Jak-40

Jak-40
	; Jak-40 linii Rossija
	Dane podstawowe
Państwo	ZSRR
Typ	samolot pasażerski
Konstrukcja	metalowa
Załoga	3 osoby
	Historia
Data oblotu	21 września 1966
Lata produkcji	1968–1981
Liczba egz.	1011
	Dane techniczne
Napęd	3 x Iwczenko AI-25
	Wymiary
Rozpiętość	25 m
Długość	20,36 m
Wysokość	6,5 m
Powierzchnia nośna	70 m²
	Masa
Własna	9400 kg
Startowa	16 100 kg
	Osiągi
Prędkość maks.	0,7 Mach
Prędkość przelotowa	510 km/h
Pułap	12 300 m
Zasięg	1800 km
Rozbieg	700 m
Dobieg	450 m
	Dane operacyjne
	Liczba miejsc
	27–32
	Użytkownicy
	Rzuty
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jak-40 (ros. Як-40; oznaczenie NATO: Codling) – trójsilnikowy odrzutowy samolot transportowy i pasażerski, skonstruowany w biurze konstrukcyjnym Jakowlewa do przewozów regionalnych. Produkowany seryjnie w latach 1968–1981 w Saratowskich Zakładach Lotniczych.

Historia

Jak-40 został zaprojektowany w 1965, aby zastąpić samoloty Li-2 (odmianę Douglas DC-3) i Ił-14, a głównym założeniem była łatwość działania poza głównymi lotniskami. Samolot został oblatany 21 września 1966. Samolot został wyposażony we wbudowane schodki wejściowe i miał możliwość wykonywania krótkiego startu i lądowania (STOL).

Główną cechą założeń konstrukcyjnych była duża prostota. Skrzydła samolotu, dzięki dużej powierzchni, nie wymagały slotów, aby uzyskać odpowiednie parametry startu i lądowania. Zespół napędowy składał się z trzech silników dwuprzepływowych Iwczenko AI-25. Dla skrócenia dobiegu, środkowy silnik wyposażony jest w odwracacz ciągu. W nosowej części kadłuba umieszczono radiolokacyjną stację meteorologiczną „Groza”.

Seryjną produkcję rozpoczęto w roku 1968 i wyprodukowano ogółem 1011 egzemplarzy, w tym 125 na eksport.

Eksploatacja

Po upadku dawnego Aerofłotu duża część została przebudowana z typowych samolotów pasażerskich na bardziej luksusowe i są one teraz używane jako samoloty prywatne lub do podróży służbowych (w tym w Polsce dla prezydenta, premiera oraz marszałków Sejmu i Senatu w latach 1973–2011). Samoloty te (początkowo 4) były na stanie 36. Specjalnego Pułku Lotnictwa Transportowego, który w roku 2011 rozwiązano^[1]. Jak-40 zakupiony w 1972 roku dla Ministerstwa Przemysłu Maszynowego był pierwszym odrzutowym samolotem dyspozycyjnym w Polsce^[2].

W roku 2006 rządowy samolot Jak-40, lecąc z premierem na pokładzie na trasie Kraków-Warszawa, doznał awarii polegającej na zablokowaniu dźwigni sterowania ciągiem silników w pozycji do lotu z prędkością przelotową. Pilot wiedział o usterce, ale nie zawiadomił służb ratowniczych na Okęciu. Udało się jednak wylądować w Warszawie, dzięki dużemu doświadczeniu dowódcy. Piloci nie zgłosili awarii do ATC (kontroli ruchu lotniczego), ale spowodowało to olbrzymie zagrożenia dla pasażerów i załogi oraz dla ruchu innych statków powietrznych^[3].

Większość samolotów Jak-40 latała w ZSRR, nie licząc kilku w pozostałych państwach Europy, rzadkich ze względu na ograniczenia hałasu w tych państwach.

Ze względu na charakterystyczny odgłos silników otrzymał nazwę „latający gwizdek”.

Egzemplarze muzealne

Jak-40, nr boczny 037, jest eksponowany w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie^[4]
Jak-40, nr boczny 045, jest eksponowany w Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie^[5]. Wnętrze samolotu jest udostępniane zwiedzającym.
Jak-40, nr boczny 044, jest eksponowany w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie^[6]. Wnętrze samolotu jest udostępniane zwiedzającym w środy, czwartki i niedziele w godzinach 10.00-15.00^[7]
Jak-40, nr boczny 047, jest eksponowany w Muzeum Obrony Przeciwlotniczej w Koszalinie^[8]. Wnętrze samolotu jest udostępniane zwiedzającym.

Inne zachowane egzemplarze

Jak-40, nr boczny 032, numer seryjny 9331129, stoi na prywatnym terenie koło szosy w Brzeźnicy (województwo małopolskie, powiat wadowicki)
Jak-40, nr boczny 042, znajduje się na terenie Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie^[9]. Samolot służy jako pomoc dydaktyczna dla studentów. Nie jest udostępniany dla zwiedzających.
Jak-40, nr boczny 048, znajduje się na terenie Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych w Dęblinie^[10]. Samolot służy jako pomoc dydaktyczna dla studentów. Nie jest udostępniany dla zwiedzających.

Wersje

Jak-40 - podstawowa wersja, produkowana od roku 1968
Jak-40 Salon - luksusowy samolot pasażerski do przewozu 11 pasażerów
Jak-40D - dwa dodatkowe zbiorniki paliwa i system nawigacyjny dla lotów międzynarodowych
Jak-40DTS - wersja sanitarna i transportowo-desantowa
Jak-40K - wersja transportowo-pasażerska ze zwiększoną ładownością (produkowana w latach 1975–1981)
Jak-40 Kalibrowszczik - samolot do kontroli i badań naziemnych radiolatarni (produkowany na zamówienie Węgier)
Jak-40 Aqua, Liros, Meteo, Phobos, Storm - laboratoria meteorologiczne
Jak-40REC - wersja do testowania wyposażenia radioelektronicznego
Jak-40-25 - wersja z nosem kadłuba z MiG-25 do testowania wyposażenia radioelektronicznego
Jak-40L/M-602 - wersja testowa z czeskimi silnikami M-602
Jak-40TL - model z silnikami Textron-Lycoming LF507-1N (2 x 31,1 kN)