Józef Stanisław Sapieha
Józef Julian Stanisław Sapieha herbu Lis (ur. 16 stycznia 1708 w Gdańsku, zm. 4 grudnia 1754[5] w Wilnie) – biskup koadiutor wileński, duchowny referendarz wielki litewski od 1737, kanonik gnieźnieński w latach 1728–1732, kanonik warszawski w 1730, archidiakon żmudzki w 1733, biskup tytularny Diocaesarea in Isauria w 1737[6], prepozyt trocki w 1739[7], dyrektor wileńskiego sejmiku przedsejmowego w 1748 roku[8].
| Biskup tytularny Diocezarei[2][3] | ||
| ||
| ||
| Data i miejsce urodzenia |
16 stycznia 1708 | |
|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
4 grudnia 1754 | |
| Miejsce pochówku |
Bazylika archikatedralna św. Stanisława Biskupa i św. Władysława w Wilnie | |
| Biskup koadiutor wileński | ||
| Okres sprawowania |
1737–1754 | |
| Wyznanie | ||
| Kościół | ||
| Prezbiterat |
8 maja 1732 | |
| Nominacja biskupia |
12 czerwca 1737[3] | |
| Sakra biskupia |
1 września 1737[1] | |
| Data konsekracji |
1 września 1737 | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||
| Konsekrator | |||||
| Współkonsekratorzy |
Józef Michał Karp | ||||
| |||||
Życiorys
edytujSyn Aleksandra Pawła, i Marii Krystyny de Béthune, córki Franciszka Gastona de Béthune, siostrzenicy królowej Marii Kazimiery.
Jego braćmi byli Kazimierz Leon i Michał Antoni. Jego ojcem chrzestnym był Stanisław Leszczyński.
Do 1727 roku uczył się w Kolegium Jezuitów w Braniewie, następnie w Warszawie. W tymże roku otrzymał święcenia niższe. 18 kwietnia 1729 wyświęcono go na subdiakona a 5 marca 1730 powierzono archidiakonat żmudzki. 14 kwietnia 1732 otrzymał święcenia diakonatu, a 8 maja tegoż roku kapłańskie.
Podczas elekcji w 1733 poparł Stanisława Leszczyńskiego, przy którego boku pozostał do abdykacji w 1736, wyjeżdżając za nim do Gdańska i Królewca. Nadane mu biskupstwo kamienieckie nie zostało w związku z abdykacją uznane przez Rzym. Dzięki wsparciu kanclerza Jana Fryderyka Sapiehy został przyjęty w 1736 na dworze Augusta III, od którego otrzymał koaudiutorię biskupstwa wileńskiego.
W 1740 uzyskał, wraz z bratem Michałem Antonim, zgodę na opiekę nad małoletnimi bratankami Aleksandrem Michałem i Michałem Ksawerym, co spowodowało znacznie większe niż do tej pory zaangażowanie Józefa Stanisława w życie polityczne. W latach 1740–1742 brał czynny udział w sporach majątkowych z rodem Radziwiłłów. Sprawy te ciągnęły się z różnym natężeniem przez następnych kilka lat, praktycznie do pełnoletniości Aleksandra Michała.
W 1746 sprzeciwił się odbieraniu na siłę cerkwi prawosławnym jako reperkusji na prześladowania katolików na Smoleńszczyźnie, będącej już pod panowaniem rosyjskim. Po wielkim pożarze Wilna w 1748 sporządził (w latach w 1748–1749) nowy plan miasta, mający zapobiec na przyszłość podobnym wypadkom. Plan nie został zrealizowany ze względu na uchylanie się magistratu, zakonów i ziemstwa od ponoszenia kosztów. W 1753 ufundował teleskop dla Akademii Wileńskiej.
Został pochowany w tamtejszej katedrze.
Przypisy
edytuj- ↑ Krzysztof R. Prokop, Sakry i suksceja święceń biskupich pasterzy Kościoła wileńskiego z drugiej oraz trzeciej tercji XVIII stulecia, Rocznik Teologii Katolickiej t. V, Białystok 2006, ISSN 1644-8855, s. 239.
- ↑ Jan Kurczewski, Kościół zamkowy, czyli katedra wileńska w jej dziejowym, liturgicznym, architektonicznym i ekonomicznym rozwoju, Nakład i Druk Józefa Zawadzkiego, Wilno, 1908, s. 323.
- ↑ a b Prokop, 2006, s. 216.
- ↑ Krzysztof R. Prokop, Wiadomości do biografii biskupów oraz opatów i ksień z ziem Rzeczypospolitej Obojga Narodów z osiemnastowiecznej prasy warszawskiej doby saskiej i stanisławowskiej (1729-1795), w: Archiwa, Biblioteki I Muzea Kościelne, t. 86, 2006, s. 318.
- ↑ Prokop, 2006, s. 217.
- ↑ Bishop Józef Julian Sapieha [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2017-12-03] (ang.).
- ↑ Henryk Lulewicz, Andrzej Rachuba: Urzędnicy centralni i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego XIV–XVIII wieku. Spisy. Kórnik 1994, s. 238.
- ↑ Robertas Jurgaitis, Vilniaus seimelio veikla 1717–1795 m., Kaunas 2007, s. 226.
Bibliografia
edytuj- Polski Słownik Biograficzny, t. XXXV, s. 24.
- Biskup Józef Julian Sapieha (ang.)
Linki zewnętrzne
edytuj- Józef Stanisław Sapieha – dzieła w bibliotece Polona