Jan Alfred Szczepański
Jan Alfred Szczepański, pseudonim Jaszcz (ur. 9 listopada 1902 w Krakowie, zm. 20 marca 1991 w Warszawie) – literat, publicysta, krytyk teatralny i filmowy, jeden z czołowych polskich taterników i alpinistów okresu międzywojennego. Syn pisarza Ludwika Szczepańskiego, brat Alfreda Szczepańskiego i wnuk Alfreda Szczepańskiego.
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie | |
| Alma Mater | |
| Rodzice |
Życiorys
edytujUkończył polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1922 związany był z grupą młodych poetów krakowskich, określających się jako negatywiści[1].
Taternictwo uprawiał od 1922 r., dokonując wielu pierwszych wejść, z których najważniejsze to:
- zachodnią i wschodnią ścianą na Zadni Kościelec,
- północną ścianą na Świstową Czubę,
- Zadnia Bednarzowa Turnia z Doliny Hlińskiej,
- północno-zachodnią ścianą na Lodowy Szczyt,
- wschodnią ścianą na Gerlach,
- północną ścianą na Wielką Jaworową Turnię,
- północną ścianą na Mały Ostry Szczyt,
- wschodnią ścianą na Baranie Rogi.
Wśród jego osiągnięć zimowych należy wymienić pierwsze wejścia:
- od północy na Krótką,
- wschodnią ścianą na Małego Młynarza,
- wschodnią ścianą na Jastrzębią Turnię,
- północną ścianą na Mały Kieżmarski Szczyt.
Brał udział w polskich wyprawach w Alpy, Atlas i Andy. W dniach 31 lipca – 1 sierpnia 1927 r. wraz z Wincentym Birkenmajerem, Janem Kazimierzem Dorawskim i Jerzym Golczem dokonał drugiego w historii całkowitego przejścia południowej ściany La Meije w grupie górskiej Écrins w Alpach Francuskich. W 1937 r. podczas Drugiej Polskiej Wyprawy Andyjskiej wraz z Justynem Wojsznisem dokonał pierwszego wejścia na Ojos del Salado, drugi co do wysokości szczyt Ameryki Południowej.
Jako krytyk teatralny współpracował z miesięcznikiem „Teatr” i „Trybuną Ludu”. W 1969 był członkiem Komisji Nagród Ministerstwa Kultury i Sztuki[2]. Autor książek. W roku 1954 wydał książkę pt. Wyprawa do księżycowej ziemi, opowiadającą o Drugiej Polskiej Wyprawie w Andy, w której uczestniczył blisko 20 lat wcześniej[3][4]. Następnie wydał książkę pt. Przygody ze skałą, dziewczyną i śmiercią, poświęconą pamięci zmarłych śmiercią górską towarzyszy tatrzańskich wypraw autora (Warszawa, 1956). Także autor książki o zawodach sportowych w świecie starożytnym pt. Od Olimpii do olimpiad (Kraków, 1980).
Jest autorem przesądu mówiącego, że człowiek, który zobaczył widmo Brockenu, umrze w górach[5]. Ujrzenie zjawiska po raz trzeci ma odczyniać urok.
Jest pochowany w Krakowie na cmentarzu Rakowickim w kwaterze M, rząd płd.-zach.
Przypisy
edytuj- ↑ Słownik europejskich kierunków i grup literackich XX wieku. Grzegorz Gazda (redaktor). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 374. ISBN 978-83-01-15724-1.
- ↑ Dziennik Polski, r. XXV, nr 169 (7905), s. 3.
- ↑ Przemysław Kaliszuk, „Wyprawa egzotyczna o charakterze odkrywczym” albo „wyniosła pielgrzymka”. Andyjskie szczyty, polski alpinizm i opowieści o eksploracji gór w I połowie XX wieku, „Wielogłos” (46), 2020, s. 87–113, ISSN 1897-1962 [dostęp 2023-08-05] (pol.).
- ↑ Marek Czyż, Twórczość literacka o tematyce górskiej Jana Alfreda Szczepańskiego "Jaszcza" (1902-1991), „Folia Turistica / Akademia Wychowania Fizycznego im. B. Czecha w Krakowie” (nr 19 Historia turystyki), 2008, s. 155–185, ISSN 0867-3888 [dostęp 2023-08-05] (pol.).
- ↑ Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski: Wielka encyklopedia tatrzańska, hasło "mnich". [dostęp 2008-09-23].
Bibliografia
edytuj- Polski Słownik Biograficzny, Warszawa-Kraków, 2011, tom. 47, strony 330–336.