Jazep Januszkiewicz
Jazep Januszkiewicz (biał. Язэп Янушкевіч[1], ros. Иосиф Янушкевич, Iosif Januszkiewicz; ur. 7 marca 1959 w Rakowie w rejonie wołożyńskim) – białoruski pisarz, poeta, tłumacz, archiwista i archeograf tekstolog, kandydat nauk (odpowiednik polskiego stopnia doktora); laureat Nagrody im. Lwa Sapiehy (2007).
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Narodowość | |
| Tytuł naukowy | |
| Alma Mater | |
| Wydział |
Wydział Filologii |
Życiorys
edytuj
Urodził się 7 marca 1959 w miasteczku Raków, w rejonie wołożyńskim obwodu mińskiego Białoruska SRR. Jego ojciec Jazep był cyrulikiem, a matka, Maria-Irena z Grzybowskich – księgową w wiejskim sklepie. Uczył się w Rakowskiej Szkole Średniej. W 1981 roku ukończył studia w zakresie filologii białoruskiej i rosyjskiej na Wydziale Filologii Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego.[2] Odbył aspiranturę w Instytucie im. Janki Kupały Narodowej Akademii Nauk Białorusi, a następnie pracował w nim jako pracownik naukowy. W 1987 roku uzyskał tytuł kandydata nauk (odpowiednik polskiego stopnia doktora). Temat jego rozprawy kandydackiej brzmiał: Twórczość Dunina-Marcinkiewicza w kontekście literatur słowiańskich. Jednocześnie, w latach 1996–2006, kierował Działem Archeografii Białoruskiego Naukowo-Badawczego Instytutu Dokumentoznawstwa i Spraw Archiwum. W 2006 roku został zwolniony z pracy. Zarazem od 1997 roku był zastępcą głównego redaktora wydawnictwa "Biełaruski Knihazbor", a także zastępcą, a później pełniącym obowiązki przewodniczącego Komisji Archeograficznej Komitetu sa. Archiwów i Dokumentów przy Radzie Ministrów Republiki Białorusi. Wchodził w skład i zasiadał we władzach Związku Pisarzy Białorusi. W latach 2005–2006 pełnił funkcję przewodniczącego Białoruskiej Fundacji Literackiej[3][4][5].
Obecnie przygotowuje w Polsce rozprawę habilitacyjną na temat Równi w niewoli. Białorusko-polskie związki literackie w XIX wieku[5].
Działalność naukowo-badawcza i literacka
edytujW ramach pracy archiwisty, Jazep Januszkiewicz prowadzi badania historii białoruskiej literatury i kultury XIX–XX wieku, a także białorusko-polskie i białorusko-europejskie więzi historyczno-literackie. Prowadził badania w szeregu archiwów w Kijowie, Kórniku, Leningradzie, Lwowie, Moskwie, Paryżu, Warszawie, Wilnie i Wrocławiu[3][4].
Jako archeograf tekstolog opracował wiele naukowych wydań klasyków białoruskiej literatury: Wincentego Dunina Marcinkiewicza, Franciszka Bahuszewicza, Wałcaua Łastouskiego, Historyja biełaruskaje litaratury Maksima Hareckiego, a także pierwszy akademiczny zbiór utworów Wincentego Dunina Marcinkiewicza; Dyjaryjusz z XIX stahoddzia: Dzionniki Michała Hałubowicza jak histarycznaja krynica. Opracował trójjęzyczne (w językach: polskim, białoruskim i rosyjskim) wydania poematu Adama Mickiewicza "Pan Tadeusz" (1998) i Jakuba Kołasa "Nowaja ziamla", a także wielojęzycznej książki "KŁASIKA", zawierającej utwory: "Pińska szlacha" Wincentego Dunina Marcinkiewicza w językach: oryginalnym, białoruskim, angielskim, niemieckim, polskim i rosyjskim, a także "Taras na Parnasie" Kanstancina Wieranicyna w językach: białoruskim, angielskim, bułgarskim, hiszpańskim, niemieckim, polskim, rosyjskim i ukraińskim[3][4][5].
Jazep Januszkiewicz jako pierwszy opublikował oryginały "Pińskiej szlachty" Wincentego Dunina Marcinkiewicza, "Listy spod szubienicy" Konstantego Kalinowskiego, "Testament" Adama Kikora, "Dzienniki" Uładzimira Karatkiewicza i inne[3][4]. Jego białoruskojęzyczne wydanie "Pana Tadeusza" z 1998 roku było pierwszym wydaniem tego utworu w tym języku na Białorusi[5].
Zajmuje się badaniem wydarzeń związanych z powstaniem styczniowym i jego uczestnikami: książka „Portrety Powstania”, która ukazała się w języku białoruskim, polskim i litewskim, cieszy się dużym zainteresowaniem czytelników; podobnie jak i następna publikacja „I pierwszym objawił się Kalinowski. Spuścizna Kastusia Kalinowskiego w językach białoruskim, litewskim, polskim, ukraińskim, niemieckim, angielskim i hiszpańskim”.[6]
Jest on także poetą, prozaikiem i tłumaczem, przede wszystkim z języka polskiego[5].
Uczestnik XXX Międzynarodowego Festiwalu Poezji „Maj nad Wilią".[7]
Opinie
edytujBiałoruski poeta Uładzimir Niaklajeu, który przyjaźni się z Jazepem Januszkiewiczem, wyraził opinię, że Januszkiewicz jest prawdziwym przedstawicielem rakowskiej szlachty, która nigdy nie żyła byle jak i nic byle jak nie robiła[4].
Prace
edytujJazep Januszkiewicz jest autorem ok. 500 publikacji, w tym monografii. Są to m.in.:
- Historyja biełaruskaj litaratury (współautor);
- Biełaruski dudar – problem słowiańskich tradycji i wpływów w twórczości W. Dunina-Marcinkiewicza;
- U pradczuwanni znachodak (Mińsk, 1994) – na podstawie wędrówki badawczej po archiwach Warszawy, Wrocławia i Krakowa;
- Nieadmienny sakratar Adradżennia: Wacłau Łastouski;
- Nacyjanalnaja prahrama wydannia histarycznych krynic – o odnowieniu Białoruskiej Komisji Archeograficznej;
- Za archiunym paroham – o białoruskiej literaturze XIX–XX wieku w świetle archiwalnych poszukiwań;
- Swiatynia nad Isłaczaj: Rakauski kascioł Maci Bożaj Rużancowaj (historyja, dakumienty);
- Ziamla Kienatafau (Mińsk, 2009);
- «Portrety Powstania 1863-1865» (Raków, 2013; wspólnie z Kamilą Januszkiewiczówną);
- «KLOK»: Pryśviačeńni. – Raków, 2016;
- Siem ščaślivych hadoŭ: Rakaŭskaja parafija 925-1931: Chrost. Šlub. Śmierć (Historyja, dakumenty) / Siedem szczęśliwych lat: Parafja Rakowska 1925-1931: Chrzest. Ślub. Śmierć. — Ракаў, 2018. — 220 s.;
- Litoŭski Pieŭnik, abo Moj Maniuška // Jazep Januškievič. Kogut Litewski, czyli Mój MONIUSZKO / Raków: Nakład Autora, 2019;
- «I pieršym pakazaŭsia Kalinoŭski» // Jazep Januškievič. I pierwszym objawił się Kalinowski / Spuścizna Kastusiá [Konstantego] Kalinowskiego w językach: białoruskim, letuviskim, polskim, ukraińskim, niemieckim, angielskim oraz hiszpańskim. - Raków: Nakład Autora, 2019.
a także opowiadania, artykuły i eseje[3].
Nagrody
edytuj- Nagroda im. Lwa Sapiehy (4 kwietnia 2007 roku) – wręczana osobom zasłużonym dla stosunków polsko-białoruskich[5].
Przypisy
edytuj- ↑ Zapis według oficjalnego wariantu języka białoruskiego. Alternatywne formy zapisu, przy użyciu białoruskiej łacinki: Jazep Januškievič. Urodził się jako Iosif Januszkiewicz, zmienił imię na Jazep w 1993 roku.
- ↑ n, Biogramy poetów uczestniczących w V Międzynarodowej Konferencji Poetyckiej [online], Wielkopolski Oddział Związku Literatów Polskich, 13 października 2021 [dostęp 2023-06-02] (pol.).
- ↑ a b c d e Jazep Januszkiewicz [online], kamunikat.org [dostęp 2011-09-16] (biał.).
- ↑ a b c d e Zalewski: Jubileusz Januszkiewicza. kresy.pl, 11 marca 2009-03-11 11:12. [dostęp 2011-09-16].
- ↑ a b c d e f Wydawca "Pana Tadeusza" na Białorusi nagrodzony przez polskich naukowców. eduskrypt.pl, 2007-04-06 13:23:48. [dostęp 2011-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-06)].
- ↑ Pod znakiem Pogoni | Jazep Januszkiewicz i jego prace dotyczące powstania styczniowego 14.12.2019 [online], Polskie Radio Białystok [dostęp 2023-07-10] (pol.).
- ↑ Andrzej, Międzynarodowy Festiwal Poezji „Maj nad Wilią” w Wilnie [online], Związek Polaków na Białorusi, 2 czerwca 2023 [dostęp 2023-09-01] (pol.).
Literatura
edytuj- Jazep Januszkiewicz: U pradczuwanni znachodak. Mińsk: Połymia, 1994, s. 96, seria: Biblijateka czasopia "Maładosć". [dostęp 2011-09-16]. (biał.).
- Jazep Januszkiewicz: Ziamla kienatafau. Mińsk: Wydawiectwa Wiktara Chursika, 2009. ISBN 978-985-6888-06-2. [dostęp 2011-09-16]. (biał.).
- Jazep Januszkiewicz: Świątynia nad Isłaczczu. Mińsk: Chursik, 2009, s. 24, il.. ISBN 985-6718-18-1. [dostęp 2011-09-16]. (biał.).
- Jazep Januszkiewicz: Dyjaryjusz z XIX stahoddzia. Mińsk: Wydawiec Chursik W., 2003, s. 350. ISBN 985-6718-01-5. [dostęp 2011-09-16]. (biał.).
- Jazep Januszkiewicz: Sławianskija matywy i reminiscenyi u tworczasci Dunina-Marcinkiewicza. Mińsk: Chursik, 2003. ISBN 985-6718-04-X. [dostęp 2011-09-16]. (biał.).
- «Ars longa… PATRIA longa…» (Raków, 2011);
- «Twaram da szybienicy» (Raków, 2013);
- «Klok» (Raków, 2016)