Górowo Iławeckie
Górowo Iławeckie (niem. Landsberg (Ostpreußen)) – miasto w powiecie bartoszyckim, w województwie warmińsko-mazurskim[5], położone na północ od Olsztyna, oddalone o 15 km od granicy z Rosją (obwodem królewieckim).
miasto i gmina | |||
Kamieniczki na rynku | |||
| |||
Państwo | |||
---|---|---|---|
Województwo | |||
Powiat | |||
Data założenia |
5 lutego 1335 | ||
Prawa miejskie |
5 lutego 1335 | ||
Burmistrz |
Jacek Przemysław Kostka | ||
Powierzchnia |
3,32[1] km² | ||
Populacja (31.12.2017) • liczba ludności • gęstość |
|||
Strefa numeracyjna |
89 | ||
Kod pocztowy |
11-220[4] | ||
Tablice rejestracyjne |
NBA | ||
Położenie na mapie Polski | |||
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego | |||
Położenie na mapie powiatu bartoszyckiego | |||
54°17′04″N 20°29′44″E/54,284444 20,495556 | |||
TERC (TERYT) |
2801021 | ||
SIMC |
0964643 | ||
Hasło promocyjne: Ekologiczne miasto wielu kultur | |||
Urząd miejski pl. Ratuszowy 1811-220 Górowo Iławeckie | |||
Strona internetowa | |||
BIP |
W latach 1954–1972 miasto nie należało, ale było siedzibą władz gromady Górowo Iławeckie. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa olsztyńskiego.
Miasto jest lokalnym ośrodkiem handlowo-usługowym na obszarze wschodniej części Wzniesień Górowskich. Położone jest na siedmiu pagórkach, oraz nad rzeką Młynówką Górowską (zam. Górowską Młynówką) zawierając w granicach centrum i „Staw Garncarski” z wyspą[a] – daw. przeciwpożarowy. Miasto stanowi 0,25% powierzchni powiatu bartoszyckiego.
Górowo Iławeckie leży w historycznych Prusach Dolnych[6], na obszarze dawnej Natangii[7], 12 km na północ od Warmii[b].
Według danych z 1 stycznia 2018 Górowo Iławeckie liczyło 4346 mieszkańców[2].
Komunikacja
edytujW latach 90. XX w. zamknięto budynek stacji PKP wraz z poczekalnią PKS-u, dlatego miasto obecnie doświadcza wykluczenia komunikacyjnego nie mając bezpośredniego dostępu do transportu kolejowego, najbliższy dworzec jest oddalony o 30 km w Pieniężnie (ruch zawieszony, obsługiwał połączenia pasażerskie dla kierunków Olsztyn Główny, Gutkowo, Braniewo) oraz przystanek oddalony o 45,9 km w Łankiejmach (obsługuje 12 połączeń pasażerskich w godzinach 5:02 – 21:43 dla kierunków: Olsztyn Główny, Ełk, Korsze).
Przewozy autobusowe realizowane są poprzez prywatnych przewoźników: „Delux” (Bartoszyce przez Wojciechy), „Przewozy BarTczak” i „Trans-Her” (Olsztyn przez Dobre Miasto).
Historia
edytujHistoria Górowa Iławeckiego sięga średniowiecza. Do XIII wieku okolice te zamieszkiwali Prusowie z plemienia Natangów. W 1260 roku Natangowie wzięli udział w II powstaniu Prusów przeciwko Zakonowi krzyżackiemu. Z powstaniem tym związany jest Herkus Monte, jeden z przywódców powstania, który zginął w lesie na terenie gminy w 1273 roku.
Okolica późniejszego miasta należała do komturii w Bałdze, jednej z komturii Prus Dolnych w obrębie państwa zakonu krzyżackiego. Po zakończeniu podboju Prus w 1283 na terenie Prus Dolnych nastąpiło intensywne osadnictwo.
Osada targowa istniała w Górowie od początków XIV w., natomiast za początek miasta można przyjąć rok 1335, gdy dwaj wójtowie – Herman i Albert zaplanowali i wytyczyli rynek dla nowo powstającej osady. Wybór ten był związany z przecinaniem się w tym miejscu szlaków z Bartoszyc do Pieniężna i z Lidzbarku Warmińskiego do Królewca. Miasto oficjalnie zostało założone 5 lutego 1335 nadaniem osadzie praw miejskich przez komtura bałgijskiego Henryka de Muro. Wraz z prawami miejskimi osada otrzymała 100 włók i 10 morgów ziemi (ponad 1600 ha gruntów). W 2 połowie XIV wieku miasto otoczono murem obronnym oraz zbudowano Bramę Młyńską i Bramę Wysoką. Podczas wojny głodowej w 1414 miał miejsce najazd i zniszczenia dokonane przez wojska polskie. W 1440 r. miasto przystąpiło do Związku Pruskiego, a w 1454 r. mieszczanie złożyli przysięgę królowi Polski Kazimierzowi Jagiellończykowi. W czasie wojny trzynastoletniej Krzyżacy spalili miasto. W latach 1535–1810 miasto było własnością prywatną[8]. W roku 1710 w wyniku dżumy zmarło 767 mieszkańców miasta.
Miasto rozwijało się, powstawały nowe zakłady rzemieślnicze, kwitło rzemiosło takie jak tkactwo, sukiennictwo czy garncarstwo. Pierwotni mieszkańcy trudnili się rzemiosłem zaś ludność z ubocza trudniła się rolnictwem. Było ono początkowo własnością zakonu krzyżackiego, a w latach 1482–1809 miastem lennym, prywatnym, należącym początkowo do rodziny Truchess-Waldburg, a następnie do rodziny von Schwerin.
W lutym 1807 r. kwaterowali tu Rosjanie i Francuzi, rekwirując zapasy żywności. W Górowie nocował cesarz Francuzów Napoleon Bonaparte.
Od 1818 miasto należało do powiatu Iława Pruska. Miasto podczas swej historii było wielokrotnie niszczone przez pożary, wojny, mieszkańców nękały epidemie. Zniszczone w czasie wojny głodowej (1414), wojny trzynastoletniej (1456), a następnie przez pożar w 1655. Na dobre zaczęło się rozwijać dopiero pod koniec XIX wieku. Wybudowano linię kolejową, zelektryfikowano i zgazyfikowano miasto, otwarto wodociągi, rozpoczęła działalność miejska gazownia i centrala telefoniczna. W czasie I wojny światowej miasto doznało poważnych zniszczeń. W czasie II wojny światowej w pobliskim Kamińsku działał pierwszy w Prusach Wschodnich obóz jeniecki (Stalag IA Stablack). Wojska 331 Dywizji Strzeleckiej 3 Frontu Białoruskiego zdobyły miasto 4 lutego 1945. Zastraszoną ludność czerwonoarmiści spędzili do piwnic domów, które następnie podpalili; natomiast gwałconym pod miastem kobietom odcinano języki[9].
W czerwcu 1945 roku miasto zostało przekazane polskiej administracji. Po II wojnie światowej pozostała w mieście ludność niemiecka (przeważająca większość uciekła przed nacierającą Armią Czerwoną) została wysiedlona, a ich miejsce zajęli polscy przesiedleńcy z Kresów Wschodnich (głównie z Wileńszczyzny, Grodzieńszczyzny, Nowogródczyzny i Polesia) oraz osadnicy z Polski centralnej. W 1947 roku trafił transport Ukraińców przesiedlonych w ramach akcji „Wisła”. Górowo stało się wielonarodowym i wielowyznaniowym ośrodkiem o zróżnicowanej kulturze. Do 1961 miasto było siedzibą powiatu, najpierw iławeckiego, później górowskiego. W latach 1945–1975 miasto należało do starego województwa olsztyńskiego, w 1975 roku stało się częścią mniejszego województwa olsztyńskiego, by po reformie administracyjnej przeprowadzonej w 1999 roku, znaleźć miejsce w nowo powstałym województwie warmińsko-mazurskim.
W roku 2000 Górowska Młynówka przerwała tamę na utworzonych sztucznych zlewiskach wody w północnej części miasta, co doprowadziło do powodzi, w wyniku której śmierć poniosły trzy osoby.
Nazwa miasta
edytujPrzed 1945 rokiem miasto nosiło niemiecką nazwę Landsberg. Po przyłączeniu miasta do Polski zapadła decyzja o nadaniu mu nowej, polskiej nazwy. Komisja nazewnicza, nawiązując do znaczenia nazwy niemieckiej, utworzyła formę Górowo, początkowo Górowo Pruskie[10], później zmienione na Górowo Iławeckie, co nawiązuje do historycznej stolicy powiatu (Iława Pruska, dziś Bagrationowsk).
Demografia
edytujWedług danych z 31 grudnia 2014 r. miasto miało 4198 mieszkańców[11]. Dane z 31 grudnia 2014[11][1]:
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
---|---|---|---|---|---|---|
Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
Populacja | 4198 | 100 | 2135 | 50,86 | 2063 | 49,14 |
Gęstość zaludnienia [os./km²] |
1264 | 643 | 621 |
- Piramida wieku mieszkańców Górowa Iławeckiego w 2014 roku[2]
Mniejszości narodowe
edytuj- mniejszość niemiecka – Niemieckie Stowarzyszenie „Natangen”[12]
- mniejszość ukraińska – Związek Ukraińców w Polsce
Pozostałe mniejszości narodowe mieszkające w jednostkowej ilości na terenie miasta to Litwini, Białorusini i Rosjanie.
Struktura powierzchni
edytujWedług danych z roku 2002[13] Górowo Iławeckie zajmuje obszar 3,32 km², w tym:
- użytki rolne: 46%
- użytki leśne: 2%
Ochrona przyrody
edytujPołudniowo-wschodnią część miasta położona jest w obszarze Natura 2000 OSO Ostoja Warmińska PLB280015[14], zaś na cmentarzu komunalnym przy ul. Wyszyńskiego rosną 4 pomniki przyrody[15]:
- dąb szypułkowy obwód 400 cm
- jesion wyniosły obwód 305 cm
- jesion wyniosły obwód 340 cm
- klon zwyczajny obwód 275 cm.
W kompleksie leśnym miasta położonym w jego północnej części, znajdują się kolejne 2 pomniki przyrody.
Gospodarka
edytujGórowo jest lokalnym ośrodkiem przemysłowym, handlowym i usługowym w szczególności branża usług remontowo-budowlanych. Przemysł drzewny – zakłady tartaczne, stolarnie oraz fabryka mebli.
Transport
edytujPrzez miasto krzyżują się trasy:
- 511 Droga wojewódzka nr 511 (Granica Państwa – Lidzbark Warmiński)
- 512 Droga wojewódzka nr 512[c] (Szczurkowo – Bartoszyce – Górowo Iławeckie – Pieniężno)
Odległości do ważnych ośrodków województwa
edytuj- Olsztyn (Urząd Wojewódzki, Urząd Marszałkowski, Sejmik Wojewódzki, Samorządowe Kolegium Odwoławcze) – 70 km
- Przejście graniczne: Bezledy – 16 km, Grzechotki – 56 km
- Bartoszyce (Starostwo, Szpital) – 23 km
Oświata
edytujPlacówki oświatowe:
- Przedszkole Miejskie (ul. gen. Sikorskiego);
- Szkoła Podstawowa nr 1 (ul. Szkolna i ul. gen. Wład. Sikorskiego);
- Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 1: Branżowa Szkoła I Stopnia, Liceum Ogólnokształcące nr 1 (ul. Wyszyńskiego);
- Zespół Szkół z Ukraińskim Językiem Nauczania nr 2 (od 1999/2000)[d]: Szkoła Podstawowa i Liceum (dawne LO nr 2, powstałe w 1990) przy ul. Szkolnej 6. Przy Zespole funkcjonuje Zespół Pieśni i Tańca „Dumka”
Przy zespołach szkół miejskich funkcjonują: boisko, sala gimnastyczna, siłownia.
Ochrona zdrowia
edytuj- Wojewódzki Szpital Rehabilitacyjny (ul. Armii Krajowej);
- placówka Pogotowia Ratunkowego z Bartoszyc obok funkcjonującej Przychodni „Medyk” (ul. gen. Sikorskiego),
- dwie apteki: przy ul. Sikorskiego i „Ratuszowa” przy pl. Ratuszowym.
- dla zwierząt Lecznica Weterynaryjna przy ul. Olsztyńskiej.
Kultura
edytujOrganizacją kultury w mieście zajmuje się Ośrodek Kultury (ul. T. Kościuszki), prowadzi on sekcje zainteresowań oraz organizuje imprezy sportowe i kulturalno-rozrywkowe w mieście, spośród których są „Dni Górowa” w czerwcu. Wspomaga on także harcerstwo, lokalny folklor (od 2005 roku działa przy nim zespół „Promień”); promuje regionalnych artystów m.in. Zespół Tańca i Pieśni „Dumka”[e].
Mieszkańcy regionu mogą też korzystać z Biblioteki Publicznej działającej przy ul. gen. Sikorskiego 34.
Muzea
edytuj- Muzeum Gazownictwa, które ze swymi unikatowymi zbiorami zabytkowej gazowni koksowej z roku 1908 stanowi ciekawą propozycję dla miłośników historii i techniki (ul. Przemysłowa)[f].
- Muzeum Miejskie – którego opiekunem jest Stowarzyszenie historyczno-kolekcjonerskie „DREYSE”[g].
Uzupełnieniem stanowi ukraińska Izba Rzemieślnicza, przy pl. Ratuszowym.
Zabytki
edytujPołożone na pagórkach miasteczko dobrze zachowało zabytki, należą do nich:
- Ratusz Górowski – budynek wybudowany w stylu gotyku pochodzi z XIV wieku, przebudowany w późniejszym okresie zatracił cechy stylowe. Budynek na planie prostokąta ma charakterystyczną drewnianą wieżyczkę i skwer.
- Średniowieczny układ urbanistyczny starego miasta z rynkiem pośrodku z którego naroży wychodzi 8 ulic.
- Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa – wybudowany w stylu neogotyckim, pochodzi z 1895 r.
- Cerkiew Greckokatolicka z XIV wieku, z przyległą smukłą XV-wieczna murowaną dzwonnicą. Kościół pierwotnie funkcjonował jako katolicki, a następnie ewangelicki. Wewnątrz zobaczyć można spore barokowe malowidło sufitowe oraz ikonostas Jerzego Nowosielskiego.
- Poewangelicka kaplica cmentarna z XIX wieku, obecnie jako Cerkiew Prawosławna.
- Dawny hotel, zmieniony na Komendę Milicji z czasem i po kilkuletniej dobudowie znany współcześnie jako Wojewódzki Szpital Rehabilitacyjny.
- fragment murów miejskich z XV wieku.
- most nad rzeką „Młynówką” na „drugim asfalcie” ul. Kaliningradzka, część drogi wojewódzkiej nr 511-512,
- miejska wieża ciśnień z 1910 r.[16]
- kolejowa wieża ciśnień[h].
- zabytkowe kamienice centrum miasta.
- pozostałości cmentarza żydowskiego[i].
- plebania, przy ul. ks. Ripeckiego 1 gdzie w 1807 r. nocował cesarz Napoleon I Bonaparte.
- wyróżniające się budynki (obecnie zamienione na bloki mieszkalne): poczty, pierwszy zakład mleczarni, masarni – przy ul. Armii Krajowej; dom rabina[j] przy ul. Tad. Kościuszki.
Pomniki
edytuj- Tablica informująca o spaleniu tzw. „czarownicy z Augam” na skwerze ratuszowym.
- Tablica na ścianie plebanii informująca o obecności Napoleona Bonaparte.
- Tablica upamiętniająca 650-lecie miasta na skwerze ratuszowym.
- Instalacja metalurgiczna upamiętniająca 650-lecie miasta u zbiegu ul. Olsztyńskiej z ul. Kaliningradzką[k].
- Głaz przy ul. Tad. Kościuszki (przy sztucznym wodospadzie), upamiętniający ofiary powodzi z roku 2000.
- Pomnik Polskiego Orła w Koronie oddający hołd ofiarom katastrofy smoleńskiej, skwer im. Sybiraków (ul. gen. Wład. Sikorskiego, naprzeciw Gimnazjum nr 1).
Rekreacja
edytujW 2003 roku otwarto Punkt Informacji Turystycznej znajdujący się w Ośrodku Kultury, które realizuje sprzedaż pamiątek oraz ma za zadanie informować turystów o atrakcjach miasta, gminy i okolic.
Na zachód od rynku miasta, Park Miejski oferuje odpoczynek pośród alejek, które znajdziemy również przy 1) Stawie Garncarskim (posiada promenadę w części południowo-zachodniej i dwa mola pływające dla wędkarzy w części północnej) oraz 2) Skwerze im. Sybiraków (za ratuszem od strony południowo-zachodniej znajdziemy skwer miejski). W północnej części miasta usytuowany jest sztucznie utworzony Zalew Miejski[l] bezpośrednio sąsiadujący z lasem, posiadający infrastrukturę spacerową wraz z wyznaczonymi miejscami na ognisko.
Obiekty rozrywkowe
edytuj- parkiet taneczny w Parku Miejskim.
- Amfiteatr polowy z promenadą nad wodą, latem odbywa się tu Festiwal Kultury Ukraińskiej „Eko-ŁOMYJA” (w południowej części miasta, wejście od Zespołu Szkół nr 2, ul. Szkolna).
Sport
edytuj- Piłka nożna – w mieście działa od czasu założenia w 1947 roku Górowski Klub Sportowy „Cresovia” o barwach biało-niebieskich z siedzibą przy Stadionie Miejskim (ul. gen. Sikorskiego), który prowadzi sekcję piłki nożnej pod nazwą: „Cresovia Górowo Iławeckie”, która aktualnie (sezon 2023/2024) występuje w klasie okręgowej, gr. warmińsko-mazurskiej I[18]. Zarządca stadionu miejskiego.
- Piłka siatkowa – „Team Cresovia Górowo Iławeckie” oraz „UKS Bociek Górowo Iławeckie”.
- Tenis stołowy, turniej szachowy – Stowarzyszenie „Bałga Górowo Iławeckie” (współorganizator cyklicznego turnieju „GrandPrix w tenisie stołowym” i organizator rozgrywek szachowych).
Obiekty sportowe
edytuj- Stadion miejski o pojemności 800 miejsc (odnowiony w ramach europejskiego projektu wspólnie z Bagrationowskiem).
- Hala sportowa (przy Szkole Podstawowej nr 2) w której organizowane są imprezy sportowe i rozrywkowe, istnieje od roku 2000.
- Dwa kompleksy sportowe „Orliki” (ul. gen. Sikorskiego i ul. Kajki).
- Kort Tenisa ziemnego w Parku Miejskim[m].
- Mini „Skate-Park” w Parku Miejskim[n].
- Dwa boiska do piłki plażowej w Parku Miejskim (od strony ul. Tad. Kościuszki).
- Boisko do koszykówki (ul. Nowowiejskiego).
- Szlak rekreacyjno-uzdrowiskowy dla pieszych i rowerzystów.
- Kompleks sprzętu atletycznego – siłownia nad Zalewem (od 2015 r.) i przy Stadionie Miejskim (od 2019 r.) oraz dostosowana dla osób niepełnosprawnych przy Stawie Garncarskim (od 2018 r.).
Społeczeństwo
edytujDziałalność socjalna
edytujPozarządową pomoc na tym regionie, oferują:
- Niemieckie Stowarzyszenie Natangen – organizacja społeczno-kulturalna zrzeszająca ludność pochodzenia niemieckiego, działająca od roku 1991, ul. Sikorskiego 34. Oferuje sporadycznie pomoc m.in. bezpłatnej odzieży używanej.
- Stowarzyszenia na Rzecz Osób Niepełnosprawnych i Profilaktyki Zdrowia „Jesteśmy razem” – w ramach Środowiskowego Domu Samopomocy – Centrum „Barka”, ul. Wyszyńskiego 13.
- „Radio Górowo” – sekcja radiowo-muzyczna, audycję prowadzą wspólnie uczestnicy, jak i terapeuci ośrodka. Główny cel to integracja osób niepełnosprawnych ze społeczeństwem nadawana w ramach radia internetowego i kanału telewizji kablowej.
- „TV Górowo” – telewizja internetowa pod patronatem stowarzyszenia.
- Oddział Caritas Archidiecezji Warmińskie prowadzący Świetlicę Opiekuńczo-Wychowawczą.
- ChSCh – Chrześcijańska Służba Charytatywna (oddział ADRA ze świetlicą w Lidzbarku Warmińskim).
Ruchy społeczne
edytuj- Hufiec ZHP Bartoszyce – drużyna zuchów i harcerzy, przy miejskim Ośrodku Kultury.
- Polski Związek Wędkarzy (PZW).
- Polski Związek Działkowców (PZD) – administrator zielonych terenów uprawnych miasta.
- „Słuchy Górowa” – internetowa płaszczyzna publikowania aktualności mieszkańców regionu miasta i gminy Górowo Iławeckie, istniejąca w serwisie Facebook od kwietnia 2012 r., w roku 2016 przekształcona na redakcję tytułu prasowego on-line[19] i współpracującą od 2017 r. z serwisem LocalSpot[20] (oddolne narzędzie poprawiające kontakt i wzrost uznania mieszkańców dla skuteczności magistratu w sprawach przestrzeni publicznej miasta).
- Miłośnicy fotografii (widokówek regionu) skupieni wokół grupy na Facebooku pt. "Fotografia rejonu Górowo Iławeckie".
- Klub motocyklowy „Zjawa”.
Wspólnoty religijne
edytujLudzie związani z Górowem Iławeckim
edytujZobacz też
edytujUwagi
edytuj- ↑ Zasiedlany w okresie wiosenno-letnim przez dzikie ptactwo: kaczki krzyżówki i łabędzie zarządzany przez lokalny oddział PZW.
- ↑ Granica z Warmią znajduje się około 12 km na południe w okolicach miejscowości Nerwiki i Pudlikajmy.
- ↑ Dla ruchu ciężarowego objazd z Bartoszyc przez ul. Kaliningradzką, Lipową i Al. Wojska Polskiego do wyjazdu na Pieniężno.
- ↑ Zespół Szkół z Ukraińskim Językiem Nauczania Iławeckim jest największą placówką spośród wszystkich zakładów edukacyjnych dla przedstawicieli mniejszości ukraińskiej w Polsce.
- ↑ Działający przy Zespole Szkół nr 2 z Ukraińskim Językiem Nauczania.
- ↑ Wejście od strony ul. Wyszyńskiego.
- ↑ Wejście od strony skrzyżowania ul. gen. Wład. Sikorskiego z ul. Fryd. Chopina, suterena w podwórzu budynku Przychodni „Medyk”.
- ↑ Przy wylocie drogi 512 w kierunku Pieniężna – Elbląg.
- ↑ Pozostałości niespełna dwóch rzędów.
- ↑ Na podstawie charakterystycznej architektury, brak jednak potwierdzenia dokumentacji historycznej, głównie z powodu działań podczas II wojny światowej.
- ↑ Część objazdu dla drogi 512 dla pojazdów ciężarowych.
- ↑ Objęte zakazem kąpieli, dawniejsze kąpielisko miejskie.
- ↑ Od strony ul. Kwiatowej, wjazd od ul. Wyszyńskiego.
- ↑ Od strony ul. Kwiatowej, wjazd od ul. Wyszyńskiego.
- ↑ Ul. Poniatowskiego 20 – dojazd od drogi wojewódzkiej 511.
- ↑ W zachodniej zabudowie starówki, przy ul. ks. Ripeckiego.
- ↑ Ul. gen. Wład. Sikorskiego.
- ↑ Ul. kard. St. Wyszyńskiego.
Przypisy
edytuj- ↑ a b Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2015 r, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2015, s. 142, ISSN 1505-5507 [dostęp 2015-10-19] .
- ↑ a b c Górowo Iławeckie w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., lipiec 2015, s. 326 [zarchiwizowane 2015-09-10] .
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 584, 2013-02-13. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów. ISSN 0867-3411. [dostęp 2015-10-19].
- ↑ Marian Biskup, Gerard Labuda: Dzieje zakonu krzyżackiego w Prusach. Gospodarka, społeczeństwo, państwo, ideologia. Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1986, s. 319. ISBN 83-215-7220-0
- ↑ Ciekawa historia Górowa Iławeckiego. gazetaolsztynska.pl, 11 listopada 2014. [dostęp 2021-03-28]. (pol.).
- ↑ Piotr Skurzyński „Warmia, Mazury, Suwalszczyzna” Wyd. Sport i Turystyka – Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8, s. 175.
- ↑ Mark Sołonin: Nic dobrego na wojnie. Poznań: Rebis, 2011, s. 250–251. ISBN 978-83-7510-714-2.
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
- ↑ a b Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2014 r. Stan w dniu 31 XII, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 8 czerwca 2015, s. 104, ISSN 2083-3342 [dostęp 2015-10-19] .
- ↑ Niemieckie Stowarzyszenie „Natangen”.
- ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Geoserwis GDOŚ. [dostęp 2013-08-20].
- ↑ Wykaz pomników przyrody w województwie warmińsko-mazurskim, RDOŚ Olsztyn, styczeń 2010, s. 17. [dostęp 2015-01-17].
- ↑ Znajdująca się na szczycie tzw. Góry Zarazy z racji sytuującego się tam cmentarza gdzie chowano chorych zmarłych na dżumę.
- ↑ Podział na sekcje uzyskany na podstawie informacji prasowej, kandydatów do rankingu popularności sportowców powiatu.
- ↑ Skarb - Cresovia Górowo Iławeckie [online], www.90minut.pl [dostęp 2023-11-19] .
- ↑ Tytuł wpisany w rejestr prasy Sądu Okręgowego w Olsztynie.
- ↑ Organizatorzy [online] [dostęp 2019-03-30] [zarchiwizowane z adresu 2019-03-30] (pol.).
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2013-01-24] .
Bibliografia
edytuj- Piotr Skurzyński , Warmia i Mazury, Edyta Tomczyk, Bielsko-Biała: Pascal, 2005, ISBN 83-7304-522-8, OCLC 812633425 .
- Górowo Iławeckie, folder wydany staraniem UM Górowo Iławeckie, Studio Ewa: Bartoszyce 2006
- Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 121
Linki zewnętrzne
edytuj- Historia Żydów w Górowie Iławeckim na portalu Wirtualny Sztetl
- Landsberg, Landsberk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 74 .
- Geoportal Miasta Górowo Iławeckie