Wikipedia

Ery japońskie

system służący w Japonii do rachuby lat

Ery japońskie (jap. 年号 nengō, chin. pinyin niánhào) – nengō, nazwa ery (okresu) lub numer roku, system zapożyczony z Chin, służący w Japonii do rachuby lat. Przykładowo, rok 2017 był rokiem Heisei 29. Natomiast rok 2019, czyli Heisei 31, jest ostatnim rokiem tej ery w związku z abdykacją cesarza Akihito w dniu 30 kwietnia tegoż roku.

Jak inne podobne systemy w Azji Wschodniej, system nazw er wywodzi się oryginalnie z praktyki cesarstwa chińskiego, chociaż system japoński jest niezależny od kalendarzy chińskiego i koreańskiego. W przeciwieństwie do innych systemów, w Japonii nazwy er są nadal w użyciu. Urzędy państwowe zwykle wymagają na dokumentach nazwy ery i kolejnego jej roku.

Niekiedy nazwa ery jest zapisywana pierwszą literą zromanizowanej wersji nazwy. Przykładowo, S55 oznacza Shōwa 55. Licząca 64 lata era Shōwa była jak dotąd najdłuższą erą w historii.

Omówienie

edytuj

Ten sposób liczenia lat, sformalizowany w Chinach w 140 p.n.e. przez cesarza Wu, został przyjęty w Japonii w 645 roku n.e. podczas rządów cesarza Kōtoku. Pierwszej erze nadano nazwę Taika (大化), dla uczczenia rewolucyjnych zmian politycznych będących następstwem wielkiej reformy Taika (大化改新, Taika-no kaishin). Pomimo przerwania praktyki nengō w drugiej połowie siódmego wieku, została ona przywrócona w roku 701 i jest stosowana do dnia dzisiejszego.

Historyczne nengō

edytuj

W czasach poprzedzających okres Meiji, nazwy er zależały od decyzji dworskich urzędników i były przedmiotem częstych zmian. Nowe nengō było zwykle ogłaszane w ciągu roku lub dwóch od intronizacji nowego cesarza. Poza zmianami rządzących cesarzy, nowe nengō było wyznaczone w dwóch punktach każdego sześćdziesięcioletniego cyklu (w pierwszym i w pięćdziesiątym ósmym roku), ponieważ zgodnie z zasadami chińskiej astrologii te lata były uważane za pomyślne. Nazwy er były również odnawiane w wyniku innych doniosłych wydarzeń lub katastrof naturalnych.

Nazwy er wskazują na zróżnicowane przyczyny ich przyjęcia. Przykładowo, nengō Wadō (和銅) podczas okresu Nara została ogłoszona w wyniku odkrycia w Japonii złóż miedzi.

Począwszy od okresu Heian, nazwy er zaczęły odzwierciedlać konfucjańskie myśli i idee, na przykład Daidō (大同), Kōnin (弘仁) i Tenchō (天長). Nengō są normalnie zapisywane za pomocą dwóch kanji, z wyjątkiem okresu Nara, gdy niekiedy stosowano cztery kanji na wzór zapisu chińskiego, np.: Tenpyō-kanpō (天平感宝), Tenpyō-shohō (天平勝宝), Tenpyō-hōji (天平宝字) i Tenpyō-jingo (天平神護).

Obecnie w Japonii istnieje 248 nazw er, poczynając od Taika i kończąc na obecnie (2019) trwającej erze Reiwa. Mimo tak dużej liczby nazw, do ich zapisu wykorzystano zaledwie 72 kanji. Spośród nich 30 było zastosowanych tylko raz, a pozostałe powtarzały się w różnych kombinacjach tworząc nowe nazwy er.

Nengō we współczesnej Japonii

edytuj

Od wstąpienia na tron cesarza Meiji (明治天皇, Meiji tennō), przyjęto praktykę zmiany ery wyłącznie w momencie dziedziczenia tronu. Praktyka ta została usankcjonowana prawem w 1979 roku. Wprowadzono też zasadę, według której po śmierci cesarz jest nazywany imieniem ery, która trwała w czasie jego panowania (przykładowo, 124. cesarz, Hirohito (裕仁), jest pośmiertnie znany jako cesarz Shōwa (昭和天皇, Shōwa tennō)).

Zgodnie ze współczesną praktyką, pierwszy rok panowania (元年 gannen) rozpoczyna się natychmiast po wstąpieniu cesarza na tron, ale kończy się zawsze 31 grudnia. Kolejne lata zmieniają się zgodnie z kalendarzem gregoriańskim. Meiji (明治), nengō, której początek ogłoszono w 1868 roku, trwała aż do śmierci cesarza Meiji w 1912. Era Taishō trwała do 25 grudnia 1926, gdy ogłoszono początek ery Shōwa (昭和). Tak więc pierwszy rok ery Shōwa trwał tylko kilka ostatnich dni roku 1926. Po śmierci cesarza Shōwa w 1989, rozpoczęło się panowanie kolejnego cesarza – era Heisei (平成). Rok 1989 jest znany zarówno jako "Shōwa 64", jak i "Heisei Gannen (平成元年)", mimo iż technicznie rzecz biorąc, Shōwa 64 skończył się 7 stycznia wraz ze śmiercią Hirohito.

Mówiąc o panującym cesarzu, nie wymawia się jego imienia, ale używa się formy Tennō-heika (天皇陛下, Jego Cesarska Mość). Nie wolno również nazwać żyjącego cesarza nazwą ery, jak np. obecnie Reiwa. Będzie to bowiem jego imię pośmiertne.

Tablica przekształceń z nengō na lata kalendarza gregoriańskiego

edytuj

Japońskie kalendarze sprzed 1873 roku wywodziły się z Chin. Japonia przyjęła kalendarz chiński w 645 roku.

Aby przekształcić rok japoński na system zachodni, należy znaleźć rok rozpoczynający nengō (=nazwa ery, lista poniżej). Następnie należy od niego odjąć 1 i dodać liczbę odpowiadającą japońskiemu rokowi. Przykładowo, 23. rok ery Shōwa (Shōwa 23) to rok 1948.

1926 – 1 = 1925, następnie 1925 + 23 = 1948.

Południowy Dwór

Północny Dwór

Zjednoczenie

Nieoficjalny system shinengō (私年号)

edytuj

Poza oficjalnym systemem nengō, w opracowaniach z wcześniejszych okresów można spotkać nieoficjalne nazewnictwo używane przez ludność, nazywane shinengō (私年号). Niewiele wiadomo na temat pochodzenia shinengō. Jednakże uczeni zauważyli, że shinengō Hakuhō (白鳳) było w użyciu w latach 673–686, gdy nie ogłoszono oficjalnego nengō. Inne shinengō Hōkō (法興) podobno było używane przez księcia Shōtoku (聖徳太子, Shōtoku Taishi) i jego zwolenników w czasie panowania cesarzowej-władczyni Suiko (推古). Podczas gdy nengō reprezentowało autorytet cesarza, shinengō oferowało alternatywę w erach o podzielonym rządzie (Północny i Południowy Dwór).

Utrzymując charakterystyczny dla systemu nengō sposób liczenia lat od początku, którym jest gannen ery, zaproponowano wprowadzenie rachubę er “Jōmon na potrzeby datowania w archeologii:

Okres Lata (kalendarz gregoriański) Lata ery Jōmon
Jōmon Gannen 10000 p.n.e. 1 JE
Zaczątkowy Jōmon 10000 – 7500 p.n.e. 1 – 2500 JE
Początkowy Jōmon 7500 – 4000 p.n.e. 2501 – 6000 JE
Wczesny Jōmon 4000 – 3000 p.n.e. 6001 – 7000 JE
Środkowy Jōmon 3000 – 2000 p.n.e. 7001 – 8000 JE
Późny Jōmon 2000 – 1000 p.n.e. 8001 – 9000 JE
Końcowy Jōmon 1000 – 300 p.n.e. 9001 – 9700 JE
Założenie Cesarstwa Japonii 660 p.n.e. 9341 JE
Okres Yayoi 251 p.n.e. – 250 n.e. 9750 – 10250 JE

Rachuba lat Jōmon nie została dotąd oficjalnie zatwierdzona i pozostaje jedynie w notatkach naukowców. Należy jednak zauważyć, że założenia JE są zgodne z inną proponowaną reformą kalendarza, ery holocenu. W obu systemach dzisiejsze lata są uzyskiwane przez proste dodanie 1 przed rokiem.

Zobacz też

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ery_japońskie&oldid=73053960”