Skrzeszowice
Skrzeszowice – wieś w Polsce położona w północno-wschodniej części województwa małopolskiego, w powiecie krakowskim, w gminie Kocmyrzów-Luborzyca, w tzw. Subregionie Wyżyny Miechowskiej.
wieś | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2021) |
502[2] |
Strefa numeracyjna |
12 |
Kod pocztowy |
32-010[3] |
Tablice rejestracyjne |
KRA |
SIMC |
0322620 |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego | |
Położenie na mapie powiatu krakowskiego | |
Położenie na mapie gminy Kocmyrzów-Luborzyca | |
50°11′20″N 20°08′43″E/50,188889 20,145278[1] |
SIMC | Nazwa | Rodzaj |
---|---|---|
0322637 | Moczyłki | część wsi |
0322643 | Za Lasem | część wsi |
Geneza nazwy
edytujPierwotna nazwa miejscowości to Krzeszowice (ew. Krzyszowice); pojawia się w Kodeksie dyplomatycznym katedry krakowskiej (1273)[6], natomiast sama nazwa Skrzeszowice występuje dopiero w dokumencie z 1782 r.
Historia wsi
edytujDokument lokacyjny dla tej miejscowości wydał Władysław II Jagiełło w 1392 r. Wieś funkcjonowała w wykazie dóbr zwanym Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis spisanym przez Jana Długosza, a jej właścicielem był Jan Tarnowski. W kolejnych wiekach tutejsze ziemie dzierżyli Bonerowie, Ostrogscy, Zasławscy czy Morsztynowie.
Istnienie miejscowości odnotowano w 1490 r. W 1581 roku należała do dóbr księcia Konstantego Ostrogskiego. W 1595 roku wieś Krzyszowice położona w powiecie proszowskim województwa krakowskiego była własnością wojewody kijowskiego Konstantego Wasyla Ostrogskiego[7]. Miejscowość została wspomniana w liście Jana III Sobieskiego do żony Marii Kazimiery d’Arquien zwanej "Marysieńką" z 14 października 1666 r.
Po I rozbiorze Polski miejscowość znalazła się w granicach zaboru austriackiego, a po Kongresie Wiedeńskim z 1815 r. znalazła się w zaborze rosyjskim.
W XIX w. był to ważny regionalny ośrodek gospodarczy (cegielnia, od 1871 gorzelnia). W 1853 roku majątek skrzeszowicki kupił od hrabiego Stanisława Tarnowskiego inżynier górnictwa Edward Kleszczyński, przekazując go swojemu synowi Bogusławowi[8].
W 1908 w Skrzeszowicach urodził się ks. prof. Bolesław Przybyszewski, a w 1911 r. powstała Ochotnicza Straż Pożarna[9].
W latach 1918–1939 jedno z centrów chłopskiego ruchu spółdzielczego. Po wojnie w miejscowości funkcjonowały Państwowe Gospodarstwa Rolne, zaś aktualnym administratorem dużej części nieruchomości jest Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.
Od 1978 r. we wsi funkcjonuje klub piłkarski Sparta Skrzeszowice (klasa B)[10][11][12].
28 października 2020 r. Rada Gminy Kocmyrzów-Luborzyca do funkcjonujących już nazw ulic Krakowskiej i Parkowej dodała ulice: Krótką, Malinową, Słoneczną oraz Śliczną[13].
Informacje turystyczne
edytujMiejscowość znajduje się na odnowionej trasie Małopolskiej Drogi św. Jakuba z Sandomierza do Tyńca, która to jest odzwierciedleniem dawnej średniowiecznej drogi do Santiago de Compostela. W 2018 liczyła 107 budynków[14].
Zabytki:
- zespół dworski
- figura piety z 1793 r[15]
- kapliczka pod wezwaniem św. Maksymiliana Kolbe na skrzyżowaniu ulicy Parkowej oraz Lipowej, ufundowana w 1982 r.; jednonawowa bez balasek i tabernakulum, z ołtarzem drewnianym na niewielkim podwyższeniu, przykryta dwuspadowym dachem; należąca do parafii w Biórkowie Wielkim (dekanat Wawrzeńczyce).
- cmentarz po I wojnie światowej przy krzyżu przy mogile cholerycznej[16][17].
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 124112
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-07-30] .
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1158 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Kodeks dyplomatyczny katedry krakowskiej ś. Wacława
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 109.
- ↑ Zespół dworski w Skrzeszowicach
- ↑ 26.pl, OSP [online], Urząd Gminy Kocmyrzów - Luborzyca [dostęp 2021-01-05] (pol.).
- ↑ 26.pl, Sport i rekreacja [online], Urząd Gminy Kocmyrzów - Luborzyca [dostęp 2021-01-04] (pol.).
- ↑ Sparta Skrzeszowice, Skrzeszowice (2021) [online], findglocal.com [dostęp 2021-01-05] .
- ↑ Małopolski Związek Piłki Nożnej [online], mzpnkrakow.pl [dostęp 2021-01-05] .
- ↑ Biuletyny Informacji Publicznej [online], bip.malopolska.pl [dostęp 2021-01-05] .
- ↑ 26.pl, Ludność [online], Urząd Gminy Kocmyrzów - Luborzyca [dostęp 2021-01-04] (pol.).
- ↑ Skrzeszowice I - cmentarz wojenny przy dawnej mogile cholerycznej - Strażnicy Czasu [online], straznicyczasu.pl [dostęp 2021-01-05] .
- ↑ Jerzy Pałosz , Śmiercią złączeni: o cmentarzach z I wojny światowej na terenach Królestwa Polskiego administrowanych przez Austro-Węgry, 2012 [dostęp 2020-12-12] .
- ↑ Skrzeszowice II - zapomniany grób zbiorowy przy kaplicy - Strażnicy Czasu [online], straznicyczasu.pl [dostęp 2021-01-05] .
Linki zewnętrzne
edytuj- Krzyszowice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 798 .
- Skrzeszowice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 724 .
- Skrzeszowice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 591 .