotami o panowanie nad Italią) przedstawiła Hanna Malewska w powieści historycznej Przemija postać świata.

Jego postać po legendarnym oślepieniu przedstawił Jacques-Louis David na obrazie zatytułowanym Żebrzący Belizariusz.

Również żebrzący, ślepy Belizariusz, grafika według Van Dycka, to pierwszy ze sławnych obrazów odtwarzanych przez wytworne towarzystwo w powieści Goethego Powinowactwa z wyboru.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Browning 1996 ↓, s. 60.
  2. ↑ Browning 1996 ↓, s. 222, 242.
  3. ↑ Martindale, Jones i Morris 1992 ↓, s. 181.
  4. ↑ Велисарий [online], Хронос – всемирная история в Интернете [dostęp 2019-11-01] (ros.).
  5. ↑ Стефан Йорданов, От Юстиниановия пълководец Велизарий до фолклорния персонаж Велиазар [online], liternet.bg [dostęp 2019-11-01] (bułg.).
  6. ↑ С. Дашков, Императоры Византии, Москва 1997 (ros.).
  7. ↑ Browning 1996 ↓, s. 61.
  8. ↑ a b c Llewellyn 1993 ↓, s. 49
  9. ↑ Procopius 1969 ↓, s. 15-16.
  10. ↑ Manteuffel 1978 ↓, s. 54.
  11. ↑ a b Belisarius, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-10-03] (ang.).
  12. ↑ Procopius 1969 ↓, s. 21.
  13. ↑ Procopius 1969 ↓, s. 23.
  14. ↑ Manteuffel 1978 ↓, s. 55.
  15. ↑ Procopius 1969 ↓, s. 20.
  16. ↑ Browning 1996 ↓, s. 230.
  17. ↑ Historia powszechna t.7, s.55.
  18. ↑ Martindale, Jones i Morris 1992 ↓, s. 224.
  19. ↑ P. Ziegler: Introduction to Secret History, s.ix.
  20. ↑ Procopius 1969 ↓, s. 4.
  21. ↑ Browning 1996 ↓, s. 158.

Bibliografia

edytuj
  • Belisarius, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-10-03] (ang.).
  • Geoffrey B. Greatrex: Rome and Persia at War, 502–532. Leeds: Francis Cairns, 1998. ISBN 0-905205-93-6.
  • Robert Browning: Justynian i Teodora. Warszawa: Państ. Instytut Wydawniczy, 1996. ISBN 978-83-06-02469-2. (pol.).
  • Historia powszechna. Praca zbiorowa. T. VII: Od upadku cesarstwa rzymskiego do ekspansji islamu. Mediaset Group, 2007. ISBN 978-84-9819-814-0.
  • Peter Llewellyn: Rome in the Dark Ages. New York: Barnes & Noble Books, 1993. ISBN 0-76070-136-9.
  • John R. Martindale, A.H.M. Jones, J. Morris: The Prosopography of the Later Roman Empire. T. IIIa. Cambridge University Press, 1992. ISBN 0-521-20160-8.
  • Tadeusz Manteuffel: Historia powszechna: Średniowiecze. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1978.
  • Prokopiusz z Cezarei: Historia sekretna. tłum. Andrzej Konarek. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1969.

Linki zewnętrzne

edytuj
  • Michał Kozłowski, Belizariusz i jego legenda [1].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Belizariusz&oldid=75135366”