Grażyna Rabsztyn

polska lekkoatletka

Grażyna Rabsztyn (ur. 20 września 1952 we Wrocławiu) – polska lekkoatletka[1], wielokrotna rekordzistka świata w biegach płotkarskich (100 m przez płotki i 60 m przez płotki).

Grażyna Rabsztyn
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

20 września 1952
Wrocław

Wzrost

175 cm

Dorobek medalowy
Reprezentacja  Polska
Puchar świata
złoto Düsseldorf 1977 bieg na 100 m przez płotki
złoto Montreal 1979 bieg na 100 m przez płotki
Uniwersjada
złoto Moskwa 1973 bieg na 100 m przez płotki
złoto Rzym 1975 bieg na 100 m przez płotki
złoto Sofia 1977 bieg na 100 m przez płotki
srebro Rzym 1975 sztafeta 4 x 100 m
Halowe mistrzostwa Europy
złoto Göteborg 1974 bieg na 60 m przez płotki
złoto Katowice 1975 bieg na 60 m przez płotki
złoto Monachium 1976 bieg na 60 m przez płotki
srebro Mediolan 1978 bieg na 60 m przez płotki
srebro Wiedeń 1979 bieg na 60 m przez płotki
srebro Sindelfingen 1988 bieg na 60 m przez płotki
brąz Grenoble 1972 bieg na 50 m przez płotki
Mistrzostwa Europy juniorów
złoto Paryż 1970 bieg na 100 m przez płotki
Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski

Trzykrotna olimpijka i finalistka w biegu na 100 m przez płotki (1972, 1976, 1980); trzykrotna mistrzyni Uniwersjady (1973, 1975, 1977), dwukrotna zwyciężczyni Pucharu Świata w reprezentacji Europy (1977, 1979); trzykrotna halowa mistrzyni Europy (1974, 1975, 1976); wielokrotna rekordzistka i mistrzyni Polski.

Absolwentka Szkoły Podstawowej nr 66 i XI Liceum Ogólnokształcącego im. St. Konarskiego we Wrocławiu, Szkoły Głównej Planowania i Statystyki (aktualnie Szkoła Główna Handlowa) – mgr ekonomii (1978); dyplom trenera w lekkiej atletyce AWF Poznań (1981) i DLV - Akademie / Niemcy (1998).

Kariera sportowa

edytuj

Do sportu trafiła dzięki nauczycielce wychowania fizycznego ze szkoły podstawowej, Bożenie Czerskiej, która z dużym zaangażowaniem prowadziła zajęcia w Szkolnym Klubie Sportowym i sprawiła, że to lekka atletyka stała się jej wielką pasją. Była zawodniczką klubu sportowego Burza Wrocław (1967-1972), gdzie jej trener klubowy, Roman Guderski, zadbał o wszechstronny rozwój sportowy i pozwolił powoli dojrzewać do wyczynowego uprawiania lekkiej atletyki. W tym okresie trenowała bardzo wszechstronnie i startowała również z powodzeniem w pięcioboju lekkoatletycznym. Po maturze przeniosła się do Warszawy i dołączyła do grupy najlepszych płotkarek Polski w klubie Gwardia Warszawa (1973-1982), gdzie początkowo trenowała (1972-1973) z trenerem Tadeuszem Szczepańskim (ówczesnym trenerem kadry), później (od 1974 do 1980) ze Sławomirem Nowakiem[2].

Igrzyska olimpijskie

edytuj

Trzykrotnie startowała na igrzyskach olimpijskich, za każdym razem występując w finale w biegu na 100 m ppł. W 1972 niespodziewanie awansowała do reprezentacji olimpijskiej zastępując kontuzjowaną koleżankę Teresę Sukniewicz. W 1976 dość pechowo powtórzono jej bieg półfinałowy tuż przed finałem – stawiając uczestniczki tego biegu w nierównej pozycji do pozostałych finalistek (Rabsztyn była dodatkowo osłabiona przebytą anginą). W 1980 wystąpiła także w sztafecie 4 × 100 m, zajmując 7. miejsce, z wynikiem 43,59 (razem z Zofią Bielczyk, Lucyną Langer i Elżbietą Stachurską)[2].

Rok Konkurencja Miejsce Pozycja Wynik
1972 100 m ppł   Monachium 8. miejsce 13,44
1976 100 m ppł   Montreal 5. miejsce 12,96
1980 100 m ppł   Moskwa 5. miejsce 12,74
1980 4 x 100 m   Moskwa 7. miejsce 43,59

Uniwersjada

edytuj

Trzykrotnie wygrywała bieg na 100 m ppł na Uniwersjadzie – w 1973, z wynikiem 13,23, w 1975, z wynikiem 13,14 (drugie miejsce w tym biegu zajęła Bożena Nowakowska), w 1977, z wynikiem 12,86[3]. W 1975 zdobyła ponadto srebro w sztafecie 4 x 100 metrów.

Rok Konkurencja Miejsce Pozycja Wynik
1973 100 m ppł   Moskwa   1. miejsce 13,23
1975 100 m ppł   Rzym   1. miejsce 13,14
1975 4 x 100 m   Rzym   2. miejsce 44,87
1977 100 m ppł   Sofia   1. miejsce 12,86

Puchar Świata

edytuj

Dwukrotnie wystąpiła i wygrała w zawodach Pucharu Świata w reprezentacji Europy[4].

Rok Konkurencja Miejsce Pozycja Wynik
1977 100 m ppł   Düsseldorf   1. miejsce 12,70
1979 100 m ppł   Montreal   1. miejsce 12,67

Mistrzostwa Europy

edytuj

Dwukrotnie wystąpiła na mistrzostwach Europy seniorów. W 1974 zajęła 8. miejsce w biegu na 100 m ppł, z wynikiem 13,53. Na mistrzostwach w 1978 zakwalifikowała się do finału biegu na 100 m ppł, w którym zderzyła się na przedostatnim płotku z Rosjanką Niną Morguliną i spowodowała jej upadek (sama dobiegła zaś do mety na 7. pozycji). W konsekwencji została zdyskwalifikowana i nie dopuszczona do powtórzonego finału. Na tych samych zawodach w sztafecie 4 × 100 m zajęła 5. miejsce, z wynikiem 43,83 (z Zofią Bielczyk, Jolantą Stalmach i Ireną Szewińską)[5].

Halowe mistrzostwa Europy

edytuj

Dziesięciokrotnie wystąpiła na halowych mistrzostwach Europy, zdobywając trzy złote (1974, z czasem 8,08; ex aequo z Annerose Fiedler, 1975, z czasem 8,04 oraz 1976, z czasem 7,96 (rekord Polski) – brązowy medal w tym biegu zdobyła Bożena Nowakowska, a piąta była Teresa Nowak) i trzy srebrne medale (1978, z czasem 8,07 – piąta w tym biegu była Zofia Bielczyk, 1979, z czasem 8,00 – zwycięstwo w tym biegu odniosła Danuta Perka i 1980 w biegu na 60 m ppł, z czasem 7,89 – zwycięstwo w tym biegu odniosła Zofia Bielczyk) oraz brązowy medal w biegu na 50 m ppł w 1972, z czasem 7,05 (srebrny medal w tym biegu wywalczyła Teresa Sukniewicz, natomiast sama G. Rabsztyn poprawiła w trzecim biegu eliminacyjnym rekord świata, wynikiem 7,05, który jednak w czwartym biegu eliminacyjnym poprawiła wynikiem 6,87 Annelie Ehrhardt). Ponadto w 1971 i 1973 odpadła w półfinale biegu na 60 m ppł, w 1982 zajęła 5. miejsce w finale biegu na 60 m ppł, a w 1979 i 1980 startowała także w biegu na 60 m, odpadając jednak w obu tych startach odpadła w półfinale[6].

Puchar Europy

edytuj

Reprezentowała Polskę w Pucharze Europy w 1973 (w zawodach półfinałowych zajęła 1. miejsce w biegu na 100 m ppł, z wynikiem 13,27, ale reprezentacja Polski nie awansowała do finału), 1975 (1. miejsce w zawodach półfinałowych w biegu na 100 m ppł z rekordem Polski 12,82, 2. miejsce w tej samej konkurencji w finale A, z wynikiem 12,85), 1977 (tylko w zawodach półfinałowych, gdzie wygrała bieg na 100 m ppł, z wynikiem 13,46, w finale A pobiegła Bożena Nowakowska) i 1979 (w półfinale: 1 m. miejsce w biegu na 100 m ppł, z wynikiem 12,76 i 2. miejsce w sztafecie 4 × 100 m, z wynikiem 44,21, w finale A: 2 m. miejsce w biegu na 100 m ppł, z wynikiem 12,85 i 6. miejsce w sztafecie 4 × 100 m, z wynikiem 43,73[7].

Mistrzostwa Europy juniorów

edytuj

Na Europejskich Igrzyskach Juniorów w Lekkoatletyce w 1968 zajęła 6. miejsce w biegu na 60 m ppł, z czasem 11,6. W 1970 została mistrzynią Europy juniorek na 100 m ppł, z czasem 14,06[2].

Mistrzostwa Polski

edytuj

Na mistrzostwach Polski seniorów zdobyła 10 złotych, trzy srebrne i jeden brązowy medal, w tym: złoty medal w biegu na 100 m w 1978, sześć złotych medali w biegu na 100 m ppł (1973, 1975, 1976, 1978, 1979, 1980), trzy złote medale w sztafecie 4 × 100 m (1973, 1978, 1979), dwa srebrne medale w biegu na 100 m ppł (1974, 1982), srebrny medal w pięcioboju (1971), brązowy medal w biegu na 100 m ppł (1972)[8].

Na halowych mistrzostwach Polski zdobyła siedem złotych medali w biegu na 60 m ppł (1973, 1974, 1975, 1976, 1978, 1979, 1980), srebrny medal w tej samej konkurencji w 1982 oraz dwa srebrne medale w biegu na 60 m (1979, 1980)[9].

Rekordy świata i Polski

edytuj

Rekordy świata

edytuj

10 czerwca 1978 ustanowiła rekord świata w biegu na 100 m ppł, uzyskując wynik 12,48 (poprzedni rekord należał od 8 września 1972 do Annelie Ehrhardt i wynosił 12,59). 18 czerwca 1979 wyrównała ten rekord, a 13 czerwca 1980 poprawiła go, uzyskując wynik 12,36 (rezultat ten wyrównała 13 sierpnia 1986 Bułgarka Jordanka Donkowa, który następnie poprawiła cztery dni później wynikiem 12,35)[10].

11 marca 1972 w biegu eliminacyjnym halowych mistrzostw Europy poprawiła wynikiem 7,05 rekord świata w biegu na 50 m ppł, który wynosił 7,09 i został ustanowiony tego samego dnia w pierwszym biegu eliminacyjnym HME przez Teresę Sukniewicz, jednak rekord ten straciła tego samego dnia na rzecz Annelie Ehrhardt, która w kolejnym biegu eliminacyjnym uzyskała rezultat 6,87[11].

10 lutego 1974 wyrównała wynikiem 7,9 rekord świata w biegu na 60 m ppł (ustanowiony 25 lutego 1973 przez Valerię Bufanu). Na tym samym dystansie kolejne dwa rekordy świata ustanowiła najpierw 7 lutego 1979, wynikiem 7,86 (w finale halowych mistrzostw Polski – poprzedni rekord należał od 9 marca 1974 do Annelie Ehrhardt i wynosił 7,90), następnie 16 lutego 1980 (również w finale mistrzostw Polski), wynikiem 7,84 (poprawiła go 1 marca 1980 Zofia Bielczyk, uzyskując wynik 7,77)[12].

Rekordy Polski

edytuj

Rekord Polski na 100 m ppł mierzony pomiarem ręcznym, wynoszący 12,7 i należący od 20 września 1970 do Teresy Sukniewicz wyrównała czterokrotnie (pierwszy raz 28 czerwca 1972). Rekord Polski mierzony pomiarem elektronicznym poprawiała wynikiem 12,84 w dniu 12 czerwca 1975, bijąc rekord należący do Teresy Nowak i wynoszący od 7 września 1974 – 12,91. Następnie rekord ten poprawiała 12 lipca 1975 (12,82), 22 czerwca 1976 (12,69), 2 czerwca 1978 (12,61) oraz bijąc równocześnie rekord świata (12,48 – 10 czerwca 1978 i 18 czerwca 1978, 12,36 – 13 czerwca 1980 – jest to wciąż (2018) rekord Polski). Ten ostatni wynik pozostał także jej rekordem życiowym na tym dystansie[4].

Rekord Polski na 60 m ppł mierzony pomiarem elektronicznym poprawiała kolejno 7 lutego 1976 (7,99 w finale halowych mistrzostw Polski), 21 lutego 1976 (7,96 – w finale halowych mistrzostw Europy), 14 marca 1978 (7,95) i bijąc równocześnie rekord świata – 7 lutego 1979 (7,86 w finale halowych mistrzostw Polski) oraz 16 lutego 1980 (7,84 w finale halowych mistrzostw Polski). Ten ostatni wynik pozostał jej rekordem życiowym i jest wciąż (2018) drugim w historii wynikiem w polskiej lekkoatletyce[13].

Miejsca na światowych listach rocznych

edytuj

W latach 1971–1982 była dziesięciokrotnie klasyfikowana w 1. dziesiątce najlepszych płotkarek na listach światowych, w tym w 1976, 1977, 1978, 1979, 1980 na miejscu pierwszym (1971 – 9 m. z wynikiem 13,2, 1972 – 7 m. z wynikiem 12,95, 1973 – 2 m. z wynikiem 12,92, 1975 – 2 m. z wynikiem 12,82, 1976 – 1 m. z wynikiem 12,69, 1977 – 1 m. z wynikiem 12,70, 1978 – 1 m. z wynikiem 12,48, 1979 – 1 m. z wynikiem 12,48, 1980 – 1 m. z wynikiem 12,36, 1982 – 10 m. z wynikiem 12,93)[14].

Wyróżnienia

edytuj

W latach 1978, 1979 i 1980 zwyciężała w rankingu Złotych Kolców[15]. Dwukrotnie znalazła się w pierwszej dziesiątce Plebiscytu Przeglądu Sportowego na najlepszego sportowca roku – w 1978 na miejscu siódmym, w 1979 na miejscu dziewiątym. W 1996 otrzymała tytuł Honorowego Obywatela Miasta Koła[16]. Postanowieniem prezydenta RP z 30 czerwca 2015 została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w działalności na rzecz polskiego ruchu olimpijskiego[17].

W 2017 została nagrodzona medalem Kalos Kagathos[18].

Życie prywatne

edytuj

Ukończyła studia magisterskie na Wydziale Ekonomii Produkcji Szkoły Głównej Planowania i Statystyki w Warszawie (1978) oraz studia trenerskie w Akademii Wychowania Fizycznego Poznaniu (1981). Jej córką jest płotkarka Kaja Tokarska, siostrą lekkoatletka Elżbieta Rabsztyn[15].

Przypisy

edytuj
  1. Rabsztyn Grażyna, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-06-13].
  2. a b c Bogdan Tuszyński, Henryk Kurzyński Leksykon olimpijczyków polskich. Od Chamonix i Paryża do Soczi 1924–2014, wyd. PKOl, b.m. i d. w., s. 504
  3. Halina Hanusz, Bartłomiej Korpak Polacy na letnich uniwersjadach 1959–2009, wyd. Warszawa 2010, s. 46, 50, 52
  4. a b Encyklopedia (statystyczna) polskiej lekkiej atletyki 1919–1994, wyd. Warszawa 1994, s. 252
  5. Francisco Ascorbe i inni, History of the European Athletics Championship. Statistics Handbook, wyd. Barcelona 2010, s. 392, 389 i 940
  6. Francisco Ascorbe i inni, European Indoor Handbook. History of the European Indoor Championship, wyd. Madryt 2005, s. 444
  7. Francisco Ascorbe, Félix Capilla, José Luis Hernández History of the European Cup. Statistics handbook, wyd. Malaga 2006, s. 91, 107, 108, 127, 144–145, 149–150
  8. Henryk Kurzyński, Leszek Luftman, Janusz Rozum, Maciej Rychwalski, Andrzej Socha Historia finałów lekkoatletycznych mistrzostw Polski 1922–2011. Konkurencje kobiece, wyd. Bydgoszcz 2011, s. 431
  9. Daniel Grinberg i inni, Historia polskiej lekkoatletyki halowej 1924–2014, wyd. Warszawa-Sopot 2014, s. 444
  10. Francisco Ascorbe i inni, History of the European Athletics Championship. Statistics Handbook, wyd. Barcelona 2010, s. 1067
  11. Daniel Grinberg i inni,Historia polskiej lekkoatletyki halowej 1924–2014, wyd. Warszawa-Sopot 2014, s. 39
  12. Francisco Ascorbe i inni, European Indoor Handbook. History of the European Indoor Championship, wyd. Madryt 2005, s. 473
  13. Daniel Grinberg i inni, Historia polskiej lekkoatletyki halowej 1924–2014, wyd. Warszawa-Sopot 2014, s. 355
  14. Janusz Waśko Polscy lekkoatleci na listach światowych 1921–2010, wyd. Zamość 2011, s. 108
  15. a b Bogdan Tuszyński, Henryk Kurzyński Leksykon olimpijczyków polskich. Od Chamonix i Paryża do Soczi 1924–2014, wyd. PKOl, b.m. i d. w., s. 505
  16. Honorowi Obywatele Miasta Koła. kolo.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-07)].
  17. M.P. z 2015 r. poz. .
  18. Ogłoszono laureatów medalu „Kalos Kagathos”. uj.edu.pl, 2017-07-31. [dostęp 2018-02-26].

Bibliografia

edytuj
  • Bogdan Tuszyński, Henryk Kurzyński Leksykon olimpijczyków polskich. Od Chamonix i Paryża do Soczi 1924–2014, wyd. PKOl, b.m. i d. w., s. 504–505

Linki zewnętrzne

edytuj