Wikipedia

Steven Pinker

amerykański psycholog

Steven Arthur Pinker (ur. 18 września 1954 w Montrealu)[1][2] – kanadyjsko-amerykański psycholog, zajmujący się psychologią kognitywną, językoznawca oraz autor publikacji popularnonaukowych. Jest zwolennikiem psychologii ewolucyjnej oraz obliczeniowej teorii umysłu, opowiada się za ewolucyjnymi wyjaśnieniami funkcji mózgu, a tym samym języka i zachowania[3][4][5][6].

Steven Pinker
stevenpinker.com
Ilustracja
Pełne imię i nazwisko

Steven Arthur Pinker

Data i miejsce urodzenia

18 września 1954
Montreal

Zawód, zajęcie

psycholog

Narodowość

kanadyjsko-amerykańska

Tytuł naukowy

doktor filozofii

Edukacja

McGill University (pierwszy stopień) Harvard University (drugi stopień oraz doktorat)

Uczelnia

Uniwersytet Harvarda

Wyznanie

ateista

Małżeństwo

Nancy Etcoff (od 1980 do 1992) Ilavenil Subbiah (od 1995 do 2006) Rebecca Goldstein (od 2007)

Odznaczenia
Nagroda Troland'a (1993, National Academy of Sciences) Nagroda Henr'ego Dale'a (2004, Royal Institution) Nagroda Walter P. Kistler'a (2005) Nagroda Humanisty Roku (2006) Nagroda Georga Millera (2010) Nagroda Richarda Dawkinsa (2013)
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Pinker jest profesorem filozofii na Uniwersytecie Harvarda, specjalizuje się w psychologii postrzegania oraz psycholingwistyce. Przedmiotami jego zainteresowania są tematy takie jak obrazowanie myślowe, rozpoznawanie kształtów, uwaga wzrokowa, rozwój językowy dzieci, regularne i nieregularne fenomeny w języku, neuronalne podstawy słów i gramatyki, a także psychologia współpracy i komunikacji (w tym eufemizmy, insynuacje, ekspresje emocjonalne oraz wiedza ogólna). Napisał dwie książki, w których przedstawił ogólną teorię przyswajania języka, która odnalazła swoje zastosowanie w nauce czasowników przez dzieci.

Pinker jest autorem 8 książek: The Language Instinct(inne języki) (1994), Jak działa umysł(inne języki) (1997, przetłumaczone na język polski w 2002), Words and Rules(inne języki) (1999), Tabula rasa(inne języki) (2002, na język polski przetłumaczone w 2005), The Stuff of Thought(inne języki) (2007), w których skupia się na opisie psycholingwistyki i kogniwistyki na podstawie własnych badań argumentując, że język wrodzony jest zachowaniem ukształtowanym przez dobór naturalny i dostosowany do naszych potrzeb komunikacyjnych. Piękny styl(inne języki) (2014) jest podręcznikiem stylu opartym na języku.

Książka Zmierzch przemocy. Lepsza strona naszej natury(inne języki) (2011, w języku polskim od 2015) to rozprawa o przemocy ludzkiej. Autor wskazuje w niej diagnozę, że potrzeba przemocy zmalała oraz wskazuje powody tego stanu rzeczy. Dokumentuje masowy spadek przemocy we wszystkich formach, od wojny po lepsze traktowanie dzieci. Nowe Oświecenie(inne języki) (2018) to książka wskazująca na poprawę kondycji ludzkiej w ostatnich latach. W książce „Language Instinct” postulował ewolucyjne uzasadnienie wrodzonego charakteru języka jako biologicznego instynktu. Tym samym Pinker wdał się w debatę nad genealogią gramatyki uniwersalnej Noama Chomsky’ego. W kolejnych pracach z dziedziny językoznawstwa Pinker analizuje czasowniki nieregularne oraz język ludzki jako odzwierciedlenie natury ludzkiej – „The Stuff of Thought. Language as a Window Into Human Nature”.

Biografia

edytuj

Steven Pinker urodził się w 1954 roku w Montrealu w żydowskiej rodzinie z klasy średniej[7][8]. Jego dziadkowie wyemigrowali ze Wschodniej Europy do Kanady w 1926 roku, gdzie otworzyli małą fabrykę krawatów[9]. Jego ojciec był prawnikiem, a matka była wicedyrektorem w liceum. Jego brat pracuje jako analityk polityczny dla Kanadyjskiego rządu, natomiast siostra, Susan Pinker, jest psychologiem oraz pisarką. W 1980 roku poślubił Nancy Etcoff i rozwiódł się w 1992; ponownie ożenił się w 1995 roku, jednak również się rozwiódł[10]. Jego trzecią żoną została powieściopisarka i filozofka Rebecca Goldstein, z którą wziął ślub w 2007 roku. Ma dwie pasierbice: powieściopisarkę Yael Goldstein Love i poetkę Danielle Blau.

Pinker ukończył Dawson College w 1973 roku, Uniwersytet McGill w 1976 roku z tytułem magistra w dziedzinie psychologii, a następnie ukończył studia doktoranckie z psychologii eksperymentalnej na Uniwersytecie Harvardzkim w 1979 roku. Pracuje na Uniwersytecie Harvarda. Jest autorem publikacji popularyzujących dokonania różnych dyscyplin naukowych, m.in.: neurobiologii, psychologii, językoznawstwa, teorii ewolucji, teorii gier etc. Przez 21 lat był profesorem w Department of Brain and Cognitive Sciences w Massachusetts Institute of Technology (MIT), a w 2003 roku powrócił do Uniwersytetu Harvarda.

Od 1982 do 2003 roku Pinker wykładał na Wydziale Nauk o Mózgu oraz Nauk Kognitywnych na MIT, był współdyrektorem Centrum Nauk Kognitywnych (1985-1994), a ostatecznie został dyrektorem Centrum Neuronauki Poznawczej (1994-1999)[11]. Od 2003 roku pracował jako profesor psychologii na Harvardzie, a w latach 2008–2013 posiadał również tytuł Harvard College Professor w uznaniu jego zaangażowania w nauczanie[12]. Obecnie prowadzi wykłady jako profesor wizytujący w New College of the Humanities, prywatnej uczelni w Londynie.

W wieku 13 lat zadeklarował się jako ateista, ale podkreśla swoją przynależność do kultury żydowskiej[13].

Tabula rasa. Spory o naturę ludzką

edytuj

Tabula rasa to książka o 664 stronach, podzielona na sześć części: Czysta tablica, szlachetny dzikus i duch w maszynie; Lęk i nienawiść; Natura ludzka z ludzką twarzą; Poznaj samego siebie; Gorące tematy; Glos gatunku. Książka zakończona jest aneksem zawierającym listę ludzkich uniwersaliów, bibliografię i indeks.

Steven Pinkier w tym dziele wprowadza w rozważania o naturze ludzkiej i pojęciu tytułowego tabula rasa, czyli czystej tablicy, jaką miałoby być życie każdego człowieka, które stanowi temat sporów filozoficznych od dwóch tysiącleci. Z językoznawczej perspektywy mówi o tym, jak spór ten powiązany jest z poszukiwaniem odpowiedzi o genezę i funkcjonowanie języka. Uzupełnia również spojrzenie na ten spór o najnowsze badania mózgu z dziedziny medycyny, biomedycyny, genetyki behawioralnej, psychologii rozwojowej i klinicznej[14].

Autor już od przemowy przekonuje czytelnika, iż z najnowszych osiągnięć naukowych wyłania się nowy obraz naszego gatunku, a to bezpośrednio prowadzi do realistycznego humanizmu opartego na wiedzy biologicznej. Jako punkt wyjścia ustanowił pokorę i podziw dla złożoności ludzkiego mózgu. Podziw dla milionów lat jego ewolucji i miliardów skomplikowanych połączeń nerwowych w nim oraz pokorę wobec skomplikowania jego działania[14].

Pinker, mimo iż odrzuca teorie absolutyzujące język i podkreślającego jego decydującą rolę, podkreśla również, że jest on jednak niezmiennie godny podziwu. W pracy język nie jest utożsamiany z myśleniem, a jedynie z funkcją komunikatywną oraz z „magazynem informacji”. Według przywołanych badań nad pamięcią potwierdzone jest, że zapamiętujemy właśnie treści, nie brzmienie (jest to pamięć semantyczna). Argumentem na niezależność języka wobec myśli są eksperymenty na istotach nie znających jeszcze języka, jak niemowlęta, które jednak posługują się siecią skojarzeń, przestrzenią, przedmiotami, liczbami, przyczyną i skutkiem[14].

Pinker mówi, że język jest jedyną rzeczą, która odróżnia nas od zwierząt, jest podstawą wszelkiej kultury oraz tworzy granice naszej wyobraźni, a tym samym naszego świata.

Pinker w dziele wykłada, że obraz natury ludzkiej dotychczas zaburzony był przez trzy teorie: tabula rasa, szlachetnego dzikusa i ducha w maszynie. Wiążą się one kolejno z pojęciami filozoficznymi takimi jak empiryzm, romantyzm i dualizm[14]. Teoria tabula rasa – czystej tablicy jest niemożliwa do podtrzymania ze względu na to, że w człowieku istnieją pewne mechanizmy, które są wrodzone, jak uczenie się czy emocje. Człowiek nie jest też czynnikiem sprawczym o nieograniczonych możliwościach, a zdanym na działania ograniczonych kombinacji umysłowych. Jako przykład ograniczenia umysłu podaje język. Człowiek posługuje się ponad 6000 językami, które jednak programy gramatyczne w umyśle człowieka nie są tak różnorodne, a jedynie są odmianami jednego wzorca[14]. Wizję szlachetnego dzikusa, dobrego z natury i zniszczonego przez cywilizację, też należy odrzucić, ponieważ według Pinkera, agresja u człowieka i zwierząt jest na tym samym poziomie i tak samo jest wrodzona, człowiek nie nabył jej z cywilizacji[14]. Trzecia koncepcja ducha w maszynie, czyli niematerialnej sfery kierującej ciałem, jest odrzucona, ponieważ fenomen duchowy można przypisać procesom zachodzącym w mózgu, nie jest więc metafizyczny.

Status kompetencji językowych

edytuj

Pinker uważa, że język jest typowy wyłącznie dla człowieka, a ludzkie zdolności językowe są biologicznym przystosowaniem, efektem ewolucji, adaptacji oraz selekcji naturalnej. W książce The Language Instinct podkreśla, że język nie jest naleciałością kulturową, artefaktem, a wyposażaniem biologicznym mózgu. Głosi też, że jest to cecha instynktowna. Instynkt językowy jest równie naturalny dla człowieka co dla pająka tkanie sieci[15]. Język jest zbyt złożony aby powstał przypadkowo. Język naturalny służył tylko i wyłącznie komunikacji, ponieważ był często niedookreślony i skazywał odbiorcę na odczytywanie z kontekstów. Natomiast myślenie, że jest precyzyjne i nie wymaga uzupełnień. Co według Pinkera jest dowodem na to, że język nie został stworzony do myślenia[15]. Pinker pozostaje zgodny z tezami gramatyki Chomsky'ego iż istnieją ponadkulturowe elementy gramatyki, jak i jej ograniczenia. Pinker uważa, że wrodzona jest zdolność uczenia się języka, człowiek uczy się języka we wspólnocie, jednak nadal posiada maszynerię biologiczną, która to umożliwia. Głosi teorię o "organie językowym" i "genie językowym". Jednocześnie podkreśla, że żaden gen nie determinuje zachowania. Gen językowy miałby być odpowiedzialny za powstanie takich połączeń neuronów, które umożliwiałyby uczenie się i posługiwanie językiem[15]. Według Pinkera posiadamy wrodzone poczucie "podobieństwa", które kieruje uogólnieniami w procesie nauki dziecka i porządkuje jego wiedzę, a że podobieństwa nie istnieją w świecie musi, więc zatem istnieć w umyśle uczącego się. Kolejną tezą jest, że przed językiem naturalnym w umyśle człowieka istniała koncepcja kategorii oraz propozycjonalna struktura języka myśli. Według autora mózg człowieka działa sprawniej nie tyle reprezentując ciągłość rzeczywistości co przyczynową strukturę środowiska[15]. W książce "Words and Rules" stwierdza, że dysponujemy częściowo cyfrowym mózgiem w analogowym świecie, co popiera przykładem czasowników regularnych (gdzie zapamiętujemy reguły) i nieregularnych (gdzie zapamiętujemy słowa)[15]. Mózg wykorzystuje wtedy nie tylko asocjacje słów ale i abstrakcyjne systemu reguł by na podstawie zmiennych tworzyć nowe przypadki. Umysł według Pinkera to system narządów i modułów stworzony do rozwiązywania problemów. Mózg przetwarza informacje, a myślenie jest rodzajem "obliczeń", które wytwarza symbole. Wedle autora istnieje również osobny obszar przedzałożeń i wiedzy o świecie, który objawia się jako wrodzoną intuicję psychologii, ekonomii, moralności, biologii czy chemii[15]. Tezy te jednak mogą okazać się kontrowersyjne.

Debaty publiczne

edytuj

Pinker jest częstym uczestnikiem debat publicznych dotyczących wkładu nauki we współczesne społeczeństwo. Komentatorzy społeczni, tacy jak Ed West, uważają Pinkera za ważnego i odważnego w jego chęci zmierzenia się z tabu, jak w The Blank Slate (Tabula rasa). West pisze, że doktryna tabula rasa pozostała akceptowalna nawet 10 lat po publikacji książki. West opisując Pinkera mówi, że "dla niego nie ma polemiki jednak pozostawia czytelnikom możliwość wyciągnięcia własnych wniosków”[16]. W styczniu 2005 roku Pinker bronił ówczesnego rektora Uniwersytetu Harvarda Lawrence'a Summersa. Summers spekulował, że „różnica w posiadanych uzdolnieniach na najwyższym poziomie” może przyczynić się do różnic między płciami na polu matematyce i naukowym[17][18]. W debacie między Pinkerem i Elizabeth Spelke na temat płci i nauki Pinker opowiadał się za tezą, że różnicę płci w reprezentacji na elitarnych uniwersytetach można „wytłumaczyć pewną kombinacją biologicznych różnic w przeciętnych temperamentach i talentach w interakcji z socjalizacją i uprzedzeniami”[19].

W 2009 roku na łamach The New York Times Pinker napisał recenzję esejów Malcolma Gladwella, krytykując jego metody analityczne[20]. Gladwell odpowiedział, kwestionując komentarze Pinkera dotyczące znaczenia IQ dla wyników nauczania i przez analogię, także wpływu, jeśli w ogóle, na porządku poboru na wyniki rozgrywającego w National Football League[21]. Zaawansowane statystyki NFL zajęły się tą kwestią statystycznie, opowiadając się po stronie Pinkera i pokazując, że różnice w metodologii mogą wyjaśnić różne opinie obu mężczyzn[22].

W 2009 roku Pinker napisał artykuł o Personal Genome Project i jego możliwym wpływie na rozumienie ludzkiej natury w The New York Times[23]. Omówił nowe osiągnięcia w epigenetyce i interakcjach genom-środowisko w posłowiu do wydania swojej książki „Tabula rasa” z 2016 r[24].

Podczas występu w programie BBC World Service jeden z widzów zastanawiał się, czy rozwój kultury i natury ludzkiej (udokumentowany w The Better Angels of Our Nature) mógł wyrazić się w naszej biologii poprzez ekspresję genetyczną lub epigenetyczną. Pinker odpowiedział, że jest to mało prawdopodobne, ponieważ „niektóre spadki nastąpiły zbyt szybko, aby można je było wytłumaczyć ewolucją biologiczną, która ma ograniczenie prędkości mierzone w pokoleniach, ale przestępczość może gwałtownie spaść w ciągu 15 lat, a niektóre z tych humanitarnych reform podobnie, jak wyeliminowanie niewolnictwa i tortur, potrzebowało 50 lat”[25].

W swojej książce Enlightenment Now z 2018 roku Pinker argumentował, że racjonalność oświecenia powinna być broniona przed atakami zarówno ze strony lewicy politycznej, jak i prawicy[26]. Książka otrzymała zarówno znakomite, jak i krytyczne recenzje.

W debacie z Pinkerem teoretyk postkolonialny Homi Bhabha przekonywał, że w Enlightenment Now Pinker bagatelizował niemoralne konsekwencje filozofii oświecenia, takie jak nierówność, niewolnictwo, imperializm, wojny światowe i ludobójstwo. Pinker odpowiedział, że ludzkość przed Oświeceniem charakteryzowała się ubóstwem i chorobami[27]. Pinker napisał też szczegółową odpowiedź na wiele takich zarzutów wobec tez przedstawionych w "Enlightenment Now"[28].

List do LSA

edytuj

W 2020 roku setki naukowców podpisały list otwarty do Linguistic Society of America z prośbą o usunięcie Pinkera z listy członków oraz listy ekspertów od mediów[29][30]. W liście oskarżano Pinkera o "zagłuszania głosów ludzi cierpiących z powodu rasistowskiej i seksistowskiej przemocy, w szczególności bezpośrednio po aktach przemocy i/lub protestach przeciwko systemom, które je stworzyły”, podając jako przykłady tweety psychologa i treści z jego książki z 2011 roku[31].

Pinker stwierdził, że list był formą zastraszenia i ograniczenia[32]. Kilku naukowców skrytykowało list i wyraziło silne poparcie dla Pinkera, w tym biolodzy ewolucyjni Jerry Coyne i Joseph Henrich, językoznawcy Noam Chomsky, John McWhorter i Barbara Partee, a także informatyk Scott Aaronson[33], psycholog społeczny Jonathan Haidt i socjolog Nicholas Christakis. List został skrytykowany również przez magazyny The Atlantic oraz Mother Jones.

Komitet wykonawczy Linguistic Society of America wydał oświadczenie stwierdzające, że grupa „jest zaangażowana w wolność intelektualną i odpowiedzialność zawodową. Misją Towarzystwa nie jest kontrolowanie opinii jego członków ani ich wyrażania. Integracja i uprzejmość mają kluczowe znaczenie dla produktywnej pracy naukowej. A przynależność oznacza wysłuchanie (niekoniecznie akceptację) wszystkich punktów widzenia, nawet tych, które mogą być dla niektórych kontrowersyjne”[34].

Nagrody i wyróżnienia

edytuj

W 2004 roku nazwisko psychologa znalazło się na liście „100 najbardziej wpływowych osób na świecie” według magazynu Times, a w latach 2005, 2008, 2010, 2011 na listach „Najlepszych myślicieli świata” według Foreign Policy[35]. W 2013 pojawił się również w pierwszej 10 według magazynu Prospect[36]. Zdobył też wiele nagród m.in. Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego[37], Narodowej Akademii Nauk[38], nagrodę Georga A. Millera[39] oraz nagrodę od the American Humanist Association[40].

Jego badania w dziedzinie psychologii poznawczej zdobyły nagrodę Early Career Award (1984) i Boyd McCandless Award (1986) Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego, Troland Research Award (1993) National Academy of Sciences, Henry Dale Prize (2004) Royal Institution of Great Britain oraz George Miller Prize (2010) od Cognitive Neuroscience Society. Otrzymał również doktoraty honoris causa uniwersytetów w Newcastle, Surrey, Tel Awiwie, McGill, Uniwersytetu Simon Fraser oraz Uniwersytetu Tromsø. Dwukrotnie był finalistą Nagrody Pulitzera, w 1998 i 2003 roku. Pinker otrzymał nagrodę Złotej Płyty Amerykańskiej Akademii Osiągnięć w 1999 roku[41]. 13 maja 2006 roku otrzymał nagrodę Humanisty Roku przyznawaną przez Amerykańskie Stowarzyszenie Humanistyczne za wkład w publiczne zrozumienie ewolucji człowieka[42].

Pinker zasiadał w radach redakcyjnych czasopism takich jak Cognition, Daedalus i PLOS One oraz w radach doradczych instytucji zajmujących się badaniami naukowymi (np. Allen Institute for Brain Science), wolności słowa (np. Foundation for Individual Rights), popularyzacji nauki (np. Światowy Festiwal Nauki i Komitet Badań Sceptyków), pokoju (np. Peace Research Endowment) i świeckiego humanizmu (np. Freedom From Religion Foundation i Secular Coalition for America)[11]. W 2013 roku wygłosił serię wykładów nazwaną Gifford Lectures(inne języki) na Uniwersytecie w Edynburgu.

W latach 2008–2018 był przewodniczącym panelu dla Amerykańskiego Słownika Dziedzictwa[43]. Napisał esej o użyciu do piątego wydania Słownika, opublikowanego w 2011 roku.

W lutym 2001 roku Pinker, „którego włosy od dawna są przedmiotem podziwu, zazdrości i intensywnych badań”, został nominowany przez aklamację jako pierwszy członek Klubu Bujnych Włosów dla Naukowców (LFHCfS)[44] organizowanego przez Roczniki Nieprawdopodobnych Badań[45][46].

Publikacje

edytuj

Książki

edytuj
  • Language Learnability and Language Development – 1984
  • Visual Cognition – 1985
  • Connections and Symbols – 1988
  • Learnability and Cognition: The Acquisition of Argument Structure – 1989
  • Lexical and Conceptual Semantics – 1992
  • The Language Instinct: How the Mind Creates Language – 1994
  • How the Mind Works – 1997
  • Words and Rules: The Ingredients of Language – 1999
  • The Blank Slate: The Modern Denial of Human Nature – 2002
  • The Best American Science and Nature Writing – 2004
  • Hotheads (wyciąg z How the Mind Works, 2005)
  • The Stuff of Thought: Language as a Window into Human Nature – 2007
  • The Better Angels of Our Nature: Why Violence Has Declined – 2011
  • Language, Cognition, and Human Nature: Selected Articles – 2013
  • The Sense of Style: The Thinking Person’s Guide to Writing in the 21st Century – 2014
  • Enlightenment Now: The Case for Reason, Science, Humanism, and Progress – 2018

Artykuły i eseje

edytuj

Tłumaczenia prac na j. polski

edytuj
  • Jak działa umysł, Warszawa 2002, Książka i Wiedza, s. 696, ISBN 83-05-13208-0 (How the Mind Works 1997)
  • Tabula rasa. Spory o naturę ludzką, Sopot 2005, GWP, s. 664, ISBN 83-89574-77-2 (The Blank Slate: The Modern Denial of Human Nature 2002)
  • Piękny styl. Przewodnik człowieka myślącego po sztuce pisania XXI wieku, Sopot 2016, Smak Słowa, 978-83-64846-25-0 (The Sense of Style: The Thinking Person’s Guide to Writing in the 21st Century – 2014)
  • Zmierzch przemocy. Lepsza strona naszej natury, 2015, Wydawnictwo Zysk i S-ka (The Better Angels of Our Nature: Why Violence Has Declined – 2011)
  • Nowe Oświecenie, 2018, Wydawnictwo Zysk i S-ka, s. 660, ISBN 978-83-811-6477-1 (Enlightenment Now – 2018)
  • Racjonalność: co to jest, dlaczego jej brakuje, dlaczego ma znaczenie, 2021, Wydawnictwo Zysk i S-ka, ISBN 978-83-8202-338-1
  • Instynkt językowy, 2023, Wydawnictwo Zysk i S-ka, ISBN 978-83-8202-988-8

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Steven Pinker, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-10-05] (ang.).
  2. ↑ Guardian Staff, Steven Pinker: the mind reader [online], the Guardian, 6 listopada 1999 [dostęp 2021-06-09] (ang.).
  3. ↑ Steven Pinker, How the Mind Works, W. W. Norton & Company, 22 czerwca 2009, ISBN 978-0-393-06973-0 [dostęp 2021-06-09] (ang.).
  4. ↑ Steven Pinker, The Blank Slate: The Modern Denial of Human Nature, Penguin, 26 sierpnia 2003, ISBN 978-1-101-20032-2 [dostęp 2021-06-09] (ang.).
  5. ↑ John Sherk, Steven Pinker on Cognitive Psychology, Computational Theory, and Conversation [online], Online Psychology Degrees [dostęp 2021-06-09] (ang.).
  6. ↑ Steven Pinker on How the Mind Works: Cognitive Science, Evolutionary Biology (1997). [dostęp 2021-06-09].
  7. ↑ Steven Pinker, Language Learnability and Language Development, With New Commentary by the Author: With New Commentary by the Author, Harvard University Press, 30 czerwca 2009, ISBN 978-0-674-04217-9 [dostęp 2021-06-10] (ang.).
  8. ↑ [A Montreal...] [online], Twitter [dostęp 2021-06-10] (ang.).
  9. ↑ Steven Pinker, Groups and Genes, „The New Republic”, 26 czerwca 2006, ISSN 0028-6583 [dostęp 2021-06-10].
  10. ↑ Steven Pinker [online], IMDb [dostęp 2021-06-10].
  11. ↑ a b Steven Pinker [online], stevenpinker.com [dostęp 2021-06-10] (ang.).
  12. ↑ Steven Pinker – About – Long Biography [online], web.archive.org, 29 grudnia 2005 [dostęp 2021-06-10] [zarchiwizowane z adresu 2005-12-29].
  13. ↑ Guardian Staff, Steven Pinker: the mind reader [online], the Guardian, 6 listopada 1999 [dostęp 2021-06-10] (ang.).
  14. ↑ a b c d e f Ewa Żebrowska, "Tabula rasa : spory o ludzką naturę", Steven Pinker, Gdańsk 2005 : [recenzja], Muzeum Historii Polski, 2006.
  15. ↑ a b c d e f Ewa Bińczyk, Steven Pinker vs Michael Tomasello w sporze o status kompetencji językowych., „Teksty Drugie” (6), Instytut Filozofii UMK, 2006, s. 147-164.
  16. ↑ West, Ed (August 17, 2012). "A decade after Steven Pinker's The Blank Slate, why is human nature still taboo?". The Daily Telegraph. Retrieved May 30, 2014.
  17. ↑ Andrew R. Marks, Sex and the university system, „The Journal of Clinical Investigation”, 115 (4), 2005, s. 790–790, DOI: 10.1172/JCI24841, ISSN 0021-9738, PMID: 15841161 [dostęp 2021-06-21] (ang.).
  18. ↑ PSYCHOANALYSIS Q-and-A: Steven Pinker | News | The Harvard Crimson [online], www.thecrimson.com [dostęp 2021-06-21].
  19. ↑ Edge: THE SCIENCE OF GENDER AND SCIENCE [online], www.edge.org [dostęp 2021-06-21].
  20. ↑ Steven Pinker, Malcolm Gladwell, Eclectic Detective, „The New York Times”, 7 listopada 2009, ISSN 0362-4331 [dostęp 2021-06-21] (ang.).
  21. ↑ Let’s Go to the Tape, „The New York Times”, 19 listopada 2009, ISSN 0362-4331 [dostęp 2021-06-21] (ang.).
  22. ↑ Advanced NFL Stats: Steven Pinker vs. Malcolm Gladwell and Drafting QBs [online], web.archive.org, 8 września 2011 [dostęp 2021-06-21] [zarchiwizowane z adresu 2011-09-08].
  23. ↑ Steven Pinker, My Genome, My Self, „The New York Times”, 7 stycznia 2009, ISSN 0362-4331 [dostęp 2021-06-21] (ang.).
  24. ↑ A Talk with Professor Steven Pinker [online], Impakter, 8 sierpnia 2017 [dostęp 2021-06-21] (ang.).
  25. ↑ BBC World Service – Exchanges at the Frontier, Exchanges At The Frontier 2011, Episode 5 – Steven Pinker [online], BBC [dostęp 2021-06-21] (ang.).
  26. ↑ Ada Palmer, Can Science Justify Itself? [online], Harvard Magazine, 9 lutego 2018 [dostęp 2021-06-21] (ang.).
  27. ↑ Does the Enlightenment Need Defending? [online], IAI TV – Changing how the world thinks, 13 września 2018 [dostęp 2021-06-21] (ang.).
  28. ↑ Enlightenment Wars: Some Reflections on ‘Enlightenment Now,’ One Year Later [online], Quillette, 14 stycznia 2019 [dostęp 2021-06-21] (ang.).
  29. ↑ Conor Friedersdorf, The Chilling Effect of an Attack on a Scholar [online], The Atlantic, 20 lipca 2020 [dostęp 2021-06-20] (ang.).
  30. ↑ Open Letter to the LSA [online], docs.google.com [dostęp 2021-06-20].
  31. ↑ Michael Powell, How a Famous Harvard Professor Became a Target Over His Tweets, „The New York Times”, 15 lipca 2020, ISSN 0362-4331 [dostęp 2021-06-20] (ang.).
  32. ↑ Tim Stanley, Steven Pinker – The man who refused to be cancelled, „The Telegraph”, 18 lipca 2020, ISSN 0307-1235 [dostęp 2021-06-20] (ang.).
  33. ↑ Daniel King, Good news about that factually flawed anti-Pinker letter: Its dishonesty has been widely exposed. [online], Mother Jones [dostęp 2021-06-20] (ang.).
  34. ↑ Steven Pinker Beats Cancel Culture Attack [online], Reason.com, 10 lipca 2020 [dostęp 2021-06-20] (ang.).
  35. ↑ Robert Wright, The 2004 TIME 100 – TIME, „Time”, 26 kwietnia 2004, ISSN 0040-781X [dostęp 2021-06-09] (ang.).
  36. ↑ Prospect, World Thinkers 2013 [online], Prospect Magazine, 24 kwietnia 2013 [dostęp 2021-06-09] (ang.).
  37. ↑ APA PsycNet [online], psycnet.apa.org [dostęp 2021-06-09] (ang.).
  38. ↑ Steven Pinker [online], www.nasonline.org [dostęp 2021-06-09].
  39. ↑ George A. Miller Award [online], Cognitive Neuroscience Society [dostęp 2021-06-09] (ang.).
  40. ↑ Annual Humanist Awardees [online], American Humanist Association [dostęp 2021-06-09] (ang.).
  41. ↑ Golden Plate Awardees [online], Academy of Achievement [dostęp 2021-06-10] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-15] (ang.).
  42. ↑ Wayback Machine [online], web.archive.org, 15 czerwca 2006 [dostęp 2021-06-10] [zarchiwizowane z adresu 2006-06-15].
  43. ↑ Steven Pinker [online], stevenpinker.com [dostęp 2021-06-09] (ang.).
  44. ↑ Luxuriant Hair Clubs for Scientists [online], Improbable Research, 13 grudnia 2005 [dostęp 2021-06-10] [zarchiwizowane z adresu 2018-01-15].
  45. ↑ LFHCfS member’s genome sequenced [online], Improbable Research, 12 stycznia 2009 [dostęp 2021-06-10].
  46. ↑ Official Harvard interview with Steven Pinker and his hair [online], Improbable Research, 8 maja 2014 [dostęp 2021-06-10].

Linki zewnętrzne

edytuj

Wywiady

Przemowy

Debaty

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Steven_Pinker&oldid=72753529”