Károly Kerényi

Károly (Carl, Karl) Kerényi (ur. 19 stycznia 1897 w Temesvárze, zm. 14 kwietnia 1973 w Kilchbergu) – Węgier pochodzenia niemieckiego, jeden z najwybitniejszych współczesnych mitografów, twórca nowego podejścia do mitów.

Życiorys

Urodził się w rodzinie drobnych właścicieli ziemskich. Po wstąpieniu na Uniwersytet Budapeszteński studiował filologię klasyczną – doktorat napisał o Platonie i Pseudo-Longinosie oraz starożytnych teoriach estetycznych. Po ukończeniu studiów pracował jako nauczyciel szkół średnich, wiele podróżował do Grecji i Włoch, studiował także w Greifswaldzie, Heidelbergu i Berlinie.

Swą pierwszą książkę Die griechisch-orientalisches Romanliteratur in religionsgeschichtlicher Beleuchtung (dedykowaną Franzowi Bollowi) opublikował w 1927 roku – w ten sposób uzyskał docenturę prywatną na Uniwersytecie Budapeszteńskim. Otrzymał też powołanie na katedrę filologii klasycznej w Peczu (1934) i historii starożytnej w Segedynie (1941). W Grecji spotkał się w 1929 roku z Walterem F. Otto, za sprawą którego zaczął łączyć uprawianie studiów filologicznych z religioznawstwem porównawczym, hermeneutyką i historią społeczną; przyjaźń z Carlem Gustavem Jungiem pchnęła go w kierunku współczesnej psychologii archetypowej – razem z nim napisał Einfűhrung in das Wesen der Mythologie; przyjaźń z Thomasem Mannem wywarła większy wpływ raczej na tego drugiego – Kerényi służył Mannowi jako konsultant podczas pracy nad trylogią Józef i bracia jego. Korespondencja Kerényi-Mann opublikowana została w roku 1975.

Od 1943 roku Kerényi zamieszkał w Szwajcarii. Najpierw wojna, później reżim stalinowski nie pozwoliły mu wrócić do kraju. Potępiany przez filozofa György Lukácsa jako „poplecznik faszyzmu”, pod koniec lat czterdziestych wystąpił o obywatelstwo szwajcarskie i je uzyskał. Zamieszkał w Kilchbergu pod Zurychem. Kerényi był współtwórca Instytutu Carla Gustava Junga w Zurychu; w 1961 roku został członkiem Norweskiej Akademii Nauk; otrzymał doktorat honorowy Uniwersytetu w Uppsali i złoty medal Towarzystwa im. Humboldta. Karl Kerényi pisał po niemiecku.

Prace

Apollon. Studien über antike Religion und Humanität (1937)
Das ägäische Fest. Die Meergötterszene in Goethes Faust II (1941)
Der Mythos der Hellenen in Meisterwerken der Münzkunst (1941)
Töchter der Sonne, Betrachtungen über griechische Gottheiten (1944)
Bachofen und die Zukunft des Humanismus. Mit einem Intermezzo über Nietzsche und Ariadne. (1945)
Die Geburt der Helena samt humanistischen Schriften aus den Jahren 1943–45 (1945)
Der Göttliche Arzt. Studien über Asklepius und seine Kultstätte (1948)
Niobe. Neue Studien über Antike Religion und Humanität 1949
Pythagoras und Orpheus. Präludien zu einer zukünftigen Geschichte der Orphik und des Pythagoreismus (1950)
Die Jungfrau und Mutter der griechischen Religion. Eine Studie über Pallas Athene. (1952)
Stunden in Griechenland, Horai Hellenikai (1952)
Unwillkürliche Kunstreisen. Fahrten im alten Europa 1952 (1954)
Griechische Miniaturen (1957)
Gespräch in Briefen (Thomas Mann/Karl Kerényi) (1960)
Streifzüge eines Hellenisten, Von Homer zu Kazantzakis. (1960)
Prometheus – Die menschliche Existenz in griechischer Deutung. (1962)
Die Religion der Griechen und Römer (1963)
Die Mythologie der Griechen (1966)
Humanistische Seelenforschung; „Werke in Einzelausgaben”, t. 1. (1966)
Auf Spuren des Mythos; „Werke in Einzelausgaben”, t. 2. (1967)
Tage- und Wanderbücher 1953–60. „Werke in Einzelausgaben”, t. 3. (1969)
Der antike Roman (1971)
Briefwechsel aus der Nähe (Hermann Hesse/Karl Kerényi). (1972)
Apollon und Niobe. Hrsg. von Magda Kerényi. „Werke in Einzelausgaben”, t. 4. (1980)
Urbilder der Griechischen Religion. Hrsg. von Magda Kerényi. Werkausgabe, t. 5. (1998)

Tłumaczenia polskie

Hermes przewodnik dusz, przełożył Jerzy Prokopiuk, Wydawnictwo Sen, Warszawa 1993
Dionizos: archetyp życia niezniszczalnego, przełożył Ireneusz Kania, Wydawnictwo Baran i Suszyński, Kraków 1997
Misteria Kabirów. Prometeusz, przełożył Ireneusz Kania, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 2000
Mitologia Greków, przełożył Robert Reszke, Wydawnictwo KR, Warszawa 2003
Eleusis: archetypowy obraz matki i córki, przełożył Ireneusz Kania, Wydawnictwo Homini, Kraków 2004