Haiti (wyspa)
Haiti (fr. Hispaniola, Haïti, hiszp. La Española, hait. Ispayola) – wyspa na Morzu Karaibskim, druga co do wielkości (po Kubie) wyspa Wielkich Antyli (76 192 km²)[1]. Terytorium wyspy zajmują dwa państwa – Haiti na zachodzie i Dominikana na wschodzie[1]. Jest to najludniejsza wyspa Karaibów i całej Ameryki Północnej, w 2011 roku zamieszkana przez 20 180 000 osób[2].
 Zdjęcie satelitarne wyspy | |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Akwen | |
| Archipelag | |
| Powierzchnia |
76 192 km² |
| Populacja (2011) • liczba ludności • gęstość |
|
Położenie na mapie Morza Karaibskiego  | |
 19°00′N 70°40′W/19,000000 -70,666667
| |
| |
Najwyższy szczyt – Pico Duarte 3098 m n.p.m., długość linii brzegowej – 3059 km.
Toponimia
edytujDo XIX wieku w języku polskim używano nazwy Hispaniola. Hispaniola to zlatynizowana wersja hiszpańskiej nazwy La Española, czyli „(Wyspa) Hiszpańska”[3], nadanej w 1492 podczas pierwszej wyprawy Kolumba. Później używano także nazw Santo Domingo i San Domingo. W wielu językach nadal używa się nazwy Hispaniola.
Historia
edytuj
Wyspa odkryta w 1492 przez Kolumba, proklamowana została kolonią hiszpańską. Koloniści bezpośrednio lub pośrednio spowodowali wyginięcie rdzennej ludności – Indian z plemienia Tainów, a do prac na zakładanych plantacjach sprowadzili czarnoskórych niewolników z Afryki, w wyniku czego czarnoskórzy szybko stali się dominującą liczebnie grupą ludności. Do 1667 cała wyspa znajdowała się pod panowaniem hiszpańskim. W wyniku stopniowego podboju przez korsarzy francuskich w 1697 zachodnia część wyspy, jako Santo Domingo, znalazła się we władaniu Królestwa Francji. W 1791 pod wpływem rewolucji francuskiej wybuchły bunty niewolników. Po zniesieniu niewolnictwa powstańcy we francuskiej części wyspy proklamowali w 1801 niezależną republikę Haiti, a w 1803 pobili interwencyjne wojska Napoleona I Bonaparte złożone m.in. z oddziałów Legionów Polskich (ok. 6 tysięcy żołnierzy)[4]. Następnie powstańcy zaatakowali i zajęli hiszpańską część wyspy, która w konsekwencji w okresie 1821–1843/1844 znajdowała się pod haitańską okupacją i dopiero po powstaniu w 1844 roku proklamowała niepodległość (obecnie Dominikana).
Polityka
edytujNa wyspie położone są dwa państwa:
| Państwo | Liczba ludności | Powierzchnia | Gęstość zaludnienia | Stolica |
|---|---|---|---|---|
| (2008) | (km²) | (/km²) | ||
 Haiti |
8 925 000 | 27 750 | 321,6 | Port-au-Prince |
 Dominikana |
9 904 200 | 48 730 | 203,2 | Santo Domingo |
| Razem: | 18 829 200 | 76 480 | 246,2 |
Przypisy
edytuj- ↑ a b Hispaniola, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2021-01-20] (ang.).
- ↑ Haïti. Encyclopédie Larousse. [dostęp 2021-01-20]. (fr.).
- ↑ Hispaniola. Online Etymology Dictionary. [dostęp 2021-01-20]. (ang.).
- ↑ Ludwik Bazylow: Historia powszechna 1789-1918. Warszawa: Książka i Wiedza, 1981, s. 117.
Bibliografia
edytuj- Andrzej Krupa, Edyta Banaszkiewicz-Zygmunt, Witold Sienkiewicz, Elżbieta Weremowicz: Podręczna encyklopedia PWN. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13706-1.