Wikipedia

Franciszek Venulet

polski lekarz patolog, fizjopatolog

Franciszek Venulet (ur. 16 listopada 1878 w Warszawie, zm. 14 listopada 1967 w Łodzi) – polski lekarz patolog i fizjopatolog, nauczyciel akademicki, profesor uniwersytetów: Moskiewskiego, Warszawskiego i Łódzkiego oraz Akademii Medycznej w Łodzi.

Franciszek Venulet
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

16 listopada 1878
Warszawa

Data i miejsce śmierci

14 listopada 1967
Łódź

Zawód, zajęcie

lekarz patolog
i fizjopatolog,
nauczyciel akademicki

Narodowość

polska

Tytuł naukowy

profesor

Alma Mater

Cesarski Uniwersytet Warszawski
(Wydział Lekarski),
doktorat:
Uniwersytet Moskiewski

Uczelnia

Uniwersytet Moskiewski,
Uniwersytet Warszawski,
Uniwersytet Łódzki,
Akademia Medyczna w Łodzi

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Medal 10-lecia Polski Ludowej Cesarski i Królewski Order Świętego Stanisława I klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętej Anny IV klasy (Imperium Rosyjskie)
Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys

edytuj

Edukacja

edytuj

Po ukończeniu Drugiego Gimnazjum Klasycznego w Warszawie studiował medycynę na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim (ros. Императорский Варшавский Университет). Studia skończył z odznaczeniem w roku 1904[1][2].

Początek pracy zawodowej i specjalistyczne studia zagraniczne

edytuj
Warszawa

Pracę zawodową rozpoczął (wrzesień 1904 – kwiecień 1905) w Szpitalu Ewangelickim w Warszawie, na Oddziale Wewnętrznym (interna), którym kierował dr Leon Babiński[a][1][2].

Moskwa – Berlin – Monachium – Moskwa

Po wyjeździe do Moskwy pracował początkowo (7 miesięcy od kwietnia 1905) w Szpitalu św. Włodzimierza, na oddziałach pediatrycznych (błonica, płonica, chirurgia dziecięca)[1]. W roku 1906 odbył studia specjalistyczne z anatomii patologicznej w Berlinie, a w roku 1908 – studia uzupełniające w Monachium. W roku 1910 obronił w Moskwie pracę doktorską O zmianach węzłów wewnątrzsercowych w doświadczalnym zapaleniu osierdzia, a w 1912 roku uzyskał habilitację na Uniwersytecie Moskiewskim[1][2]. Wykład habilitacyjny wygłosił na temat[1]: Znaczenie badań doświadczalnych dla nauki o powstawaniu nowotworów. Po habilitacji zajmował stanowisko prosektora w Katedrze Patologii Ogólnej i Doświadczalnej Uniwersytetu Moskiewskiego[1][2][4] i w Instytucie im. Morozowa (1911–1913)[4][5], w którym zajmowano się nowotworami złośliwymi[1]. Prowadził też wykłady z patologii ogólnej nowotworów złośliwych oraz z patologii ogólnej w pełnym zakresie (rok akademicki 1913/1914). W latach 1914–1918 wykładał patologię doświadczalną (część kursu patologii). W roku 1918 wrócił do Polski[1][4].

Praca zawodowa po powrocie do Polski

edytuj
 
Łódzkie Towarzystwo Lekarskie w roku 1923 (uroczystość pożegnania Antoniego Mikulskiego, przenoszącego się z Łodzi do Uniwersytetu Wileńskiego)
Lata 1918–1939

W okresie 1918–1925 mieszkał i pracował w Łodzi[b]. Do końca roku 1924 kierował Miejską Pracownią Bakteriologiczną[1][2][4]. Był również kierownikiem filii Państwowego Zakładu Higieny w Łodzi (wcześniej Państwowy Zakład Epidemiologiczny)[2][4][6]. W roku akademickim 1923/1924 dojeżdżał do Warszawy na wykłady patologii ogólnej i doświadczalnej. Z końcem roku 1924 zdecydował się na rezygnację z pracy w obu instytucjach łódzkich (w tymże roku otrzymał tytuł członka honorowego Łódzkiego Towarzystwa Lekarskiego) i w styczniu 1925 roku przeprowadził się do Warszawy[1][4].

W Warszawie Franciszek Venulet, poza pracą dydaktyczną[c] i naukową, prowadził intensywną działalność organizacyjną i społeczną. Uzyskał dotację Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego oraz Fundacji Rockefellera na zakup aparatury dla pracowni naukowo-badawczych i organizację biblioteki, działał m.in. jako przewodniczący Sądu Izby Lekarskiej Warszawsko-Białostockiej (1929), przewodniczący Towarzystwa Biologicznego (1930), członek Rady Naukowej Lotniczo-Lekarskiej (1931)[d], delegat Wydziału Lekarskiego do senatu UW (rok akad. 1932/1933), kurator Żydowskiego Stowarzyszenia Medyków[1][e]. W roku akademickim 1934/1935 pełnił funkcję dziekana Wydziału Lekarskiego UW[1][4].

Był członkiem Towarzystwa Lekarskiego Łódzkiego (od 1926)[f]. Uczestniczył w pracach Polskiego Towarzystwa Medycyny Społecznej, o czym świadczy m.in. odczyt Wpływ amonjaku na równowagę kwasowo-zasadową, przygotowany wspólnie z Franciszkiem Goebelem[9] i Ryszardem Tislowitzem[10], który opublikowano w roku 1936[11][g]. Utrzymywał kontakty naukowe ze specjalistami z innych krajów (w roku 1931 przez kilka miesięcy przebywał we Włoszech; uczestniczył w licznych międzynarodowych kongresach)[1].

Demonstrował demokratyczne przekonania polityczne; skłaniał się do poglądów Tadeusza Kotarbińskiego (zob. np. etyka niezależna)[1].

Lata 1939–1945

W czasie okupacji niemieckiej (1939–1945) uczestniczył w działalności tajnego Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Warszawskiego[6] (w tym w Prywatnej Szkole Zawodowej dla Pomocniczego Personelu Sanitarnego w Warszawie dr. Jana Zaorskiego[h], oficjalnie „Prywatna Szkoła Zawodowa dla Pomocniczego Personelu Sanitarnego”[13][14][15]) oraz Uniwersytetu Ziem Zachodnich. Prowadził wykłady dla 402 słuchaczy w 11 kompletach (142 osoby zdały egzamin)[1]. Istotną pomocą dla słuchaczy kursu patologii ogólnej były dwa pierwsze wydania podręcznika „Fizjopatologia ogólna”, napisanego już w czasie okupacji[1].

Prof. Venulet był inwigilowany przez gestapo, a jego domek przy ul. Czerniakowskiej dwukrotnie rewidowano. W czasie powstania warszawskiego został całkowicie zniszczony[1].

Po wojnie

W roku 1945 zamieszkał w Łodzi. Był współorganizatorem i profesorem kontraktowym Uniwersytetu Łódzkiego, a w roku 1950 został profesorem zwyczajnym nowo utworzonej Akademii Medycznej (miał wówczas 72 lata)[1][6]. Zorganizował nowy Zakład Patologii Ogólnej i Doświadczalnej (ul. Narutowicza 60). W latach 1946–1961 wykonano tam prace naukowe, których wyniki stały się tematem 103 publikacji i podstawą sześciu prac doktorskich[1].

Był czynny zawodowo do roku 1962[i] w łódzkiej AM i jako kierownik Katedry Patologii Ogólnej w WAM w Łodzi. Przeszedł na emeryturę w wieku niemal 84 lat, po czym nadal utrzymywał kontakt z uczelnią (był promotorem pracy doktorskiej w latach 1962–1965)[1].

Badania naukowe i publikacje

edytuj

Prowadził prace naukowe w dziedzinie fizjopatologii, dotyczące np. zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej, witaminologii, endokrynologii, serodiagnostyki kiły[4][6]. Był pionierem polskich badań wpływu dymu tytoniowego na stan zdrowia, które obejmowały problemy[16]:

Jego współpracownikami – członkami zespołu badawczego – byli[1]: prof. Andrzej Danysz, Piotr Demant, Henryk Gnoiński, Franciszek Goebel, Władysław Ostrowski, Bronisław Szerszyński i inni (wśród nich: Kazimierz Czerski, Jan Dmochowski, Rościsław Kadłubowski, Helena Lausz, Tadeusz Majcherski, Zofia Moskwa, Stefan Skapiński[16][j]).

Jest autorem ponad 300 publikacji naukowych (w tym ponad 100 – bez współautorów)[4] W biografii, opublikowanej w roku 1982, zamieszczono wykaz 106 publikacji[1]. W katalogu WorldCat wymieniono 36 najbardziej popularnych prac autorstwa lub współautorstwa Franciszka Venuleta, a wśród nich – jako najbardziej istotne – książki[17]:

  • Co o nałogu palenia tytoniu wiedzieć należy (pięć wydań w okresie 1956–1958)
  • Fizjopatologia ogólna (dwa wydania w roku 1948)
  • Szczegółowa fizjopatologia (trzy wydania w roku 1957)
  • Fizjopatologia szczegółowa (trzy wydania w latach 1951–1953)
  • Dziedziczność i konstytucja (dwa wydania w roku 1926)
  • Anatomja, patologja i klinika układu siateczkowośródbłonkowego (wyd. w 1929; współautorzy: Ludwik Paszkiewicz, Mściwój Semerau-Siemianowski)
  • Patologja ogólna i doświadczalna: repetitorium podług wykładów Franciszka Venuleta (2 wydania w roku 1926)
  • De l’abaissement du taux de la vitamine C dans l’organisme des fumeurs (dwa wydania w roku 1953; współautor: Zygmunt Moskwa)
  • Spadek poziomu witaminy C w ustroju pod wpływem dymu tytoniowego (wyd. w roku 1952; współautor: Zofia Moskwa)
  • Über die ansäuernde Wirkung von Ammoniak (wyd. w roku 1937; współautorzy: Franciszek Goebel, Ryszard Tislowitz).

Odznaczenia i wyróżnienia

edytuj

Otrzymał[4]:

Został wyróżniony tytułem członka honorowego Towarzystwa Lekarskiego Łódzkiego (1924)[4].

Upamiętnienie

edytuj

Imię profesora Franciszka Venuleta nadano cyklowi konferencji pt. „Tytoń albo zdrowie”. Konferencje, organizowane corocznie w różnych miastach Polski, są forum wymiany doświadczeń i integracji środowisk zainteresowanych problemami szkodliwości palenia i sposobami walki z tym nałogiem[23][24]. W organizację konferencji włączają się m.in.: Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, Główny Inspektorat Sanitarny, Ministerstwo Zdrowia, Obywatelska Koalicja „Tytoń albo Zdrowie”, Rządowa Rada Ludnościowa[24].

Pamięć o Franciszku Venulecie wyraził w roku 1982 prof. Jan Wojciech Guzek[25] w artykule napisanym dla uczczenia 15. rocznicy jego śmierci. Wspomnienie zakończył słowami[1]:

Profesor Franciszek Venulet pozostał w pamięci współczesnych jako wszechstronnie wykształcony lekarz-badacz i nauczyciel o szerokim, humanistycznym spojrzeniu na życie, o zainteresowaniach rozległych, znacznie wykraczających poza problematykę nauk lekarskich. Postać sędziwego Profesora – znawcy filozofii, literatury i sztuki, wnosiła w rzeczywistość naszej uczelni lekarskiej lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych pewien rys tradycyjnego obyczaju akademickiego: odbicie przeszłości, której istotną, głęboką wartość w pełni uświadamiamy sobie zazwyczaj dopiero wówczas, gdy już od nas odeszła.

Życie rodzinne

edytuj

Był synem Franciszka (1851–1912[26], według ankiety personalnej – „kierownika firmy”) i Natalii z domu Ernst (1855–1926[26]), należących do ewangelickiej rodziny handlowców. Urodził się w roku 1878 w Warszawie, przy ul. Leszno 23[1]. Miał siostrę Zofię (ur. 1880[27], zamężna Masterhazy), która została nauczycielką. Zmarła 17 stycznia 1945[27] w Ravensbrück (KL)[1].

Ożenił się w Moskwie w 1912 roku z Jadwigą Heuss (1887–1968[26])[1][2]. Małżonkowie mieli dwoje dzieci: córkę Marię (ur. 1915) i syna Jana (1921–2011[26] ur. w Łodzi)[1]. Jan Venulet poszedł zawodowymi śladami ojca – studiował medycynę na tajnym Wydziale Medycznym UW, został znanym profesorem farmakologii[28][29].

Franciszek Venulet zmarł w Łodzi 15 listopada 1967 roku. Trumna, początkowo złożona na łódzkim Cmentarzu Doły (w części rzymskokatolickiej pw. św. Wincentego à Paulo), została w roku 1968 przewieziona do Warszawy, na cmentarz ewangelicko-augsburski (aleja 9, grób 46)[1][26].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Leon Babiński (1860–1932) – polski internista, naczelny lekarz Szpitala Ewangelickiego w Warszawie, naczelnik Izby Lekarskiej Warszawsko-Białostockiej[3] (zob. też Leon Babiński (1891–1973) – polski prawnik).
  2. ↑ W latach 1921–1922 otrzymał propozycje objęcia stanowiska profesora patologii ogólnej i doświadczalnej na Wydziałach Lekarskich Uniwersytetu Wileńskiego i Warszawskiego, jednak nie przyjął ich ze względów rodzinnych[1][4]. Akt mianowania docenta Venuleta na profesora zwyczajnego patologii ogólnej i doświadczalnej w Uniwersytecie Warszawskim został podpisany 22 marca 1922 roku przez Naczelnika Państwa[1].
  3. ↑ Już w roku 1925 wydano pierwsze części jego skryptu „Patologia Ogólna i Doświadczalna”[1].
  4. ↑ Zob. Wojskowy Instytut Medycyny Lotniczej.
  5. ↑ Informacje nt. działalności Żydowskiego Stowarzyszenia Medyków Uniwersytetu Józefa Piłsudskiego w Warszawie są dostępne m.in. w Mazowieckiej Bibliotece Cyfrowej[7].
  6. ↑ Towarzystwo Lekarskie Łódzkie utworzono w listopadzie 1886 roku[8].
  7. ↑ Polskie Towarzystwo Medycyny Społecznej i Zdrowia Publicznego powstało w roku 1905. Już w roku 1906 zostało rozwiązane przez władze carskie, z powodu „«zbyt» narodowego i prospołecznego programu”. W roku 1916 powołano Polskie Towarzystwo Medycyny Społecznej (zob. PTL – współczesne zmiany struktury)[12].
  8. ↑ Zob. Jan Zaorski.
  9. ↑ Decyzję o przedłużeniu stosunku służbowego wydał w roku 1959 minister zdrowia[1].
  10. ↑ Współautorami publikacji byli również np.[17]: Julian Fliederbaum[18], Ludwik Paszkiewicz[19], Mściwój Semerau-Siemianowski[20][21], Ryszard Tislowitz[10], Walenty Moskwa[22] i inni.
  11. ↑ W cytowanym źródle nie określono klasy orderu.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af J.W. Guzek. Profesor Franciszek Venulet (1878–1967) w 15 rocznicę śmierci. „Archiwum Historii Medycyny”. 45 (1–4), s. 27–39, 1982. 
  2. ↑ a b c d e f g oprac. A. Zaorski: Profesor Franciszek Venulet (1878–1967). [w:] Encyklopedia Medyków Powstania Warszawskiego [on-line]. lekarzepowstania.pl. [dostęp 2018-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-02)].; źródła: Jan W. Guzek, Profesor Franciszek Venulet (1878-1967). W 15. rocznicę śmierci. „Archiwum Historii Medycyny”, T. 45, 1982, z. 1-4, s. 27–38; Eugeniusz Szulc, „Cmentarz Ewangelicko-Augsburski w Warszawie”, Warszawa 1989, s. 576–577; Andrzej Śródka, „Odrodzony Uniwersytet Warszawski”, w: „Dzieje nauczania medycyny i farmacji w Warszawie” (1789–1950), Warszawa 1990, s. 286–287.
  3. ↑ Leon Babiński. [w:] Zasoby Cyfrowe > Baza Biogramów > Biogram [on-line]. Uniwersytet Jagielloński Biblioteka Jagiellońska. [dostęp 2017-02-15].
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l Andrzej Kurnatowski: Profesorowie i docenci Wydziałów Medycznych Uniwersytetu Łódzkiego i Akademii Medycznej w Łodzi 1945–1964. Łódź: 2003, s. 116–117. ISBN 83-88940-95-3.
  5. ↑ Е.А. Агеева (Московский государственный университет им. М.В. Ломоносова): Морозовы и Московский Университет (к постановке проблемы). [w:] Богородск-Ногинск. Богородское краеведение [on-line]. www.bogorodsk-noginsk.ru. [dostęp 2017-02-16].
  6. ↑ a b c d Venulet Franciszek, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2017-02-14].
  7. ↑ Żydowskie Stowarzyszenie Medyków Uniwersytetu Józefa Piłsudskiego w Warszawie: XV-lecie 1923–1938. Wydawnictwo Jubileuszowe oraz Sprawozdanie z Działalności za Rok 1937. [w:] Wydawnictwo Jubileuszowe oraz Sprawozdanie z Działalności za Rok 1937 [on-line]. Drukarnia „Pospieszna”. [dostęp 2017-02-26].
  8. ↑ Kronika Łódzka. Towarzystwo lekarskie. „Dziennik Łódzki”. Rok III (nr 265), s. 3, 1886-11-26. Antoni Chomętowski (red.). Łódź: Stefan Kossuth. ISSN 1898-3111. [dostęp 2017-02-16]. 
  9. ↑ Franciszek Goebel. [w:] Online Computer Library Center, Inc. [on-line]. [dostęp 2017-02-16].
  10. ↑ a b Ryszard Tislowitz. [w:] Online Computer Library Center, Inc. [on-line]. [dostęp 2017-02-16].
  11. ↑ Franciszek Venulet, Franciszek Goebel, Ryszard Tislowitz: Wpływ amonjaku na równowagę kwasowo-zasadową. Według odczytu wygłoszonego w Polskim Towarzystwie Medycyny Społecznej. [w:] Informacje bibliograficzne [on-line]. WorldCat, 1936. [dostęp 2017-02-16].
  12. ↑ 100 lat Polskiego Towarzystwa Medycyny Społecznej i Zdrowia Publicznego. [w:] Program Konferencji [on-line]. IMW w Lublinie. [dostęp 2017-02-16].
  13. ↑ Tajne studia medyczne. [w:] Opracowanie na podstawie: „Pamiętnik Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego – Powstanie Warszawskie i medycyna”, wydanie II, Warszawa 2003 [on-line]. Encyklopedia Medyków Powstania Warszawskiego. [dostęp 2017-01-25].
  14. ↑ Irena Ćwiertnia-Sitowska, Studia medyczne w latach 1941–1949 w: Wspaniali i niezapomniani (cz. 3). Studia medyczne w latach 1941–1949; Nasi nauczyciele,   Miesięcznik Okręgowej Izby Lekarskiej w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza, Numer 2011-05.
  15. ↑ Edward Rużyłło: Studenci medycyny – podchorążowie z Ujazdowa. [w:] Serwis Etyka, Prawo i Medycyna [on-line]. etyka.doktorzy.pl. [dostęp 2017-02-13].; Opracowanie na podstawie tekstu zamieszczonego w biuletynie „Z życia Akademii Medycznej w Warszawie” nr 3(82) z 1999 roku.
  16. ↑ a b Prof. dr hab. Andrzej Danysz. Prof. Franciszek Venulet – pionier polskich badań nad wpływem dymu tytoniowego na stan zdrowia. „Alkoholizm i Narkomania > Prace poglądowe monografie”, s. 325–332, 1999. ISSN 0867-4361. 
  17. ↑ a b Most widely held works by Franciszek Venulet (36 publications in 3 languages and 40 library holdings). [w:] Online Computer Library Center, Inc. [on-line]. [dostęp 2017-02-14].
  18. ↑ Julian Fliederbaum. [w:] Online Computer Library Center, Inc. [on-line]. [dostęp 2017-02-16].
  19. ↑ Ludwik Antoni Paszkiewicz. [w:] Online Computer Library Center, Inc. [on-line]. [dostęp 2017-02-16].
  20. ↑ Teresa Ostrowska: Semerau-Siemianowski Mściwój Maria Tadeusz (1885-1953). [w:] Biogram w iPSB [on-line]. Narodowy Instytut Audiowizualny. [dostęp 2017-02-15].
  21. ↑ Mściwój Semerau-Siemianowski. [w:] Online Computer Library Center, Inc. [on-line]. [dostęp 2017-02-16].
  22. ↑ Walenty Moskwa. [w:] Online Computer Library Center, Inc. [on-line]. [dostęp 2017-02-16].
  23. ↑ Zdrowie Publiczne i Zarządzanie. „Zeszyty Naukowe Ochrony Zdrowia”. 2, 2009. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. ISSN 1731-7398. 
  24. ↑ a b JJX: „Tytoń albo Zdrowie”: jak ograniczyć zdrowotne następstwa palenia? (XIV Ogólnopolska Konferencja im. prof. Franciszka Venuleta). [w:] Rynek Zdrowia [on-line]. 2011-12-07. [dostęp 2017-02-16].
  25. ↑ Prof. Jan Wojciech Guzek, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2017-02-24].
  26. ↑ a b c d e Wynik wyszukiwania dla "Venulet". [w:] Wyszukiwarka grobów na: Warsaw, Evangelical-Augsburg Cemetery (pl) [on-line]. nekropole.info. [dostęp 2017-02-26].
  27. ↑ a b Zofia Mesterhazy. [w:] Nekropole [on-line]. Warsaw, Evangelical-Augsburg Cemetery (pl). [dostęp 2017-02-26].
  28. ↑ Mariusz Kubik (sekretarz i archiwista Lucjana Wolanowskiego): Jan Venulet (27 V 1921 – 21 VIII 2011). www.lucjanwolanowski.com, 2011. [dostęp 2017-02-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-18)].
  29. ↑ Adam Hulanicki: Jan Vanulet (1921–2011). [w:] Rocznik Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (2011) [on-line]. Muzeum Historii Polski, mazowsze.hist.pl. [dostęp 2017-02-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-23)].

Linki zewnętrzne

edytuj

[[]]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Franciszek_Venulet&oldid=73605979”