Stefan Baley
Stefan Baley (ur. 4 lutego 1885 w Borkach Wielkich[1], zm. 13 września 1952 w Warszawie) – polski psycholog, lekarz i pedagog pochodzenia ukraińskiego, uważany za przedstawiciela szkoły lwowsko-warszawskiej[2] i twórcę polskiej psychologii rozwojowej, wychowawczej i społecznej[3][4].
| |
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| profesor nauk medycznych | |
| Specjalność: psychologia | |
| Alma Mater | |
| Profesura |
1928 |
| Nauczyciel akademicki | |
| Uczelnia | |
| Katedra |
Psychologii Wychowawczej |
| Okres zatrudn. |
1928–1952 |
| Uczelnia |
Centralny Instytut Wychowania Fizycznego / Akademia Wychowania Fizycznego |
| Zakład |
Psychologii Wychowawczej |
| Uczelnia | |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujOboje rodzice – Włodzimierz i Irena ze Szweykowskich – byli nauczycielami. Kształcił się w szkole powszechnej i gimnazjum w Tarnopolu (do 1903), następnie studiował psychologię i filozofię na Uniwersytecie Lwowskim; wśród jego wykładowców był Kazimierz Twardowski[5]. W roku 1911 obronił doktorat z psychologii na podstawie pracy O potrzebie rekonstrukcji pojęcia psychologicznej podstawy uczuć. Przez kilka lat pracował jako nauczyciel matematyki w gimnazjach lwowskich. Następnie uzupełniał studia z psychologii na uniwersytetach w Paryżu i Berlinie[1]. W latach 1917–1923 studiował medycynę na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, na Uniwersytecie Warszawskim uzyskał stopień doktora nauk medycznych w 1923 roku[3][4].
Do 1927 pracował w Szpitalu Powszechnym we Lwowie jako lekarz i asystent na Oddziale Chorób Nerwowych i Psychicznych. W 1928 przeniósł się do Warszawy. Mianowany w tym roku profesorem nadzwyczajnym Uniwersytetu Warszawskiego (od 1934 profesor zwyczajny), kierował Katedrą Psychologii Wychowawczej (do końca życia; jego następczynią została prof. Maria Żebrowska). Stworzył na uczelni czołowy ośrodek dydaktyczny w zakresie psychologii wychowawczej, Koło Psychologów Szkolnych Uniwersytetu przekształcił w Związek Psychologów Praktyków. Psychologię wychowawczą wykładał także w Centralnym Instytucie Wychowania Fizycznego w Warszawie (późniejsza Akademia Wychowania Fizycznego). Od 1936 pełnił funkcję dyrektora Instytutu Pedagogicznego Związku Nauczycielstwa Polskiego, współpracował także z Państwowym Instytutem Pedagogiki Specjalnej w Warszawie i jego dyrektorką Marią Grzegorzewską. Zaangażował się w tajne nauczanie, przez pierwsze lata okupacji w Warszawie, potem w Częstochowie; pracował w tym okresie także jako lekarz w szpitalach pediatrycznych i psychiatrycznych. Po wojnie – obok dalszej pracy na UW i Instytucie Pedagogicznym ZNP[6] – wykładał w warszawskiej AWF (gdzie kierował Zakładem Psychologii Wychowawczej) oraz na Uniwersytecie Łódzkim. W 1947 pewien czas spędził na badaniach naukowych w USA.
W 1945 został członkiem zwyczajnym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, a krótko przed śmiercią (od 1952) członkiem tytularnym PAN[7]. Był także członkiem Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, Polskiego Towarzystwa Psychologicznego (kierował jego Oddziałem Warszawskim od 1946)[8] oraz Polskiego Towarzystwa Filozoficznego. Zajmował się redakcją „Polskiego Archiwum Psychologii” (1936–1948, do 1938 pod nazwą „Psychologia Wychowawcza”), współpracował z pismem „Przegląd Psychologiczny”. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1951)[9].
Od 1928 był członkiem Stowarzyszenia Mieszkaniowego Spółdzielczego Profesorów UW, przed wojną mieszkał w nieistniejącym dziś budynku stowarzyszenia przy ul. Nowy Zjazd 5[6].
Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (Kwatera 133, Rząd 6, Miejsce 15)[10].
Praca naukowa
edytujW pracy naukowej zajmował się psychologią praktyczną. Wprowadził nowe metody eksperymentalne do psychologii, określił główne problemy z zakresu psychologicznych podstaw wychowania i nauczania. Prowadził badania z zakresu racjonalnej opieki nad dziećmi, analizował problemy psychologii wieku dojrzewania (porównał między innymi badania polskie i niemieckie). Po 1945 roku analizował wpływ wojny na psychikę dzieci, młodzieży i dorosłych[11]. Przeprowadził badania empiryczne (ankietowe) oraz obserwacje psychologiczne przeżyć religijnych młodzieży gimnazjalnej[12]. Był pionierem badań psychologicznych w sporcie i wychowaniu fizycznym w Polsce. Zajmował się także psychologią twórczości literackiej – analizował pod tym kątem utwory Szewczenki, Słowackiego, Wyspiańskiego i Żeromskiego.
Materiały archiwalne Stefana Baleya znajdują się w PAN Archiwum w Warszawie pod sygnaturą III-74[13].
Pamięć o Stefanie Baleyu
edytujOd 1969 jedna z ulic na terenie obecnej dzielnicy Ochota (Rakowiec) w Warszawie nosi jego imię[14].
Wybrane prace
edytuj- Zarys psychologii (1922)
- Potrzeby psychologii pedagogicznej (1929)
- Potrzeby rozwojowe psychotechniki (1930)
- Psychologia wieku dojrzewania (1931)
- Zarys psychologii w związku z rozwojem psychiki dziecka (1936)
- Osobowość twórcza Żeromskiego (1936)
- Psychologia wychowawcza w zarysie (1938)
- Drogi samopoznania (1946)
- Wprowadzenie do psychologii społecznej (1959)
Ogłosił ponadto kilka tłumaczeń prac autorów zagranicznych (między innymi Jak rozpoznawać uzdolnienia uczniów E. Claparede'a, 1934; Higiena psychiczna wieku dziecięcego W. A. White'a, 1937; Uzdolnienia muzyczne B. Tiepłowa, 1952, z Zofią Lissą).
Przypisy
edytuj- ↑ a b Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 20.
- ↑ Woleński 1985 ↓, s. 16–17.
- ↑ a b Kosnarewicz 1992 ↓, s. 19.
- ↑ a b Szmyd 1996 ↓, s. 139.
- ↑ Woleński 1985 ↓, s. 16.
- ↑ a b List Stefana Baleya w sprawie przydziału mieszkania, zachowany w dokumentach Spółdzielni Mieszkaniowej Profesorów UW, datowany na 17 marca 1948.
- ↑ BALEY, Stefan [online], Polska Akademia Nauk - Członkowie PAN [dostęp 2023-02-01] (pol.).
- ↑ Kosnarewicz 1992 ↓, s. 20.
- ↑ M.P. z 1951 r. nr 74, poz. 1007.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: STEFAN BALEY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-03-10].
- ↑ Kosnarewicz 1992 ↓, s. 20–21.
- ↑ Szmyd 1996 ↓, s. 140.
- ↑ Spis inwentarzy, Polska Akademia Nauk Archiwum w Warszawie, [dostęp 2024-02-23].
- ↑ Uchwała nr 119 Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 31 stycznia 1969 r. w sprawie nadania nazw ulicom, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy”, Warszawa, dnia 20 czerwca 1969 r., nr 6, poz. 31, s. 2.
Bibliografia
edytuj- Biogramy uczonych polskich. Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A–J, Wrocław 1983.
- Elwira Kosnarewicz: Baley Stefan. W: Słownik psychologów polskich. Elwira Kosnarewicz, Teresa Rzepa, Ryszard Stachowski (red.). Poznań: Instytut Psychologii UAM, 1992, s. 19–21. OCLC 834052536.
- Jan Szmyd: Psychologiczny obraz religijności i mistyki. Z badań psychologów polskich. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 1996. ISBN 83-86841-54-0.
- Jan Woleński: Filozoficzna szkoła lwowsko-warszawska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985. ISBN 83-01-05334-8.