Wikipedia

Boguszów-Gorce

miasto i gmina w województwie dolnośląskim

Boguszów-Gorce (Boguszów: niem. Gottesberg; Gorce: niem. Rothenbach) – miasto w Polsce, w województwie dolnośląskim, w powiecie wałbrzyskim.

Boguszów-Gorce
miasto i gmina
Ilustracja
Ratusz w Boguszowie-Gorcach – najwyżej położony w Polsce
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

wałbrzyski

Aglomeracja

wałbrzyska

Data założenia

1973

Prawa miejskie

Boguszów 1499, Gorce 1962

Burmistrz

Daniel Lubiński

Powierzchnia

27,02 km²

Wysokość

520–750 m n.p.m.

Populacja (01.01.2023)
• liczba ludności
• gęstość


14 349[1]
531,1 os./km²

Strefa numeracyjna

74

Kod pocztowy

58-370 do 58-372

Tablice rejestracyjne

DBA

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Boguszów-Gorce”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Boguszów-Gorce”
Położenie na mapie powiatu wałbrzyskiego
Mapa konturowa powiatu wałbrzyskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Boguszów-Gorce”
Ziemia50°45′22″N 16°12′18″E/50,756111 16,205000
TERC (TERYT)

0221011

SIMC

0983824

Urząd miejski
pl. Odrodzenia 1
58-370 Boguszów-Gorce
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa wałbrzyskiego. Według danych GUS z 1 stycznia 2023 r. miasto liczyło 14 349 mieszkańców[1] (299. miejsce w kraju). Od 2013 r. jest to największe miasto powiatu wałbrzyskiego.

Położenie

edytuj

Leży na pograniczu Gór Wałbrzyskich i Gór Kamiennych w Sudetach Środkowych.

Już Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wskazywał Boguszów-Gorce (wówczas Gottesberg) jako najwyżej położone miasto na Śląsku[2].

 
Boguszów-Gorce na mapie powiatu wałbrzyskiego

Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia miasta wynosiła 27,02 km²[3]. Wartość ta minimalnie odbiega od danych z roku 2002: obszar 27,01 km², w tym: użytki rolne: 42% użytki leśne: 41%[4]. Miasto stanowi 5,25% powierzchni powiatu.

Graniczy z:

Podział administracyjny

edytuj
 
Gorce (część Boguszowa-Gorców), widok w kierunku południowo-zachodnim ze stoków Mniszka. W lewym górnym rogu widoczna wieża szybu „Witold”

Historia

edytuj

Boguszów-Gorce, założony przez górników saksońskich w XIV wieku, początkowo znany był jako Gottesberg. Już w 1392 roku został wymieniony w dokumentach księstwa świdnicko-jaworskiego. W 1499 roku król czeski Władysław Jagiellończyk nadał mu prawa miejskie i górnicze. Miasto, które w XVI wieku przeżyło szereg katastrof, w tym wielkie pożary i wojny, ostatecznie odzyskało stabilność pod koniec XVII wieku, gdy obie części miasta zostały połączone pod jednym zarządem.

W XVIII wieku Boguszów, mimo prób odbudowy, nadal zmagał się z problemami, takimi jak epidemie i wojny, które wpływały na jego rozwój. Przemiany administracyjne, takie jak reforma samorządowa z 1808 roku, wpłynęły na rozwój miasta, które zyskało pełną samodzielność dopiero w 1852 roku. W drugiej połowie XIX wieku Boguszów przeżył dynamiczny rozwój, zwiększając liczbę mieszkańców i rozbudowując swoje granice.[5]

Po II wojnie światowej, w 1973 roku, Boguszów połączył się z Gorcami i Kuźnicami Świdnickimi, tworząc nowe miasto Boguszów-Gorce. W ostatnich latach, miasto świętowało ważne jubileusze, takie jak 500-lecie nadania praw miejskich, i rozwijało współpracę międzynarodową, nawiązując partnerstwa z miastami w Czechach, Francji i Polsce.

Demografia

edytuj

Pod koniec XIX wieku Boguszów-Gorce liczył 4865 mieszkańców[2].

29 listopada 2006 liczył 16 815 mieszkańców[6]. Do 2021 liczba ludności skurczyła się do 14 349 osób[1].

Piramida wieku mieszkańców Boguszowa-Gorców w 2014 roku[7].
 

Polityka międzynarodowa

edytuj

Miasta partnerskie[8]

edytuj

Gospodarka

edytuj
Ta sekcja od 2009-03 wymaga zweryfikowania podanych informacji.
Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

W Boguszowie-Gorcach do początku lat 90 XX w. wydobywano węgiel kamienny oraz baryt. Na terenie Boguszowa-Gorców[9] istniały dwie kopalnie należące do Kopalni Węgla Kamiennego Victoria. Były to szyby Witold (Gorce) i Barbara (Kuźnice Świdnickie) oraz kopalnia wydobywająca baryt: Baryt (Boguszów). Tradycje miejskie związane z wydobyciem surowców były kontynuowane przez setki lat począwszy od roku 1499 do 1994, okres prawie 500 lat ciągłego wydobycia zakończył się wraz z decyzją Ministra Skarbu Państwa o zamknięciu kopalń. Główną gałęzią gospodarki w Boguszowie-Gorcach są przede wszystkim usługi, lecz większość mieszkańców Boguszowa-Gorców znajduje zatrudnienie poza obszarem gminy, m.in. w Wałbrzyskiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej.

Teren miasta jest obsługiwany przez stację kolejową Boguszów-Gorce (w tym pociągi międzywojewódzkie) oraz Boguszów-Gorce Zachód i Boguszów-Gorce Wschód (komunikacja regionalna).

Transport

edytuj
 
Stacja kolejowa Boguszów-Gorce
Zobacz też: Boguszów Gorce Towarowy.

Boguszów-Gorce jest położony wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 367, na trasie z Wałbrzycha do Jeleniej Góry. Przez miasto przebiega linia kolejowa z Wrocławia do Jeleniej Góry, która zapewnia połączenia m.in. z Wrocławiem, Wałbrzychem, Jelenią Górą i Marciszowem[10]. Istnieją tu cztery stacje kolejowe – Boguszów-Gorce Wschód (w Kuźnicach Świdnickich), Boguszów-Gorce (w Boguszowie), Boguszów-Gorce Zachód (w Gorcach) i Boguszów-Gorce Dzikowiec (w Kuźnicach Świdnickich). Do 2004 r. istniało połączenie kolejowe z Lubawką[11]. Połączenie kolejowe z Mieroszowem i dalej z Meziměstí zostało wznowione 8 czerwca 2023[12].

Do Boguszowa-Gorców kursują autobusy komunikacji miejskiej z Wałbrzycha[13][14]. Do miejscowości można dostać się także prywatnymi mikrobusami, które jeżdżą na trasach Wałbrzych – Boguszów-Gorce, Wałbrzych – Kuźnice – Stary Lesieniec oraz Boguszów – Kuźnice – Stary Lesieniec[potrzebny przypis].

Architektura

edytuj

Zabytki

edytuj
 
Kościół parafialny Trójcy Świętej
 
Dawny kościół ewangelicki (2013)
 
Budynek stacji Boguszów Gorce Zachód

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[15]:

  • miasto
  • kościół parafialny pw. Świętej Trójcy, gotycko-barokowy, wzniesiony w 1535 r. i przebudowany w 1723 r.; jednonawowy, na planie krzyża, ze sklepieniem kolebkowym. Obecny wygląd świątyni pochodzi z 1723, wewnątrz rokokowa ambona z 1770 i chrzcielnica, w murze pięć epitafiów renesansowych barokowych[16]
  • dawny kościół ewangelicki, barokowy, z lat 1770–1775, z późniejszą klasycystyczną wieżą (początek XIX wieku); jednonawowy, z mansardowym dachem i bogatym wystrojem barokowym; jeden z najcenniejszych zabytków miasta, wzniesiony w stylu chłodnego, protestanckiego baroku pruskiego; po 1945 pełnił funkcję sali sportowej i magazynu, a następnie nieużytkowany i niezabezpieczony popadał w ruinę, w 2011 roku za symboliczną kwotę 2 tys. zł kupiła go gmina zielonoświątkowców, ul. Kasprzaka 13
  • kościół starokatolicki, obecnie kościół polskokatolicki pw. św. Pawła Apostoła, neogotycki, wzniesiony w latach 1900–1904, ul. Adama Mickiewicza 2
  • barokowy ratusz z l. 1723–37, przebudowany w drugiej połowie XIX wieku, pl. Odrodzenia 1 – Rynek
  • dom mieszkalny, ul. Główna 9, z końca XVIII w., przebudowany w XIX w.
  • dom cechu gwarków, ob. dom mieszkalny, ul. Główna 31, z 1870 r.
  • dom mieszkalny z końca XVIII w., ul. Główna 37
  • dom Diakonistek z drugiej połowy XVIII wieku, ul. Kasprzaka 7
  • dom kantora, kościół ewangelicki, ul. Grota-Roweckiego 2, z 1753 r.
  • szyb „Józef” – wieża nadszybowa, z 1926 r., Kuźnice
  • zespół powierzchni szybu „Witold”, z 1914 r.:
    • nadszybie, budynek łaźni
    • maszynownia szybu i hala kompresorów, Gorce

inne zabytki według gminnej ewidencji zabytków[17]:

  • dawny klasztor Sióstr Elżbietanek z 1903 r., ul. Władysława Jagiełły 4
  • stajnie z częścią mieszkalną z 1870/1893 r., ul. Kolejowa 33
  • siedziba Bractwa Strzeleckiego z końca XIX w., ob. bud. produkcyjny ZPO Rafio, ul. 1 Maja 55
  • hotel z salą koncertową z 1908 r., ob. bud. biurowo-prod. ZPO Rafio, ul. Kolejowa 13
  • dworzec kolejowy Boguszów Gorce z 1874 r., przebudowany 1924 r., ul. Dworcowa 6
  • dworzec kolejowy Boguszów Gorce Zachód z przełomu XIX i XX w., Gorce
  • kościół ewangelicki, ob. polskokatolicki z pocz. XX w., ul. Tadeusza Kościuszki (Gorce) – należy do parafii św. Pawła Apostoła
  • kościół par. pw. Niepokalanego Pocz. NMP z 1914–1917 r., Kuźnice
  • plebania z 1916 r., ul. Żeromskiego 23, Kuźnice
  • kaplica mszalna pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa i dom mieszkalny z pocz. XX wieku, ul. Górnicza 31, Kuźnice
  • willa Treutla z przełomu XIX i XX w., obecnie Nadleśnictwo Wałbrzych, ul. Miła 2, Kuźnice
  • kościół pomocniczy pw. Św. Barbary z 1922 r., Stary Lesieniec
  • ruiny wieży Bismarcka

Oświata i nauka

edytuj

Lista szkół w Boguszowie-Gorcach[18]:

  • Szkoły podstawowe
    • Publiczna Szkoła Podstawowa nr 1 z oddziałami przedszkolnymi
    • Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2
    • Publiczna Szkoła Podstawowa nr 6
  • Publiczne Gimnazjum nr 1
  • Zespół Szkół Samorządowych (Gorce)
    • Publiczna Szkoła Podstawowa z oddziałami przedszkolnymi
    • Publiczne Gimnazjum


Religia

edytuj
 
Kościół polskokatolicki pw. św. Pawła

Sport i rekreacja

edytuj

W Boguszowie-Gorcach działają trzy kluby sportowe:

  • Górnik Boguszów-Gorce – klub piłkarski, w sezonie 2016/2017 drużyna bierze udział w rozgrywkach klasy okręgowej[28], przy klubie działa też sekcja bularska.
  • SKF „Sudety Petanque Boguszów-Gorce” – klub pétanque, w 2012 roku w II lidze Polskiej Federacji Pétanque[29][30][31]
  • Szczyt Boguszów-Gorce – reaktywowany klub piłkarski z sekcją koszykarską.

W miejscowości działa Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny „Góra Dzikowiec” z wyciągiem krzesełkowym i trasą narciarską.

Miasto co roku jest organizatorem ultramaratonu „Sudecka Setka”.

W roku 2012 w mieście zorganizowane zostały mistrzostwa Polski juniorów w petanque. Podczas tego turnieju padł oficjalny rekord Polski w strzale precyzyjnym. Zdobył go zawodnik KSP Jedlina-Zdrój Sergiusz Gądek[32].

Galeria

edytuj

Ludzie związani z Boguszowem-Gorcami

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Boguszowem-Gorcami.
Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Boguszowie-Gorcach.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2023-07-23] (pol.).
  2. ↑ a b Gottesberg (niem.), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 755.
  3. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507. 
  4. ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  5. ↑ Gmina Boguszów-Gorce, Historia [online], Gmina Boguszów-Gorce [dostęp 2024-08-25] (pol.).
  6. ↑ Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  7. ↑ Boguszów-Gorce w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-06], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  8. ↑ Lista miast partnerskich na oficjalnej stronie Boguszowa-Gorców. [dostęp 2012-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (27 sierpnia 2013)].
  9. ↑ Jedyna obowiązująca postać dopełniacza w języku ogólnopolskim to Boguszowa-Gorców. Ludność miejscowa używa formy dopełniacza Boguszowa-Gorc – jest to regionalizm fleksyjny. Por. Wielki słownik ortograficzny PWN Poradnia językowa PWN.
  10. ↑ Rozkład stacyjny dla stacji Boguszów Gorce. [dostęp 2012-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (12 maja 2014)]. (pol.).
  11. ↑ Ogólnopolska Baza Kolejowa. [dostęp 2012-06-27].
  12. ↑ Boguszów-Gorce ma nowy przystanek kolejowy. Zatrzymują się na nim dwa pociągi dziennie [online], Dziennik.walbrzych.pl, 9 czerwca 2023 [dostęp 2023-10-09] [zarchiwizowane z adresu 2023-06-12].
  13. ↑ Walbrzych.naszemiasto.pl: Wałbrzych: linia autobusowa nr 2 do Boguszowa-Gorc jest potrzebna!, dostęp: 2014-09-29.
  14. ↑ ŚKA Wabrzych: Rozkład jazdy i mapa komunikacyjna ZDKiUM Wałbrzych, dostęp: 2014-09-29.
  15. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 186. [dostęp 2012-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
  16. ↑ Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas, Dolny Śląsk – przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, 1977, s. 270.
  17. ↑ Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków we Wrocławiu: Wykaz zabytków ujętych w rejestrze zabytków i ewidencji zabytków. Załącznik do studium zagospodarowania przestrzennego. Boguszów-Gorce. [dostęp 2012-08-27].
  18. ↑ Szkoły, przedszkola. boguszow-gorce.pl. [dostęp 2014-02-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (22 lutego 2014)].
  19. ↑ Zbory i placówki [online], chwe.pl [dostęp 2023-08-15].
  20. ↑ Adresy kościołów [online], kosciolbozy.pl [dostęp 2023-03-29].
  21. ↑ Diecezja wrocławska [online], polskokatolicki.pl [dostęp 2023-03-29].
  22. ↑ Kościoły [online], boguszow-gorce.pl [dostęp 2023-03-29] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-04].
  23. ↑ Zabytki [online], boguszow-gorce.pl [dostęp 2023-03-29].
  24. ↑ a b c Dekanat Wałbrzych-Południe [online], diecezja.swidnica.pl [dostęp 2023-03-29].
  25. ↑ Kontakt [online], kzbg.pl [dostęp 2023-03-29].
  26. ↑ Sala Królestwa, ul. Krakowska 5a. tygodnik.walbrzyski.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-06-06)]..
  27. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-08].
  28. ↑ Skarb – Górnik Boguszów-Gorce. 90 minut. [dostęp 2011-08-28].
  29. ↑ Klubowe Mistrzostwa Polski – Liskowiak Lisków najlepszy w kraju. petanque.net, 2011-07-11. [dostęp 2011-08-28]. (pol.).
  30. ↑ Kluby zrzeszone w Polskiej Federacji Petanque. [dostęp 2011-08-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (31 grudnia 2014)]. (pol.).
  31. ↑ Klubowe Mistrzostwa Polski Polskiej Federacji Petanque. [dostęp 2011-08-10]. (pol.).
  32. ↑ Relacja z Mistrzostw Polski Juniorów w Petanque 2012. [dostęp 2014-01-15]. (pol.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Boguszów-Gorce&oldid=75226400”