Gmina
Gmina (z niem. Gemeinde) – jednostka podziału administracyjnego[1].
Stanowi wspólnotę samorządową (mieszkańcy gminy) oraz odpowiednie terytorium, tj. obszar możliwie jednorodny ze względu na układ osadniczy i przestrzenny, jak również więzi społeczne i gospodarcze zapewniające zdolność wykonywania zadań publicznych[2].
Organizacja prawna i pozycja ustrojowa gminy różnią się w poszczególnych państwach i są zwykle określane ustawowo.
Samorząd terytorialny
edytuj
Najczęściej gminy są podstawową, najczęściej najniższą, jednostką samorządu terytorialnego, wyposażoną w określone prawem kompetencje ogólne, dotyczące spraw ludności na określonym terytorium. Jej przedstawiciele wybierani są spośród lokalnej społeczności. Obszar i społeczność gminy połączone są więzami gospodarczymi, kulturalnymi i komunikacyjnymi[3].
Można wyróżnić trzy zasadnicze modele ustrojowe gmin[3]:
- Monistyczny – wybierana przez mieszkańców rada jest jedynym organem gminy, o uprawnieniach zarówno uchwałodawczych, jak i wykonawczych. Działalność administracyjna jest prowadzona zwykle przez wyspecjalizowane jednostki (bez statusu organu), kontrolowane bezpośrednio przez radę. Model występuje w krajach anglosaskich.
- Dualistyczny – obok wybieranej przez mieszkańców rady mającej uprawnienia uchwałodawcze istnieje organ wykonawczy, często jednoosobowy (burmistrz, mer) i również często pochodzący z wyboru. Model występuje w niektórych stanach USA, Francji i niektórych landach Niemiec.
- Trialistyczny – w gminie istnieją trzy zasadnicze organy, o kompetencjach różnych w poszczególnych krajach. Z bezpośredniego wyboru pochodzi rada, która wybiera zarząd (magistrat) – o uprawnieniach wykonawczych lub uchwałodawczych (druga izba gminy). Zarząd wybiera jednoosobowy organ do prowadzenia bieżącej administracji. Model występuje w niektórych landach Niemiec.
Jednostki podziału administracyjnego
edytuj
Przykłady gmin jako jednostki podziału administracyjnego w wybranych państwach:
- gmina w Polsce
- gmina (ang. Borough) w Anglii i Walii
- gmina (bułg. община) w Bułgarii
- gmina (cz. obec, słow. obec) w Czechach i Słowacji
- gmina (duń. kommune) w Danii
- gmina (fiń. kunta, szw. kommun) w Finlandii
- gmina (fr. commune) we Francji
- gmina (gr. δήμος, dimos) w Grecji
- gmina (fr. commune) w Haiti
- gmina (hiszp. municipios) w Meksyku
- gmina (niem. Gemeinde) w Niemczech
- gmina (norw. kommune) w Norwegii
- gmina (port. município, concelho) w Portugalii
- gmina (port. concelho) w Republice Zielonego Przylądka
- gmina (niem. Gemeinde, fr. commune, wł. comune, retorom. vischnanca) w Szwajcarii
- gmina (szw. kommun) w Szwecji
- gmina (far. kommunur) na Wyspach Owczych
Inne rodzaje gmin
edytujW niektórych krajach gminami nazywa się również pewne podstawowe jednostki administracyjne, powołane do zarządzania ściśle określonym zakresem spraw, np. gminy szkolne w Stanach Zjednoczonych czy Szwajcarii[3].
Gmina to również termin odnoszący się do wspólnoty grupy wyznaniowej[1], np. gmina chrześcijańska, zbór czy (w judaizmie) kahał.
Przypisy
edytuj
- ↑ a b Anna Runge, Jerzy Runge, Słownik pojęć z geografii społeczno-ekonomicznej, Videograf Edukacja, 2008, s. 108–109, ISBN 978-83-60763-48-3.
- ↑ Gmina, [w:] Pojęcia stosowane w statystyce publicznej [online], Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2021-08-11].
- ↑ a b c Banaszak 2012 ↓, s. 420–421.
Bibliografia
edytuj- Bogusław Banaszak, Porównawcze prawo konstytucyjne współczesnych państw demokratycznych, Wolters Kluwer, 2012.