Stanisław Lubomirski (wojewoda krakowski)
Stanisław Lubomirski herbu Szreniawa bez Krzyża (ur. w 1583, zm. 17 czerwca 1649) – wojewoda krakowski od 1638, wojewoda ruski w latach 1629–1638, marszałek Trybunału Głównego Koronnego w 1625[1], podczaszy wielki koronny w 1620, krajczy wielki koronny w 1619, starosta generalny krakowski w latach 1638–1646, starosta spiski w 1605, starosta sandomierski w 1613, starosta lelowski w 1620, starosta białocerkiewski w 1620, starosta zatorski w 1633, starosta krzepicki w 1634, starosta niepołomicki w 1635, starosta grybowski w latach 1626-1628[2] i starosta sądecki[3], starosta dobczycki w latach 1610-1622[4], dworzanin królewski w 1608 roku, rotmistrz wojska powiatowego województwa krakowskiego w 1618 roku, 1619 roku, 1620 roku[5].
| |
 Szreniawa bez Krzyża | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data urodzenia |
1583 |
| Data śmierci |
17 czerwca 1649 |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Żona | |
| Dzieci |
Jerzy Sebastian Lubomirski |
Obrońca Chocimia przed Turkami (1621), uważany za jednego z najbardziej wpływowych ludzi w Polsce. Właściciel 18 miast, 313 wsi i 163 folwarków.
Pochodzenie i rodzina
edytujBył synem Sebastiana i Anny z Branickich. Ożenił się z Zofią Ostrogską[6]. Po śmierci ojca w 1613 odziedziczył tytuł hrabiego na Wiśniczu i Jarosławiu[7].
Był ojcem Jerzego Sebastiana (1616–1667), marszałka wielkiego koronnego i hetmana polnego, Konstantego Jacka (1620–1663), krajczego i podczaszego koronnego, oraz Aleksandra Michała (ok. 1614–1677), wojewody krakowskiego. Jego córkami były: Konstancja i Anna Krystyna Lubomirska, którą poślubił Albrycht Stanisław Radziwiłł.
Wykształcenie
edytujW wieku jedenastu lat został wysłany na naukę do Niemiec, aby uczyć się w Kolegium Jezuitów w Monachium. Towarzyszyli mu znajomi ojca – Józef Kępiński i Jan Gębczyński – wyznaczeni na preceptorów. Po dwóch latach nauki (1595–1597) opuścił Monachium; później przez rok (1600) studiował w Padwie. Odbył peregrynację do Włoch, Francji, Niderlandów i Niemiec[8].
Działalność wojskowa i polityczna
edytujDowodził jako regimentarz w 1621 wojskami koronnymi i litewskimi w bitwie pod Chocimiem po śmierci Chodkiewicza. W 1629 roku został wojewodą ruskim, w 1638 krakowskim, a w 1647 otrzymał od cesarza Ferdynanda III tytuł książęcy.
Poseł na sejm warszawski 1626 roku[9].
Był najpotężniejszym magnatem w Małopolsce; pomnożył majątek swego rodu. Cieszył się wielką popularnością wśród szlachty; przekazywał też szczodre donacje dla kościołów.
Był elektorem Władysława IV Wazy z województwa ruskiego w 1632[10]. W 1633 roku wszedł w skład komisji do wojny z Moskwą i organizacji wojska[11]. W 1634 roku wyznaczony na sejmie komisarzem z Senatu do zapłaty wojsku[12].
Fundacje
edytuj- klasztor i Kolegium Pijarów w Podolińcu na Spiszu.
- Inicjator rozbudowy zamku w Łańcucie i pierwszy z tego rodu pan na Łańcucie. Wybudował tam też potężne fortyfikacje bastionowe.
- rozbudowa zamku w Nowym Wiśniczu
- klasztor i kościół karmelitów bosych w Nowym Wiśniczu
- kościół parafialny w Nowym Wiśniczu
- kaplica św. Karola Boromeusza w kościele pw. Dziesięciu Tysięcy Męczenników w Niepołomicach
- kościół w Berdyczowie
- rozbudowa zamku w Sandomierzu (zachował się barokowy portal z herbem Szreniawa)
- przebudował w stylu barokowym willę Decjusza w Krakowie
- rezydencja w Kolbuszowej
- kościół w Szczepanowie[13]
Przypisy
edytuj- ↑ Herbarz polski, t. I, Lipsk 1839, s. 379.
- ↑ Krzysztof Chłapowski, Starostowie w Malopolsce 1565-1668, w: Społeczeństwo staropolskie, t. IV red. A. Wyczański, Warszawa 1986, s. 122.
- ↑ Jerzy Leśniak (red.), Nowy Sącz, Nowy Sącz: SIGNUM, 2007, ISBN 978-83-917371-5-6.
- ↑ Krzysztof Chłapowski, Starostowie w Malopolsce 1565-1668, w: Społeczeństwo staropolskie, t. IV red. A. Wyczański, Warszawa 1986, s. 122.
- ↑ Dariusz Kupisz, Wojska powiatowe samorządów Małopolski i Rusi Czerwonej w latach 1572 – 1717, Lublin 2008, s. 418.
- ↑ Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa. Koszalin: Wyd. Z.P. POLIMER 2010, s. 254. ISBN 978-83-89976-40-6.
- ↑ Dykcyonarz biograficzno-historyczny. T. II. Warszawa: 1844, s. 34.
- ↑ Marcin Broniarczyk, Wykształcenie świeckich senatorów w Koronie za Władysława IV. „Kwartalnik Historyczny”. R. 119, nr 2 (2012), s. 287.
- ↑ Jan Kwak, Sejm warszawski 1626 roku, Opole 1985, s. 132.
- ↑ Suffragia Woiewodztw y Ziem Koronnych, y W. X. Litewskiego, Zgodnie ná Naiásnieyssego Władisława Zygmunta ... roku 1632 ... Woiewodztwo Krákowskie, [b.n.s.]
- ↑ Andrzej Korytko, Sejm koronacyjny Władysława IV Wazy wobec problemów na Ukrainie [w:] Echa Przeszłości t. XVI, Olsztyn 2015, s. 74.
- ↑ Volumina Legum, t. III, Petersburg 1859, s. 397.
- ↑ Ryszard Mączyński, Wotum marszałka Stanisława Lubomirskiego w Szczepanowie, „Roczniki Humanistyczne” (4), 2023, s. 67-107.
Bibliografia
edytuj- Andrzej Bruździński "Stanisław Lubomirski (1583-1649) fundator wiśnickiego klasztoru Karmelitów bosych" wyd. Kraków 2013. old.upjp2.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-28)].
- Piotr S. Szlezynger „Fundacje architektoniczne Stanisława Lubomirskiego, wojewody i starosty generalnego krakowskiego” Tom 168 z Monografia (Politechnika Krakowska) Seria Architektura, Politechnika Krakowska, 1994
