Miodunka plamista

Miodunka plamista
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rodzina	ogórecznikowate
Rodzaj	miodunka
Gatunek	miodunka plamista
	Nazwa systematyczna
	Pulmonaria officinalis L.; Sp. Pl. 135 1753
Synonimy
	Pulmonaria tridentina Evers;
	Pulmonaria tridentina Evers;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Miodunka plamista, m. lekarska (Pulmonaria officinalis L.) – gatunek roślin z rodziny ogórecznikowatych (Boraginaceae). Występuje naturalnie w niemal całej Europie. Ponadto jest uprawiany jako roślina ozdobna^[5].

Rozmieszczenie geograficzne

Gatunek występuje w Europie Środkowej. Na wschodzie sięga do Białorusi^[6] i zachodniej Ukrainy, wzdłuż Karpat^[7] schodzi na Bałkany sięgając na południu do północnej Grecji^[8]. Występuje w północnych Włoszech, we wschodniej Francji i w Anglii. Na północy sięga po Danię i południową Szwecję^[7]. W Polsce występuje głównie w zachodniej części kraju^[9].

Morfologia

Kwiaty

Plamiste liście

Pokrój: Bylina dorastająca do 15–30 cm wysokości^[10]. Łodyga soczysta, wzniesiona, pojedyncza, lub słabo rozgałęziająca się, kanciasta i cała silnie, gruczołowato owłosiona. Pod ziemią występuje czarne i silnie rozgałęzione kłącze.
Liście: Jajowate i zaostrzone liście odziomkowe o szerokości mniej więcej równej ich długości (co najwyżej półtora razy dłuższe od szerokości). U nasady zwężają się, od spodu są jaśniejsze i sztywno owłosione. Ich ogonki liściowe są dłuższe od blaszki. Liście łodygowe w dolnej części mają krótkie, oskrzydlone ogonki, górne są siedzące. Charakterystyczną cechą tego gatunku miodunki jest występowanie na górnej stronie wszystkich liści jasnych, srebrzystych plam.
Kwiaty: Dwubarwne i różnosłupkowe (heterostylia): młode kwiaty czerwone, później stają się fioletowe. Wyrastają na krótkich, silnie gruczołowato owłosionych szypułkach, tworząc na szczycie łodygi stosunkowo gęsty kwiatostan typu dwustronny sierpik. Kielich lejkowatego kształtu, złożony z 5 jednakowych, trójkątnych ząbków. Wewnątrz korony 5 łukowatych, orzęsionych linii.
Owoc: Składa się z 4 brunatnych lub czarnych rozłupek.
Gatunki podobne: Roślina jest podobna do miodunki ćmej (P. obscura), od której różni się plamistymi liśćmi^[11].

Biologia i ekologia

Hemikryptofit. Siedlisko: Lasy liściaste, zarośla (zwłaszcza nadrzeczne). Najczęściej rośnie na glebach próchniczych, dobrze przewietrzanych. Jest cieniolubna. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O. Fagetalia^[12]. Kwitnie wczesną wiosną – od marca do maja^[10]. Kwiaty zapylane przez błonkówki. Jeden z rodzimych dla Polski gatunków zakwitających i rozwijających liście wczesną wiosną, jeszcze przed rozwinięciem liści przez drzewa, pod którymi rośnie.

Zastosowanie

Roślina uprawna: uprawiana jest jako roślina ozdobna ze względu na swoje dwubarwne kwiaty i plamiste liście.
Roślina lecznicza: Surowcem zielarskim jest ziele (Herba Pulmonariae). Ma takie same własności lecznicze i zastosowanie, jak miodunki ćmy. Główne związki: krzemionka rozpuszczalna w wodzie ok. 2,5%, garbnik ok. 6%, alantoina do 1%, saponina, kwasy organiczne, flawonoid, sole mineralne, związki śluzowe^[13].

Uprawa

Najlepiej rośnie w półcieniu, na żyznej, bogatej w próchnicę glebie^[14]. Dodatkowo gleba powinna być przepuszczalna oraz wilgotna. Roślina jest mrozoodporna (strefy 6-9)^[14](egzemplarze sadzone na koniec lata lub jesienią w celu ochrony przed mrozem przykrywa się gałęziami roślin iglastych). Rozmnaża się ją przez nasiona, sadzonki lub podział. Miodunka może być porażana przez mączniaka prawdziwego^[15].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-03-30] (ang.).
↑ ^a ^b Pulmonaria officinalis L.. The Plant List. [dostęp 2017-03-30]. (ang.).
↑ Pulmonaria officinalis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Taxon: Pulmonaria officinalis L.. U.S. National Plant Germplasm System. [dostęp 2017-03-30]. (ang.).
↑ Pulmonaria officinalis L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-03-10].
↑ ^a ^b Sofie Meeus, Rein Brys, Olivier Honnay, Hans Jacquemyn. Biological Flora of the British Isles: Pulmonaria officinalis. „Journal of Ecology”. 101, 5, s. 1353-1368, 2013. DOI: 10.1111/1365-2745.12150.
↑ Pulmonaria officinalis L.. [w:] Flora of Greece [on-line]. Hellenic Botanical Society (HBS). [dostęp 2022-03-10].
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 377. ISBN 83-01-14342-8.
↑ ^a ^b T. Schauer, C. Caspari: Les Plantes par la couleur (7e édition). Paris: Guide Delachaux, 2015, s. 292. ISBN 978-2-603-02449-2. (fr.).
↑ W. Stichmann, U. Stichmann-Marny: Guide Vigot de la flore d'Europe. Paris: Vigot, 2006, s. 300. ISBN 978-2-7114-1837-4. (fr.).
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ AleksanderA. Ożarowski AleksanderA., Ziołolecznictwo.Poradnik dla lekarzy, Warszawa 1982: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, s. 216, ISBN 83-200-0640-6 .
↑ ^a ^b GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ Miodunka plamista. 2013. [dostęp 2013-06-10]. (pol.).

Bibliografia

Jindřich Krejča, Jan Macků: Atlas roślin leczniczych. Warszawa: Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
Anna Mazerant-Leszkowska: Mała księga ziół. Warszawa: Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1990. ISBN 83-202-0810-6.
Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-03-30] (ang.).

[tpl-3] Pulmonaria officinalis L.. The Plant List. [dostęp 2017-03-30]. (ang.).

[iucn-4] Pulmonaria officinalis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[npgs-5] Taxon: Pulmonaria officinalis L.. U.S. National Plant Germplasm System. [dostęp 2017-03-30]. (ang.).

[powo-6] Pulmonaria officinalis L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-03-10].

[brys-7] Sofie Meeus, Rein Brys, Olivier Honnay, Hans Jacquemyn. Biological Flora of the British Isles: Pulmonaria officinalis. „Journal of Ecology”. 101, 5, s. 1353-1368, 2013. DOI: 10.1111/1365-2745.12150.

[8] Pulmonaria officinalis L.. [w:] Flora of Greece [on-line]. Hellenic Botanical Society (HBS). [dostęp 2022-03-10].

[klucz-9] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 377. ISBN 83-01-14342-8.

[schauer-10] T. Schauer, C. Caspari: Les Plantes par la couleur (7e édition). Paris: Guide Delachaux, 2015, s. 292. ISBN 978-2-603-02449-2. (fr.).

[stichmann-11] W. Stichmann, U. Stichmann-Marny: Guide Vigot de la flore d'Europe. Paris: Vigot, 2006, s. 300. ISBN 978-2-7114-1837-4. (fr.).

[12] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[13] AleksanderA. Ożarowski AleksanderA., Ziołolecznictwo.Poradnik dla lekarzy, Warszawa 1982: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, s. 216, ISBN 83-200-0640-6 .

[E-14] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[15] Miodunka plamista. 2013. [dostęp 2013-06-10]. (pol.).

[5]

[1]

[2]

[3]

[4]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]