Stanisław Strumph-Wojtkiewicz

Stanisław Alojzy Strumph-Wojtkiewicz (ur. 21 czerwca 1898 w Warszawie, zm. 3 października 1986 tamże) – polski poeta, prozaik, dziennikarz, tłumacz literatury rosyjskiej i radzieckiej, oficer kawalerii Wojska Polskiego.

Stanisław Strumph-Wojtkiewicz

Stanisław Strumph-Wojtkiewicz w latach 60.
Data i miejsce urodzenia	21 czerwca 1898 Warszawa
Data i miejsce śmierci	3 października 1986 Warszawa
Zawód, zajęcie	polski poeta, prozaik, tłumacz
Odznaczenia

Grób Stanisława Strumph-Wojtkiewicza na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie

Życiorys

Urodził się 21 czerwca 1898 w Warszawie, w rodzinie Karola i Marii z Wojtkiewiczów. Studiował na Politechnice Warszawskiej i Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Żadnych studiów prawdopodobnie nie ukończył, według własnych (niewiarygodnych) wspomnień studiował jeszcze przez dwa lata medycynę i bliżej nieokreślony kierunek na paryskiej Sorbonie.

Debiutował w 1915 na łamach czasopisma szkolnego „Ogniwo” (Baku). W latach 1917–1918 jako podoficer służył w 1 Pułku Ułanów Krechowieckich, zaś w latach 1918–1921 w Wojsku Polskim. Wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej. 7 lipca 1926 został mianowany podporucznikiem w rezerwie ze starszeństwem z 1 lipca 1925 i 381. lokatą w korpusie oficerów kawalerii. Działał przy organizowaniu Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, był pilotem szybowcowym. Propagował prasę lotniczą, motoryzacyjną oraz Ligę Morską i Kolonialną. 29 stycznia 1932 został mianowany porucznikiem ze starszeństwem z 2 stycznia 1932 i 147. lokatą w korpusie oficerów rezerwowych kawalerii. Posiadał przydział w rezerwie do 1 Pułku Ułanów Krechowieckich.

W 1921 ogłosił tom poezji Płonę i blednę. W latach 1922–1937 był redaktorem dziennika „Kurier Warszawski”, zaś w latach 1938–1939 – dziennika „Polska Zbrojna”.

W 1939 został zmobilizowany do Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza. Przeszedł 18 września granicę polsko-rumuńską w Zaleszczykach, przez Bukareszt przedostał się drogą przez Włochy do Francji. Tam do 1940 był dowódcą kompanii w Polskich Siłach Zbrojnych, później oficerem prasowym. W latach 1939–1945 pełnił funkcję oficera oświatowego i prasowego w Wielkiej Brytanii. W latach 1941–1942 był oficerem prasowym Armii Polskiej w ZSRR. Skłócony z oficerami z powodu swojego prosowieckiego nastawienia wrócił do Londynu, unikając sądu wojennego w Armii Andersa. W Londynie był szefem korespondentów wojennych i Kwatery Prasowej Naczelnego Dowództwa. Redaktor w Ministerstwie Informacji i Propagandy.

W 1945 wrócił do Polski. W latach 1946–1948 był redaktorem naczelnym dziennika „Wieczór Warszawy”.

W swej twórczości, zwłaszcza powojennej, przedstawiał swoją postać w taki sposób, że wywoływało to wśród znawców zarówno śmiech, jak i konsternację. Strumph-Wojtkiewicz twierdził m.in., że był pierwowzorem postaci Cezarego Baryki z „Przedwiośnia” Żeromskiego (w rzeczywistości jedyne, co go łączyło z tą postacią, to miejscowość Baku). Twierdził też, że był powiernikiem wielkich tego świata (był rzekomo doradcą marszałka Rydza-Śmigłego, gen. Weyganda, gen. Sikorskiego, gen. Andersa, gen. Sosnkowskiego, gen. Bora-Komorowskiego i wielu innych luminarzy współczesnego mu świata, zarówno w dwudziestoleciu międzywojennym, jak i później). Wspomniane osoby nie chciały jednak korzystać z rad Strumph-Wojtkiewicza i właśnie dlatego II wojna światowa miała taki przebieg, jaki znamy z historii – ta teza jest motywem przewodnim jego książek. Oczywiste konfabulacje, pomyłki, przeinaczenia, pomówienia i personalne ataki (niektóre wyjątkowo brutalne i złośliwe) stały się przyczyną kilku procesów w czasach PRL-u (takie procesy były m.in. z Melchiorem Wańkowiczem). Mitomanię Strumpf-Wojtkiewicza zdemaskował i przeanalizował właśnie Melchior Wańkowicz w artykule „Czaruś w grobowcu Szujskich. Polski Münchhausen” opublikowanym jeszcze za czasów PRL-u.

Twórczość Strumph-Wojtkiewicza, wprawdzie zafałszowana i koncesjonowana przez komunistów, miała jednak wielki wpływ na popularyzację i wzrost zainteresowania historią II Rzeczypospolitej i II wojny światowej w całym okresie PRL-u. Strumph-Wojtkiewicz, jako praktycznie jedyna osoba w PRL-u, miał monopol na wspomnianą popularyzację i robił tylko to, na co pozwalała mu komunistyczna cenzura.

Był też szachistą, członkiem i działaczem Polskiego Związku Szachowego. W swej twórczości często wykorzystywał motywy oparte na grze w szachy.

W 1936 ożenił się z Czesławą Sieniarską. Został pochowany na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie (kwatera B4-8-21).

Wybrana twórczość

• „Płonę i blednę” Trzy poematy (1921)
• „Jenerał Maj i inne nowele” (1926)
• „Warszawa w ogniu” (1926)
• „Skorpion i dziewczyna” (1927)
• „Dramat w ojczyźnie” (1931)
• „Pasierb Europy” (1936)
• „Lawina” (1939)
• „Sikorski i jego żołnierze” (1946)
• „Gwiazda Władysława Sikorskiego” (1946)
• „Na Atlantyku” Opowiadania (1946)
• „Emigranci” (1948)
• „Generał Komuny” (1950)
• „Opowieść o Bronisławie Szwarcem” (1953)
• „Sierakowski. Opowieść z lat 1848–1863” (1954)
• „Bitwa o Paryż” (1955)
• „W służbie wolności. Opowiadania z lat 1861–1863” (1956)
• „Droga Mickiewicza. Szkic bibliograficzny” (1955)
• „Traugutt” (1957)
• „Zdobywcy Przestworzy” (1958)
• „Wbrew rozkazowi. Wspomnienia oficera prasowego 1939–1945” (1959)
• „Agent nr 1” (1959)
• „Złote guziki” Nowele (1960)
• „Patrol na Biskaju” (1959)
• „Ziemia i gwiazdy” (1961)
• „Burzliwe życie Teodora Tomasza Jeża” (1961)
• „Książka szła za emigrantem” (1963)
• „Powstanie styczniowe” (1962)
• „Korsarze Wilhelma II” (1965)
• „Romans dowódcy” (1965)
• „Gen. J. Dąbrowski” (1967)
• „Noc nad Omylną. Powieść z 1945” (1967)
• „Gra wojenna” (1969)
• „Urlop w Nigerii” (1970)
• „Siła złego. Rzecz o Gibraltarze” (1971)
• „Piąta kolumna w Bristolu” (1971)
• „Czechowski i inni” (1973)
• „Czata Brańszczyk” (1973)
• „Alarm dla Gdyni” (1975)
• „Sekret Enigmy” (1978, 1979)
• „Rozpoznanie” (1979)
• „Tiergarten. Powieść z lat 1939–1945” (1986)

Nagrody

• 1963 – Nagroda Ministra Obrony Narodowej II stopnia
• 1977 – Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia
• 1978 – Nagroda Ministra Obrony Narodowej I stopnia

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Walecznych
• Medal Niepodległości (16 marca 1937)
• Złota Odznaka honorowa Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej I stopnia
• Order Feniksa (Grecja)
• Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju” (1967)

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
• Lesław Bartelski M.: Polscy pisarze współcześni, 1939–1991: Leksykon. Wydawnictwo Naukowe PWN. ISBN 83-01-11593-9. Brak numerów stron w książce

Linki zewnętrzne

• Stanisław Strumph-Wojtkiewicz w bazie filmpolski.pl