Wikipedia

Plac Teatralny w Bydgoszczy

Plac Teatralny – plac położony w centrum Bydgoszczy.

plac Teatralny
Śródmieście
Ilustracja
Plac Teatralny w 2023
Państwo

 Polska

Miejscowość

Bydgoszcz

Położenie na mapie Bydgoszczy
Mapa konturowa Bydgoszczy, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „plac Teatralny”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „plac Teatralny”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „plac Teatralny”
Ziemia53°07′26,3″N 18°00′05,9″E/53,123960 18,001630
Multimedia w Wikimedia Commons

Położenie

edytuj

Plac Teatralny znajduje się w centrum Bydgoszczy między ulicami: Karmelicką, Focha, Mostową oraz rzeką Brdą. Jest on położony na północnym skraju bydgoskiego miasta lokacyjnego stanowiąc łącznik ze Śródmieściem.

Wschodnią pierzeję placu stanowią wielkomiejskie kamienice wzniesione pod koniec XIX wieku oraz na początku wieku XX.

Historia

edytuj
Zobacz też: Klasztor Karmelitów w Bydgoszczy.
Plac Teatralny w Bydgoszczy
 
Plac Teatralny w 1911 roku, widok od ul. Mostowej
 
Plac Teatralny w 1990 roku
 
Widok na północ
 
Pierzeja wschodnia
 
Widok w kierunku kościoła Klarysek
 
Wieczorem
 
Na północ
 
Pierzeja

Pierwsze budynki na obszarze obecnego placu Teatralnego powstały w końcu XIV wieku. Były to zabudowania klasztorne karmelitów, oraz kościół pw. Najświętszej Marii Panny. W połowie XVI wieku karmelici bydgoscy wznieśli budynki murowane: zarówno klasztoru jak i kościoła. Konwent opasany był murem, który stanowił część systemu obronnego miasta. Na północy obecnego Placu w mury wtopiona była Brama Gdańska. Taki stan trwał do kasacji zakonu w 1816 r. przez władze pruskie.

W 1822 r. kościół mariacki karmelitów został rozebrany do fundamentów, a na jego miejscu wzniesiono pierwszy budynek teatru. Odtąd miejski przybytek Melpomeny stał się przyczynkiem ukształtowania placu miejskiego i nadania mu obecnej nazwy.

Budynek teatru odbudowany po pożarze w 1835 r., spłonął ponownie w 1890 r. W 1895 r. wzniesiono następny – tym razem reprezentacyjny budynek Teatru Miejskiego zaprojektowany przez berlińskiego architekta Heinricha Sellinga. Podczas budowy gmachu rozebrano gotycką wieżę, która była ostatnim reliktem klasztoru karmelitów.

W 1888 roku przez plac przejechał pierwszy tramwaj konny. Pierwsze dwie trasy połączyły Dworzec kolejowy z ulicą Poznańską i Okolem, oraz ulicę Gdańską z ulicą Toruńską przez Plac Teatralny. W roku 1896 na placu założono sieć trakcyjną potrzebną do uruchomienia tramwajów elektrycznych. Na przełomie 1900 i 1901 roku z Placu Teatralnego wyprowadzono trzecią linię tramwajową, najpierw w stronę Wilczaka, następnie w stronę Bartodziejów Wielkich. Plac Teatralny stał się największym węzłem przesiadkowym w Bydgoszczy, w przeddzień wybuchu II wojny światowej przez plac przejeżdżały wszystkie cztery dzienne linie tramwajowe. Swoje znaczenie stracił dopiero po oddaniu do użytku linii „Brda” w 1953 roku i uruchomieniu węzła przesiadkowego na Babiej Wsi. Po 1974 roku likwidacji uległy na placu tory na osi północ-południe. Od tego czasu tramwaje kursują przez plac już tylko na osi wschód-zachód, wzdłuż jego północnej pierzei (linie 1, 3, 5 i 8).

Między południową ścianą teatru, a brzegiem rzeki znajdowała się popularna kawiarnia zwana „Teatralną”. Na pobliskim skwerze 18 października 1910 r. ustawiono rzeźbę „Łuczniczka” autorstwa Ferdinanda Lepcke z Berlina – uznawaną za jeden z symboli Bydgoszczy.

Na terenie przylegającym od południa do Teatru Miejskiego, w 1901 r. założono skwer o powierzchni 0,20 ha[1]. W środkowej jego części rosły niskie krzewy, kwiaty, zaś na obrzeżach, gdzie wytyczono aleję spacerową – wysokie drzewa i krzewy liściaste i iglaste. W obrębie placu zasadzono łącznie 45 gatunków drzew, m.in. świerk pospolity, kłujący, sitkański, biały, syberyjski, sosna limba, klon czerwony, platan klonolistny, jesion wyniosły, wiąz, lipa srebrzysta[1].

Konsekwencją wzniesienia reprezentacyjnego budynku teatru była modernizacja placu. We wschodniej pierzei na fundamentach dotychczasowych budynków wzniesiono w latach 1893–1912 neobarokowe i modernistyczne kamienice. Częściowej modernizacji doczekała się również dochodząca do placu ul. Mostowa oraz ul. Focha.

W okresie międzywojennym plac Teatralny był jednym z najważniejszych i najbardziej eksponowanych placów miejskich w Bydgoszczy, chętnie utrwalanym na pocztówkach i w dziełach lokalnych artystów. W latach 1937-1938 plac został dodatkowo przebudowany.

Generalną zmianę przyniósł rok 1945. Podczas walk o wyzwolenie miasta budynek teatru został trafiony pociskami, a następnie spaliło się wnętrze obiektu[2]. Gmach przez nowe władze miejskie błędnie kojarzony z kulturą niemiecką został bezmyślnie rozebrany. Odtąd Plac Teatralny jest okaleczony, gdyż brakuje na nim przybytku kulturalnego, od którego wziął nazwę.

Ostatecznie teren po wyburzonym teatrze przeznaczono na zieleniec. W latach 1959–1961 plac poszerzono i zagospodarowano w obecnym kształcie. Przeniesiono również pomnik Łuczniczki do parku im. J. Kochanowskiego na skwer przed budynkiem nowego teatru.

Nazwy

edytuj

Plac w przekroju historycznym posiadał następujące nazwy[3]:

  • 1872–1920 – Theater-Platz
  • 1920–1939 – Plac Teatralny
  • 1939–1945 – Theater-Platz
  • 1945–1949 – Plac Teatralny
  • 1950–1956 – Plac Wyzwolenia
  • 1956–1990 – Plac Zjednoczenia
  • od 1990 – Plac Teatralny

Stan obecny

edytuj

Plac Teatralny obecnie jest użytkowany w części zachodniej jako zieleniec, a we wschodniej jako ulica. Jako jeden z najbardziej eksponowanych terenów w mieście wciąż czeka na zagospodarowanie. Władze miasta Bydgoszczy planują nową zabudowę o wysokiej wartości architektonicznej. W grę wchodzi centrum kongresowe lub obiekt kulturalny.

19 lipca 2013 uruchomiono na placu dwie pergole zamgławiające: przepływająca przez instalację woda tworzy delikatną mgłę wodną. W 2018 dokonano demontażu stojącego tu telebimu reklamowego[4].

21 listopada 2018 ogłoszono przetarg na przebudowę placu Teatralnego wraz z fragmentem ul. Focha, przewidujący m.in. budowę przystanku wiedeńskiego o długości 40 m po południowej stronie jezdni (Bydgoszcz jest największym polskim miastem, w którym są one nieobecne) oraz dróg rowerowych m.in. na kierunku Stare Miasto – Gdańska[5], w którym nie złożono jednak żadnej oferty. W przetargu ogłoszonym w marcu 2019 swoją ofertę złożył jedynie Strabag, jednakże z powodu jego oczekiwań finansowych postępowanie unieważniono. Dopiero kolejny przetarg w maju 2019 wyłonił wykonawcę inwestycji, uszczuplonej jednak o układ dróg rowerowych[6]. Koszty realizacji zadania to 498 tys. zł[7]. Prace budowlane, realizowane bez wyłączania ulicy z ruchu, rozpoczęto 8 lipca 2019 (plac budowy oddano wykonawcy 28 czerwca 2019) i zakończono terminowo 29 sierpnia tego roku[8][9]; oddanie do użytku nastąpiło 2 września 2019[10].

Niektóre budynki

edytuj
Nr Adres Lata budowy Styl architektoniczny Wpisany do rej. zabytków Uwagi Zdjęcie
1. Plac Teatralny 2 1893–1905 neobarok   Kamienica narożna Stary Port 1-3 zbudowana według projektu Józefa Święcickiego z 1893 dla spadkobierców kupca Juliusza Rosenthala z przeznaczeniem na dom towarowy „Hohenzollern” i mieszkania. Budynek ukończony w 1894 r. posiadał neobarokowy wystrój oraz laskę Hermesa w dekoracji. W 1910 roku rozebrano północną część kamienicy i w jej miejscu wybudowano nową, modernistyczną kamienicę projektu Fritza Weidnera. W latach 30. XX w. rozebrano szczyty i usunięto dekoracje umieszczone ponad gzymsem koronującym[11]. Obecnie planuje się odtworzenie attyki oraz niektórych dekoracji[12]
 
2. Plac Teatralny 4 1911 modernizm klasycyzujący   Dawny dom towarowy zbudowany według projektu Fritza Weidnera, b. siedziba centrali Forum Związków Zawodowych (2006–2016), obecnie siedziba oddziału Pekao SA.
 
3. Plac Teatralny 6 1913 modernizm klasycyzujący   Kamienica na rogu ul. Jagiellońskiej (2). W latach 1789–1800 był tu narożnikowy dom mieszkalny ze spichlerzami i stajnią. W 1853 r. powstała nowa kamienica, która przetrwała do 1912 r., po czym zastąpił ją narożnikowy, sześciokondygnacyjny budynek według projektu arch. Heinricha Grossa z Berlina. Ostateczny kształt uzyskał w latach 1922–1923, a w 1940 r. powstały arkady, zaprojektowane przez Jana Kossowskiego na żądanie władz hitlerowskich. W 1907r. mieścił się tutaj Bank Stadthagen oraz winiarnia Luckwald. Od lat 60. XX w. do 2017 funkcjonowała najpierw kawiarnia, a następnie tu klub "Savoy"[13], o którego nazwie informował wielki neon zewnętrzny[14]. Od 2015 miasto próbowało sprzedać lub wydzierżawić obiekt[15] o szacunkowej wartości 11,6 mln zł[16], dopiero u schyłku 2022 nabyła go Wyższa Szkoła Nauk o Zdrowiu[17].
 

Ciekawostki

edytuj

W zachodniej części Placu Teatralnego, na zieleńcu rosną okazy drzew i krzewów, które wpisano do rejestru pomników przyrody. Są to:

Przez Plac Teatralny przechodzi również 18 południk[20].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Kuczma Rajmund: Zieleń w dawnej Bydgoszczy. Instytut Wydawniczy „Świadectwo”. Bydgoszcz 1995
  2. ↑ ogień mieli zaprószyć żołnierze radzieccy kwaterujący w budynku
  3. ↑ Atlas historyczny miast polskich. Tom II Kujawy. Zeszyt 1. Bydgoszcz: red. Antoni Czachorowski: Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 1997
  4. ↑ Komornik zwinął telebim na pl. Teatralnym
  5. ↑ Po latach zmagań w końcu powstanie przystanek wiedeński
  6. ↑ Przystanek wiedeński się przybliżył, drogi rowerowe oddaliły
  7. ↑ Pierwszy w Bydgoszczy przystanek wiedeński w końcu się ziści
  8. ↑ Rozpoczyna się budowa przystanku wiedeńskiego. "Pod ruchem"
  9. ↑ Ruszyła budowa przystanku wiedeńskiego na ul. Focha. Bydgoszcz.Wyborcza.pl, 2019-07-08. [dostęp 2019-09-01].
  10. ↑ Przystanek wiedeński gotowy, ale drogowcy otworzą go w poniedziałek. "Bo tak!". Bydgoszcz.Wyborcza.pl, 2019-08-30. [dostęp 2019-09-16].
  11. ↑ https://web.archive.org/web/20140408022717/http://www.swiecicki.bydgoszcz.pl/index.php dostęp 16-09-2010
  12. ↑ Aleksandra Lewińska "Estetyczna rewolucja w okolicach Mostowej. Będą remonty"
  13. ↑ Miasto nadal szuka dzierżawcy znanej kamienicy. Będzie kolejny przetarg na Savoy
  14. ↑ Jakie będą losy napisu "Savoy" na zabytkowej kamienicy przy ul. Jagiellońskiej w Bydgoszczy
  15. ↑ Nowy pomysł ratusza na kamienicę z Savoyem. Miasto wycofuje się ze sprzedaży
  16. ↑ Marcin Sypniewski wie, dlaczego Savoy wciąż stoi pusty
  17. ↑ To już pewne: kamienica z Savoyem przejdzie na własność Wyższej Szkoły Nauk o Zdrowiu
  18. ↑ Rozporządzenie nr 36/95 Wojewody Bydgoskiego z 14.02.1995
  19. ↑ Rozporządzenie nr 11/91 Wojewody Bydgoskiego z 1.07.1991
  20. ↑ podobnie jak przez Stary Rynek w Bydgoszczy

Bibliografia

edytuj
  • Czachorowski Antoni red. Atlas historyczny miast polskich. Tom II Kujawy. Zeszyt 1. Bydgoszcz. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 1997
  • Derenda Jerzy. Piękna stara Bydgoszcz – tom I z serii Bydgoszcz miasto na Kujawach. Praca zbiorowa. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2006
  • Kaja Renata. Bydgoskie pomniki przyrody. Instytut Wydawniczy „Świadectwo”. Bydgoszcz 1995
  • Umiński Janusz: Bydgoszcz. Przewodnik: Bydgoszcz: Regionalny Oddział PTTK „Szlak Brdy”, 1996

Linki zewnętrzne

edytuj
 
Pierzeja północna (ul. Focha) i wschodnia (pl. Teatralny)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plac_Teatralny_w_Bydgoszczy&oldid=70261220”