Naczynie (botanika)
Naczynie (trachej) – element drewna składający się z ułożonych w szereg martwych komórek – tzw. członów naczyń.
Budowa i funkcje
edytujW komórkach tworzących naczynia zanikły poprzeczne ściany komórkowe oraz nastąpiło obumarcie protoplastu[1]. Ścianki końcowe członów naczyń nazywane są płytkami. Jeśli w ściance końcowej występuje tylko jeden otwór jest to płytka o perforacji prostej, jeśli otworów jest więcej – płytka o perforacji złożonej. Ze względu na kształt i ułożenie otworów wyróżniane są płytki o perforacji złożonej: drabinkowe o otworach ułożonych jeden nad drugim, siatkowe o dużej ilości otworów tworzących siatkę i eferoidalne z grupą otworów kolistych[2]. W regularnych odstępach rurki naczyniowe przedzielane są nieprzedziurawioną ścianą poprzeczną stanowiącą granicę pomiędzy kolejnymi naczyniami. Długość pojedynczego naczynia jest różna u poszczególnych gatunków roślin, najczęściej wynosi około 5 cm[3]. W miejscu gdzie stykają się dwa naczynia występują również perforacje w ścianie bocznej[2]. Kapilarny charakter naczyń umożliwia wydajny transport wody i soli mineralnych od korzenia w kierunku liści rośliny bez nakładów energetycznych. Ściany naczyń niektórych roślin wzmacniane są przez spiralne zgrubienia odkładane na ściankach wtórnych[3]. Zgrubienia mogą mieć także kształt obrączkowy w protoksylemie, bądź siatkowaty i jamkowaty w metaksylemie.
Ewolucja
edytujNaczynia są tworem ewolucyjnie młodszym niż cewki, z których powstały. W związku z tym spotykane są głównie u roślin okrytonasiennych[1] (z wyjątkiem magnoliowych). U ewolucyjnie starszych roślin drzewiastych dwuliściennych rurki naczyniowe mają ścianki końcowe ustawione skośnie z wieloma otworami lub jednym powstającym wskutek połączenia kilku otworów. U zielnych roślin dwuliściennych oraz w grupie roślin jednoliściennych ścianki końcowe ustawione są prostopadle do osi rurki i mają tylko jeden duży otwór[3]. Naczynia wykształciły się niezależnie u roślin dwuliściennych, jednoliściennych, Gnetales, paproci i widłaków[2].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Szweykowska Alicja, Szweykowski Jerzy: Botanika t.1 Morfologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 128-129. ISBN 83-01-13953-6.
- ↑ a b c Hejnowicz Z.: Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. Warszawa: PWN, 1980, s. 75-77. ISBN 83-01-00420-7.
- ↑ a b c Malinowski Edmund: Anatomia roślin. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 161-165.