Wikipedia

Jan Józef Kosina

oficer dyplomowany Wojska Polskiego

Jan Józef Kosina[1] (ur. 14 kwietnia 1894 w Mikuliczynie, zm. prawdop. wiosną 1940) – major dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, tłumacz, wykładowca uczelni wojskowych, urzędnik Wojskowego Biura Historycznego, ofiara zbrodni katyńskiej.

Jan Kosina
Ilustracja
major dyplomowany piechoty major dyplomowany piechoty
Data i miejsce urodzenia

14 kwietnia 1894
Mikuliczyn

Data śmierci

wiosna 1940

Przebieg służby
Lata służby

1915–1940

Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Błękitna Armia
Wojsko Polskie

Jednostki

45 pułk piechoty Austro-Węgier,
149 pułk Strzelców Kresowych → 49 Huculski pułk Strzelców,
„Batalion nauczycielski”,
60 pułk piechoty Wielkopolskiej

Stanowiska

tłumacz

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa,
wojna polsko-bolszewicka,
II wojna światowa (kampania wrześniowa, agresja ZSRR na Polskę)

Późniejsza praca

wykładowca uczelni wojskowych
Kierownik Wydziału „Wojna Polska” w WBH

Odznaczenia
Krzyż Walecznych (1920–1941) Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Medal Niepodległości Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939” Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Krzyż Zasługi Wojskowej z Mieczami Medal Waleczności (Austro-Węgry) Krzyż Wojskowy Karola
Odznaka Sztabu Generalnego
Multimedia w Wikimedia Commons
Jan Kosina w mundurze
Tablica symboliczna Kosinów na grobie Piotra Dunina-Wąsowicza w Sanoku
Tabliczka upamiętniająca na ścianie kościoła św. Karola Boromeusza w Warszawie
Kamień przy Dębie Pamięci honorującym Jana Kosinę w Sanoku

Życiorys

edytuj

Protoplastą rodu Kosinów był XVII-wieczny czeski powstaniec, Jan Kozina[2]. Zgodnie z tradycją rodzinną w kolejnych pokoleniach rodu, jeden z synów otrzymywał imię protoplasty Jana. Jan Józef Kosina urodził się jako syn Jana Macieja (1859–1943) i Pauliny, z domu Girtler von Kleeborn (1862–1945)[3][4]. Ojciec był inżynierem leśnictwa, pracował jako nadleśniczy w Galicji, mierniczy przysięgły, był wykładowcą na Wydziale Leśnictwa Politechniki Lwowskiej[3][4]. Pochodząca z austriackiej rodziny matka była absolwentką Konserwatorium Muzycznego we Lwowie, początkowo była pianistką[3]. Kosinowie mieli pięcioro dzieci, czterech synów: najstarszego Jana (1894–1940), Stanisława (1896–1988, doktor praw, konsul), Andrzeja (1898–1920, poległ w czasie wojny polsko-bolszewickiej, kawaler Orderu Virtuti Militari), Piotra (1902–1939, inżynier leśnik, zginął od bomby podczas kampanii wrześniowej[5]) oraz córka Helena (1900–2000, nauczycielka języka polskiego, działaczka społeczna)[3][4][6] (1900–2000).

Jan Kosina ukończył szkołę powszechną w Starzawie (1900–1904). Naukę gimnazjalną prowadził w kilku placówkach tego typu (przenosiny wynikały z przeprowadzek rodziny): rozpoczął w Zakładzie Naukowo-Wychowawczym Ojców Jezuitów w Bąkowicach koło Chyrowa (1904/1905), kontynuował w gimnazjum w Jarosławiu (1905/1906), zaś po przeprowadzce rodziny do Sanoka od 1906 uczęszczał do tamtejszego C. K. Gimnazjum Męskiego, w którym zdał egzamin dojrzałości z odznaczeniem w 1912 (w jego klasie byli m.in. Ludwik Hellebrand, Mieczysław Krygowski, Józef Agaton Morawski, Zygmunt Vetulani, Tadeusz Remer, Jerzy Pajączkowski-Dydyński)[7][8]. Jan pielęgnował odziedziczone po matce zdolności pianistyczne[4], natomiast po ojcu pierwotnie zamierzał kontynuować edukacji zawodowej, rozpoczynając w 1912 studia na wydziale leśnictwa w tej samej wyższej uczelni Hochschule für Bodenkultur w Wiedniu i prowadząc je do 1915 (w tym czasie zaangażował się w działalność tamtejszego „Domu Polskiego”), których ukończenie przerwał wybuch I wojny światowej.

21 czerwca 1915 został zmobilizowany do C. K. Armii, przydzielony do 45 pułku piechoty, skierowany do Sopron (Węgry), później od stycznia 1916 do Tuzli w Serbii. W październiku 1916 został mianowany chorążym w rezerwie, a potem awansowany na stopień porucznika w rezerwie z dniem 1 stycznia 1917[9]. W sierpniu 1917 odbył kurs oficerski w Beracie (Albania), po czym został wysłany na front włoski (wraz z nim przybywali tam m.in. brat Stanisław oraz przyjaciele z Sanoka, Władysław Zaleski, Jerzy Pajączkowski[10]). Tam 4 listopada 1918 został wzięty do niewoli włoskiej i był przetrzymywany najpierw w Cassino, później w Cassercie koło Neapolu, a po oswobodzeniu trafił do Armii Polskiej we Francji i został przydzielony do 3 Pułku Instrukcyjnego. Do 1918 formalnie pozostawał rezerwistą 45 pułku piechoty[11].

W maju 1919 z armią gen. Hallera powrócił do Polski. 1 września 1919 jego oddział został przemianowany na 149 pułk Strzelców Kresowych, w marcu 1920 na 49 pułk piechoty. Od 27 lipca 1920 uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej w szeregach „batalionu nauczycielskiego” (zwany też „batalion rembertowski”). Walczył w szeregach 15 Dywizji Piechoty. 29 sierpnia dostał się do niewoli i był osadzony w więzieniu w Charkowie. Nie został rozpoznany jako oficer i po dokonanej wymianie jeńców, 24 czerwca 1921 powrócił do ojczyzny.

Został zatwierdzony w stopniu kapitana z 1 kwietnia 1920. 1 czerwca 1921 pełnił służbę w 13 pułku piechoty[12]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 790. lokatą w korpusie oficerów piechoty[13]. Przydzielony do Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie w charakterze tłumacza pułkownika Louisa Faury. W latach 1922–1924 był słuchaczem III Kursu Normalnego Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie[14]. W 1923 na liście starszeństwa kapitanów z dnia 1 czerwca 1919 był zweryfikowany z lokatą 710[15]. Z dniem 1 października 1924, po ukończeniu kursu i otrzymaniu dyplomu naukowego oficera Sztabu Generalnego, został przeniesiony do Doświadczalnego Centrum Wyszkolenia w Rembertowie[16] i pełnił w nim służbę w kolejnych latach[17]. 1 grudnia 1924 został awansowany na majora ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 i 226. lokatą w korpusie oficerów piechoty[18]. 6 listopada 1926 do jesieni 1929 był wykładowcą taktyki w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie. Jego asystentami byli Andrzej Marecki i Jan Rzepecki. Będąc słuchaczem Wyższej Szkoły Wojennej, a następnie pełniąc służbę na stanowiskach oficerów Sztabu Generalnego, pozostawał oficerem nadetatowym 60 pułku piechoty wielkopolskiej w Ostrowie Wielkopolskim[19][20]. W 1928 był zweryfikowany z lokatą 200[21]. Uchwałą Rady Miejskiej w Sanoku z 1928 został uznany przynależnym do gminy Sanok[22]. 23 sierpnia 1929 został wyznaczony na stanowisko dowódcy I batalionu 2 pułku piechoty Legionów detaszowanego w Staszowie[23]. 20 września 1930 został przeniesiony do Wyższej Szkoły Wojennej i był wykładowcą[24] geografii wojennej. Ponadto wykładał przedmioty w dziedzinie wojskowości na Politechnice Warszawskiej. 28 sierpnia 1932 gen. Tadeusz Kutrzeba wystąpił z wnioskiem o awans w 1933 Jana Kosiny do stopnia podpułkownika, który nie doszedł do skutku. Z uwagi na postępującą chorobę (astma oskrzelowa), Jan Kosina zrezygnował z pracy w WSW, a także zmienił miejsce zamieszkania. 16 czerwca 1934 został przeniesiony z Wyższej Szkoły Wojennej do Wojskowego Biura Historycznego w Warszawie[25], gdzie pełnił służbę na stanowiskach: kierownika referatu i pełniącego obowiązki szefa wydziału. W 1939 został szefem Wydziału „Wojna Polska”, a także w ostatnim czasie kierownik „Oddziału wojny polsko-bolszewickiej”. Był jednym ze współautorów publikacji „Bitwa warszawska” z sierpnia 1920. Publikował w czasopiśmie „Bellona”.

Oficer o wybitnie rozwiniętej osobowości i ideowości, całkowicie oddany pracy wojskowej. Zalety osobiste, jak również intelektualne, jak również charakteru, czynią z niego jednostkę zdolną do pracy na każdym stanowisku. Inteligencja bardzo żywa połączona z wysoce rozwiniętą wyobraźnią. Umysł bystry i logiczny, zdolny zarówno do dociekań analitycznych, jak i rzeczowego wnioskowania. Ogólna ocena: Wybitny oficer. (gen. Tadeusz Kutrzeba, 26 czerwca 1934)[26]

Po wybuchu II wojny światowej w czasie wojny obronnej 5 września 1939 wraz z pracownikami Wojskowego Biura Historycznego był ewakuowany w stronę wschodnią ówczesnych terenów państwa polskiego. Wraz z pracownikami Biura przebywał w prywatnym majątku we wsi Mokrany (6 września nadesłał kartkę do przebywającej w Bóbrce żony). W tym czasie otrzymał powołanie do ponownej funkcji tłumacza gen. Louisa Faury, lecz z powodu ataku choroby astmy oskrzelowej 9 września trafił do Wojskowego Szpitala Wojskowego nr 9 w Brześciu. Tam po agresji ZSRR na Polskę został aresztowany przez Sowietów. Został przewieziony do obozu w Starobielsku[27], później był przetrzymywany na Łubiance w Moskwie, po czym został przetransportowany do Mińska, gdzie prawdopodobnie w 1940 został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w ramach zbrodni katyńskiej w więzieniu „Amerykanka” w Kuropatach (tzw. białoruska lista katyńska)[28][a].

Jego żoną była Maria, z rodu Dunin-Wąsowiczów (1896–1944), córka aptekarza, którą Jan poznał poprzez Jerzego Pajączkowskiego-Dydyńskiego. Ślub odbył się 14 października 1922. Maria Kosina zginęła 6 sierpnia 1944 podczas powstania warszawskiego przy ulicy Śliskiej, gdzie pracowała jako ochotniczka przy kuchni polowej[29][26][30]. Mieli dwóch synów: Jana Juliusza Kazimierza (1924–1998) i Pawła Piotra Andrzeja (1927–2013). Rodzina zamieszkiwała w Rembertowie do 1929, następnie w Warszawie, wpierw przy ulicy Ursynowskiej 18, później przy ulicy Koszykowej 79A m. 49 (blok przy WSW) i przy ulicy Narbutta 3 m. 3 (willa). Syn Jan podczas II wojny światowej służył na okrętach, w tym ORP Orkan; na nim pełnił wartę przy trumnie gen. broni Władysława Sikorskiego; ocalał po zatopieniu okrętu w 1943. Paweł był sędzią w rodzinnym Sanoku oraz współtwórcą Stowarzyszenia Rodu Duninów[30][31][32]. Powinowatym Jana Kosiny był Zbigniew Dunin-Wąsowicz[30].

Zarówno Jan Kosina, jak i jego żona Maria, nie mają oficjalnych grobów. Symboliczna tablica upamiętniająca Jana i Marię Kosinów oraz ich syna Jana została umieszczona przez drugiego syna Pawła na grobie dziadka ojca Marii, Piotra Dunina-Wąsowicza, znajdującego się na Cmentarzu Centralnym w Sanoku[33][34].

Awanse

edytuj

Ordery i odznaczenia

edytuj

Upamiętnienie

edytuj

Podczas „Jubileuszowego Zjazdu Koleżeńskiego b. Wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej Matury” 21 czerwca 1958 jego nazwisko zostało wymienione w apelu poległych w obronie Ojczyzny w latach 1939-1945[38] oraz na ustanowionej w budynku gimnazjum tablicy pamiątkowej poświęconej poległym i pomordowanym absolwentom gimnazjum (wskazany w gronie poległych w walkach 1939 r.[39].

W 1962 Jan Kosina został upamiętniony wśród innych osób wymienionych na tablicy Mauzoleum Ofiar II Wojny Światowej na Cmentarzu Centralnym w Sanoku.

W 1991 z inicjatywy jego synów, Jana i Pawła, w kościele św. Agnieszki w Krakowie umieszczono tabliczkę upamiętniającą Jana Kosinę w części świątyni honorującej ofiary zbrodni katyńskiej.

5 października 2007 roku Minister Obrony Narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie do stopnia podpułkownika[40]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 roku, w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”. 31 marca 2008 roku Minister Obrony Narodowej Bogdan Klich zmieniając decyzję swojego poprzednika z dnia 5 października 2007 roku awansował podpułkownika Jana Kosinę na pułkownika[41].

18 kwietnia 2009 roku na Cmentarzu Centralnym w Sanoku, w tzw. Alei Katyńskiej, Paweł Kosina zasadził Dąb Pamięci jego ojca pułkownika Jana Kosiny. Uroczystość odbyła się w ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia”[42][43][44][45][46].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Informację o śmierci w Kuropatach podał syn Jana Kosiny, Paweł Kosina. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego: Charków wydana przez Radę Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa wymienia Jana Kosinę jako jeńca obozu w Starobielsku, zamordowanego w siedzibie charkowskiego Zarządu NKWD w kwietniu / maju 1940, spoczywającego na Polskim Cmentarzu Wojennym w Charkowie.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ W ewidencji wojskowych C. K. Armii był określany w języku niemieckim jako „Johann Kosina”.
  2. ↑ Paweł Kosina. Helena Kosinówna. Rodzina i sanoccy przyjaciele. „Góra Przemienienia”, s. 11, 22 (14) z 28 maja 2006. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. 
  3. ↑ a b c d Adam Klisko: Aby więcej wiedzieć. niedziela.pl. [dostęp 2014-02-24].
  4. ↑ a b c d Stowarzyszenie Przyjaciół Heleny Kosiny. Życiorys patronki. sanok.civ.pl. [dostęp 2014-02-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (4 marca 2014)].
  5. ↑ Leśnicy, którzy ponieśli śmierć w latach wojny i prześladowań w okresie 1938-1949 na terenie Małopolski Wschodniej i powojennej Rzeszowszczyzny. krosno.lasy.gov.pl. [dostęp 2014-11-16].
  6. ↑ Pozostaną w pamięci. Helena Kosina (1900-2000). Pożegnanie. „Tygodnik Sanocki”. Nr 10 (435), s. 7, 10 marca 2000. 
  7. ↑ XXXI. Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1911/12. Sanok: Fundusz Naukowy, 1912, s. 45.
  8. ↑ Absolwenci. 1losanok.pl. [dostęp 2015-03-16].
  9. ↑ Ranglisten des Kaiserlichen und Königlichen Heeres 1918. Wiedeń: 1918, s. 333.
  10. ↑ Paweł Kosina. Helena Kosinówna. Rodzina i sanoccy przyjaciele. „Góra Przemienienia”, s. 18, 26 (150) z 25 czerwca 2006. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. 
  11. ↑ a b c d Ranglisten des Kaiserlichen und Königlichen Heeres 1918. Wiedeń: 1918, s. 598.
  12. ↑ Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r. Dodatek do Dziennika Personalnego M.S.Wojsk. Nr 37 z 24 września 1921 r., s. 58, 703.
  13. ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Załącznik do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 8 czerwca 1922, Zakłady Graficzne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1922, s. 50.
  14. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 296, 411, 1502.
  15. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 411.
  16. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1370.
  17. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 123.
  18. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 352.
  19. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 296.
  20. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 268.
  21. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 177.
  22. ↑ Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 242 (poz. 249).
  23. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 15 z 23 sierpnia 1929, s. 707.
  24. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 798.
  25. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 14 z 22 grudnia 1934, s. 257.
  26. ↑ a b Paweł Kosina. Helena Kosinówna. Rodzina i sanoccy przyjaciele. „Góra Przemienienia”, s. 10, 23 (147) z 4 czerwca 2006. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. 
  27. ↑ Andrzej Leszek Szcześniak: Katyń. Lista ofiar i zaginionych jeńców obozów Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk. Warszawa: Alfa, 1989, s. 317. ISBN 83-7001-294-9.
  28. ↑ Paweł Kosina: Helena Kosinówna. Rodzina i sanoccy przyjaciele. Sanok: Stowarzyszenie Przyjaciół Heleny Kosiny w Sanoku, 2006, s. 23. ISBN 83-924210-0-0.
  29. ↑ Paweł Kosina: Helena Kosinówna. Rodzina i sanoccy przyjaciele. Sanok: Stowarzyszenie Przyjaciół Heleny Kosiny w Sanoku, 2006, s. 25. ISBN 83-924210-0-0.
  30. ↑ a b c Stowarzyszenie Członków Rodu Duninów. dunin.info. [dostęp 2014-02-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (4 marca 2014)].
  31. ↑ Paweł Kosina. wyborcza.pl, 21 stycznia 2013. [dostęp 2014-02-24].
  32. ↑ Paweł Kosina : Kondolencje. nekrologi.net, 21 stycznia 2013. [dostęp 2014-02-24].
  33. ↑ Paweł Kosina. Helena Kosinówna. Rodzina i sanoccy przyjaciele. „Góra Przemienienia”, s. 11, 23 (147) z 4 czerwca 2006. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. 
  34. ↑ Paweł Kosina: Helena Kosinówna. Rodzina i sanoccy przyjaciele. Sanok: Stowarzyszenie Przyjaciół Heleny Kosiny w Sanoku, 2006, s. 27. ISBN 83-924210-0-0.
  35. ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 634 „w uznaniu zasług, położonych w poszczególnych działach pracy dla wojska”.
  36. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 28.
  37. ↑ M.P. z 1931 r. nr 287, poz. 381 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  38. ↑ Józef Stachowicz: Diariusz zjazdu. W: Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. 67.
  39. ↑ Zjazd w fotografii. W: Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. 230.
  40. ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 roku w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
  41. ↑ Decyzja Nr 140/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 31 marca 2008 roku zmieniająca decyzję w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON. Decyzja weszła w życie z dniem podpisania.
  42. ↑ Krystyna Chowaniec, Patron sanockiego harcerstwa – ksiądz harcmistrz Zdzisław Peszkowski, Rocznik Sanocki Tom X – Rok 2011, Sanok 2011, s. 17.
  43. ↑ Krystyna Chowaniec. Uroczystości dnia Katyńskiego w Sanoku. „Góra Przemienienia”, s. 4-13, Nr 17 (299) z 26 kwietnia 2009. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. 
  44. ↑ Marian Struś. Sanok nie zapomni. „Tygodnik Sanocki”, s. 1, 6, Nr 17 (911) z 24 kwietnia 2009. 
  45. ↑ Uroczystości Dnia Katyńskiego w Sanoku. ko.rzeszow.pl. [dostęp 2013-12-27].
  46. ↑ Krystyna Chowaniec: Dęby Pamięci. Sanok: Komenda Hufca ZHP Ziemi Sanockiej im. ks. hm. Zdzisława Peszkowskiego, 2010, s. 46. ISBN 978-83-931109-3-3.

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jan_Józef_Kosina&oldid=74368621”