Diecezja pomezańska
Diecezja pomezańska – jedna z czterech diecezji pruskich położona pomiędzy Warmią a ziemią chełmińską. Została utworzona 28 lipca 1243 r. decyzją legata papieskiego Wilhelma z Modeny, zatwierdzoną przez papieża Innocentego IV 30 lipca 1243 r. Granice diecezji zostały wyznaczone następująco: „zamyka ją Osa, Wisła i jezioro Drużno, postępując w górę rzeką Pasłęką tak, że powinny się w niej znaleźć żuławy: kwidzyńska i zantyrska”[2]. Katedrą diecezjalną była katedra w Kwidzynie.
 Katedra w Kwidzynie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba | |
| Data powołania | |
| Data zamknięcia | |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Metropolia | |
| katedra | |
| Współczesne położenie | |
| Państwo | |
| Stolica tytularna | |
| Data ustanowienia | |
| Obecny biskup | |
| Rzeczywista funkcja biskupa |
biskup pomocniczy archidiecezji katowickiej |
| Dane statystyczne | |
| Powierzchnia |
8400 km² |
| 53°44′09″N 18°55′17″E/53,735833 18,921389 | |
Na początku XV w. w diecezji pomezańskiej było 235 parafii skupionych w 16 dekanatach.
Historia
edytujPo sekularyzacji państwa krzyżackiego i swojej konwersji w 1525 roku książę pruski Albrecht Hohenzollern przystąpił do propagowania luteranizmu. W latach 1542–1543 brał udział w wizytacjach kościelnych w towarzystwie biskupa Jerzego Polentza z Sambii i Speratusa z Pomezanii.
Sekularyzacji kraju i reformacji w diecezji pomezańskiej sprzeciwiła się jedynie kapituła pomezańska, natomiast niższe duchowieństwo przyjęło nowe wyznanie. Biskupi sambijski i pomezański opublikowali tzw. agendę pt. „Artikel der Ceremonien und anderen kirchenordung”, w której czytanie Pisma Świętego miało odbywać się tylko w języku narodowym, podobnie jak kazania, śpiewy i sakramenty. Nakazano ograniczenie liczby świąt kościelnych oraz udzielanie chrztu świętego tylko w kościele.
W wyniku rozwoju protestantyzmu diecezja pomezańska zanikła, a jej parafie zostały w 1577 r. objęte administracją biskupów chełmińskich, co zostało potwierdzone przez Stolicę Apostolską w 1601 r.
Obecnie tradycje diecezji pomezańskiej kontynuuje diecezja elbląska. Ponad 90% jej terytorium to dawna diecezja pomezańska. Jej siedzibą były Kwidzyn i Prabuty, mieszczące dzisiaj konkatedry diecezji elbląskiej. Znaczenie kwidzyńskiej katedry wzrosło, kiedy znalazł się tam grób błogosławionej Doroty z Mątowów. Do jej grobu pielgrzymował m.in. Władysław Jagiełło, który odwiedził Kwidzyn po zwycięstwie pod Grunwaldem.
Obecnie diecezja tytularna bpa Adama Wodarczyka (od 2015 roku)[3].
Dekanaty[4]:
- dekanat Żuławki
- dekanat Dąbrówno
- dekanat Miłomłyn
- dekanat Zalewo
- dekanat Dzierzgoń
- dekanat Jasna
- dekanat Morąg
- dekanat Ostróda
- dekanat Postolin
- dekanat Zwierzewo
- dekanat Trumiejki
- dekanat Gnojewo
- dekanat Olsztynek
- dekanat Nidzica
- dekanat Działdowo
Lista biskupów pomezańskich
edytujBiskupi pomezańscy[5]:
- katoliccy
- 1249–1254 – Ernest z Torgau OP
- 1254–1285 – Albert OFM
- 1277/78–1292 – Henryk (wybrany przeciwko biskupowi Albertowi)
- 1286–1302 – Henryk
- 1303–1309 – Chrystian
- 1309–1321 – Ludeko
- 1322–1332 – Rudolf
- 1333–1346 – Berthold
- 1346–1360 – Arnold
- 1360–1376 – Mikołaj I
- 1376–1409 – Jan I Moench
- 1409–1417 – Jan II Rieman
- 1417–1427 – Gerhard Stolpmann
- 1428–1440 – Jan III Winkler
- 1440–1464 – Kacper Linke
- 1464–1466 – Mikolaj II (biskup elekt)
- 1466–1478 – Wincenty Kiełbasa (biskup chełmiński, administrator diecezji pomezańskiej)
- 1479–1501 – Jan IV von Lassen
- 1501–1521 – Hiob von Dobeneck
- 1521–1523 – kard. Achille Grassi, administrator
- 1523 – kard. Nicolò Ridolfi, administrator
- protestanccy
- 1523–1529 – Erhard von Queis (od 1526 biskup protestancki)
- 1530–1551 – Paweł Speratus (biskup protestancki)
- 1561–1574 – Jerzy von Vehediger (biskup protestancki)
- 1575–1587 – Johann Wigand (biskup protestancki, po 1587 zniesienie biskupstwa i jego ostateczna sekularyzacja)
Po 1577 roku opiekę nad katolikami w diecezji pomezańskiej pełnili biskupi chełmińscy. W 1601 roku papież Klemens VIII dokonał inkorporacji katolickiej diecezji pomezańskiej do diecezji chełmińskiej.
Biskupstwo tytularne
edytujW 2014 ustanowione zostało tytularne biskupstwo pomezańskie.
Biskupi tytularni
edytuj- od 2014 Adam Wodarczyk biskup pomocniczy katowicki
Przypisy
edytuj- ↑ Zenon Hubert Nowak: Państwo zakonu krzyżackiego w Prusach: Podziały administracyjne i kościelne w XIII-XVI wieku. Toruń: 2000, s. 68. ISBN 83-87639-26-5.
- ↑ Zenon Hubert Nowak: Państwo zakonu krzyżackiego w Prusach: Podziały administracyjne i kościelne w XIII-XVI wieku. Toruń: 2000, s. 68-71. ISBN 83-87639-26-5.
- ↑ Bp Adam Wodarczyk. archidiecezjakatowicka.pl, 2019-06-25. [dostęp 2023-08-23].
- ↑ A. Radzimiński, Podziały kościelne, [w:] Z.H. Nowak (red.), Państwo zakonu krzyżackiego w Prusach. Podziały administracyjne i kościelne w XIII-XVI wieku, Toruń 2000, s. 73.
- ↑ Tadeusz Wiśniewski: Katedra i zamek kapituły biskupstwa pomezańskiego w Kwidzynie. Przewodnik. Kwidzyn: Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Kwidzyńskiej, 1994, s. 28.