Strażnica WOP Darłowo

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Darłowo – zlikwidowany podstawowy pododdział graniczny Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy morskiej.

Strażnica WOP Darłowo

Strażnica SG w Darłowie
ZOW-T SG w Darłowie
GPK SG w Darłowie
Placówka SG w Darłowie
Grupa Zamiejscowa w Darłowie

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1945
Rozformowanie	1 marca 2015
Tradycje
Rodowód	85 strażnica WOP
Kontynuacja	Placówka SG w Kołobrzegu
Organizacja
Dyslokacja	Darłowo ul. Ojca Damiana Tynieckiego 33
Formacja	Wojska Ochrony Pogranicza Straż Graniczna
Podległość	17 komenda odcinka 22 batalion OP 152 batalion WOP 15 Brygada WOP 152 batalion WOP Bałtycka Brygada WOP Bałtycki Oddział WOP Bałtycki Oddział SG Morski Oddział SG
Odznaczenia

Strażnica Straży Granicznej w Darłowie – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej.

Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Darłowie – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej wykonująca kontrolę graniczną osób i środków transportu bezpośrednio w przejściu granicznym oraz bezpośrednio w ochronie na morskiej granicy państwowej.

Placówka Straży Granicznej w Darłowie – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania w ochronie granicy państwowej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Strażnica została sformowana w 1945 w strukturze 17 komendy odcinka Koszalin jako 85 strażnica WOP (Darłów) (Rugenwalde/Darlowo) o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego. Sformowane strażnice morskiego oddziału OP nie przystąpiły bezpośrednio do objęcia ochrony granicy morskiej. Odcinek dawnej granicy polsko-niemieckiej sprzed 1939 od Piaśnicy, aż do lewego styku z 4 Oddziałem OP ochraniany był przez radziecką straż graniczną wydzieloną ze składu wojsk marszałka Rokossowskiego. Pozostały odcinek granicy od rzeki Piaśnica, aż po granicę z ZSRR zabezpieczała Morska Milicja Obywatelska.

Żołnierze WOP na plaży (1949)

W związku z reorganizacją oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948 85 strażnica OP Darłowo została włączona w struktury 22 batalionu Ochrony Pogranicza, a 1 stycznia 1951 roku 152 batalionu WOP w Koszalinie.

Od 15 marca 1954 wprowadzono nową numerację strażnic. Strażnica I kategorii otrzymała numer 82 w skali kraju .

W 1955 dowódca WOP rozkazał przejść 15 Brygadzie WOP na etat ćwiczebny. Rozwiązane zostały dowództwa i sztaby batalionów, 15 listopada 1955 kierowanie strażnicą przejął sztab brygady.

W 1956 rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady. Strażnica Darłowo I kategorii miała nr 9 w 15 Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza. W 1958 odtworzono dowództwo 152 batalionu WOP i podporządkowano mu między innymi strażnicę WOP Darłowo.

1 stycznia 1960 9 strażnica WOP Darłowo III kategorii była w strukturach 152 batalionu WOP .

1 stycznia 1964 strażnica WOP nr 9 Darłowo miała status strażnicy nadmorskiej i zaliczona została do II kategorii.

Żołnierze WOP na kutrze KR, służba w porcie w Darłówku (wiosna 1990)

Strażnica WOP Darłowo do marca 1990 była w strukturach Bałtyckiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza, a od kwietnia utworzono Bałtyckiego Oddziału Wojsk Ochrony Pogranicza, do 15 maja 1991.

Straż Graniczna:

16 maja 1991, po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, strażnica w Darłowie weszła w podporządkowanie Bałtyckiego Oddziału Straży Granicznej i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Darłowie.

W wyniku zmian nadmorskich struktur Straży Granicznej, zgodnie z zarządzeniem Komendanta Głównego SG, od 2 czerwca 1992 Strażnica SG w Darłowie przeszła w podporządkowanie Morskiego Oddziału Straży Granicznej (MOSG) .

Została rozwiązana 1994 i w to miejsce powołano Zespół Obserwacji Wzrokowo-Technicznej, który istniał do 1996. Ochroną granicy na terenie gminy Malechowo i Darłowo powierzono strażnicy SG w Ustce, a strażnicy SG w Kołobrzegu na zachód od granicy administracyjnej pomiędzy gminami Sianów, a Malechowo i Darłowo.

1 stycznia 2000 ponownie została utworzona Strażnica Straży Granicznej w Darłowie. Funkcjonowała do 1 stycznia 2003, kiedy to została rozformowania.

2 stycznia 2003, w ramach zmian organizacyjnych Straży Granicznej, na bazie strażnicy utworzono w Darłowie graniczną placówkę kontrolną SG z zadaniami kompetencji dotychczasowych GPK i strażnic. W związku z tym dla nowego GPK rozszerzono teren działalności w skład, którego weszły: Miasto i Gmina Darłowo, Gmina Malechowo, Gmina Mielno, Miasto i Gmina Sianów, Miasto Koszalin, Gmina Będzino, Gmina Biesiekierz. Natomiast Miasto i Gmina Sławno i Gmina Postomino weszły w skład rejonu służbowej odpowiedzialności granicznej placówki kontrolnej SG w Ustce.

23 sierpnia 2005 dokonano zmian nazw, Graniczną Placówkę Kontrolną Straży Granicznej na Placówka Straży Granicznej w Darłowie. Zasięg terytorialny placówki SG w Darłowie nie zmienił się, tj. ochraniała granicę w przejściu granicznym Darłowo i poza nim na terenie gmin; Darłowo, Mielno, Będzino poszerzono o teren strefy nadgranicznej na głębokość gmin Malechowo, Sianów, Biesiekierz i miasta Koszalin.

21 maja 2012 Placówka Straży Granicznej w Darłowie z rąk kontradmirała Piotra Stockiego, komendanta Morskiego Oddziału Straży Granicznej w Gdańsku otrzymała proporzec.

Zarządzeniem nr 80 Komendanta Głównego Straży Granicznej zmianie uległa struktura organizacyjna Morskiego Oddziału Straży Granicznej i 28 lutego 2015 została zlikwidowana Placówka SG w Darłowie, a w jej miejsce od 1 marca 2015 utworzona Grupa Zamiejscowa w Darłowie Placówki Straży Granicznej w Kołobrzegu. Uroczystości w Darłowie zbiegły się z odznaczeniem Placówki SG w Darłowie Złotą Odznaką Honorową Gryfa Zachodniopomorskiego, którą do żegnanego proporca placówki przypiął Wicemarszałek Województwa Zachodniopomorskiego Tomasz Sobieraj.

Ochrona granicy

Żołnierz WOP patrzący przez lornetkę z wieży latarni morskiej Darłowo (1949)

Dopiero w kwietniu 1946 strażnica zaczęła przyjmować pod ochronę wybrzeże morskie. Jeszcze w czerwcu 1946 strażnica pełniła służbę na swoim odcinku z wyjątkiem portu w Darłowie.

W pierwszej połowie lat 60. POWT WOP posiadały na swoim wyposażeniu stacje r./lok. polskiej konstrukcji (początkowo t. RO–231 a następnie RN–231), a także lunety i środki łączności przewodowej. Na odcinku od Dziwnowa do Ustki wieże obserwacyjne były konstrukcji stalowej.

Strażnica WOP Darłowo w 1969 miała na swoim odcinku 3 POWT WOP wykorzystywane do ochrony granicy państwowej.

Wieża obserwacyjna WOP na wybrzeżu wydmowym (1949)

Wykaz punktów obserwacji wzrokowo-technicznej na odcinku strażnicy WOP Darłowo wg stanu z 1990:

• POWT nr 25 Dąbkowice (bliski dozór – 4 Mm)
• POWT nr 26 Żukowo Morskie (bliski dozór – 4 Mm)
• POWT nr 27 Darłówko (bliski/daleki dozór – 16 Mm).

Podległe przejście graniczne

Straż Graniczna:

• Darłowo (morskie) .

(Stan na dzień 1 sierpnia 2011)

Wydarzenia

• 1976 – 14 września o godz. 1:45 służba pełniona na POWT–24 strażnicy WOP Darłowo wykryła na morzu odbijający od brzegu nierozpoznany cel. Wysłany kuter rozpoznawczy WOP o godz. 2:17 na wysokości miejscowości Dąbki, w odległości 1,5 Mm od brzegu zatrzymał na kajaku z silnikiem przyczepnym i żaglem ob. byłej NRD. Ww. usiłował dokonać przekroczenia morskiej granicy wbrew przepisom, z zamiarem udania się na Bornholm, a następnie dalej do RFN.

Terytorialny zasięg działania

Żołnierze WOP na patrolu konnym w lesie (1949)

Linia rozgraniczenia z:

• Strażnicą WOP Jarosławiec: przebiegała wzdłuż suchego zwykle kanału łączącego jezioro Kopań z Morzem Bałtyckim, ...

Straż Graniczna:

Placówka SG w Darłowie ochrania odcinek morskiej granicy państwowej i obejmował obszar brzegu morza terytorialnego na odcinku powiatu koszalińskiego i sławieńskiego .

• W strefie nadgranicznej linia rozgraniczenia z:

1. Placówką Straży Granicznej w Kołobrzegu: granicami gmin Ustronie Morskie, Dygowo i Karlino oraz Będzino i Biesiekierz 
2. Pomorskim Dywizjonem Straży Granicznej w Świnoujściu: wzdłuż brzegu morza terytorialnego na odcinku powiatu koszalińskiego gmin Darłowo i Postomino do południka 16°30’00” długości geograficznej wschodniej 
3. Kaszubskim Dywizjonem Straży Granicznej w Gdańsku: wzdłuż brzegu morza terytorialnego na odcinku gminy Postomino od południka 16°30’00” długości geograficznej wschodniej do granicy powiatów sławieńskigo oraz słupskiego 
4. Placówką Straży Granicznej w Ustce: granicami gmin Postomino oraz Ustka i Słupsk .

• Poza strefą nadgraniczną: z powiatu koszalińskiego gminy: Bobolice, Polanów, Świeszyno, Manowo .

(Stan na dzień 1 sierpnia 2011)

• W zakresie odprawy granicznej na lotniskach:
  • Terytorialny zasięg działania placówki Straży Granicznej w Darłowie obejmował: województwo zachodniopomorskie – powiaty: sławieński, koszaliński, oraz Koszalin .

(Stan na dzień 1 lutego 2012)

Sąsiednie graniczne jednostki organizacyjne

Żołnierze WOP na plaży (1949)

• 84 strażnica WOP Ewentin ⇔ 86 strażnica WOP Rutzenhagen − 1946
• 84 strażnica OP Łazy ⇔ 86 strażnica OP Jarosławiec (Jershof) − 1949
• 81 strażnica WOP Łazy ⇔ 83 strażnica WOP Jarosławiec − 15.03.1954
• 8 strażnica WOP Łazy kat. II ⇔ 10 strażnica WOP Jarosławiec kat. I − 1956
• 10 strażnica WOP Łazy kat. IV ⇔ 8 strażnica WOP Jarosławiec kat. III − 1.01.1960
• 10 strażnica WOP Mielno nadmorska kat. I ⇔ 8 strażnica WOP Jarosławiec nadmorska kat. II − 1.01.1964

Straż Graniczna:

• Strażnica SG w Mielnie ⇔ Strażnica SG w Jarosławcu − 16.05.1991
• Placówka SG w Kołobrzegu ⇔ Placówka SG w Ustce – 2011 .

Komendanci/dowódcy granicznej jednostki organizacyjnej

Oficer WOP na plaży (1949)

• por. Leopold Podgórski
• ppor. Eugeniusz Klimowicz (był w 10.1946)
• por. Molenda (od 1956)
• por. Marek Moroń 1986

Dowódcy strażnicy WOP:

• por. Piotr Grafowski (1950–1956)
• kpt. Eugeniusz Molenda (1956–1969)
• kpt. Wacław Nowak (1969–1971)
• kpt. Jerzy Lubiatowski (1971–1975)
• kpt. Marian Oleszkiewicz (1975–1980)
• por. Krzysztof Golan (1980–1984)
• kpt. Marek Moroń (1984–1991)

Komendanci strażnicy SG:

• kpt. SG Marek Moroń (1991–1994)
• kpt. SG Robert Biliński (2000–2002)

Kierownik ZOWT w Darłowie:

• kpt. SG Waldemar Parus (1994–1996)

Komendant GPK SG:

• por. SG Mikołaj Kaczanowicz (2002–2005)

Komendant placówki SG:

• por. SG/ppłk SG Mikołaj Kaczanowicz (2005–28.02.2015)

Kierownik Grupy Zamiejscowej z siedzibą w Darłowie PSG w Kołobrzegu:

• ppłk SG Mikołaj Kaczanowicz (01.03.2015–31.01.2016).

Zobacz też

• Graniczna Placówka Kontrolna Darłowo.

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
• Grzegorz Goryński: Morski Oddział Straży Granicznej im. płk. Karola Bacza w Gdańsku. W: Leszek Elas [patronat]: Straż Graniczna w dwudziestoleciu 1991–2011. Materiały poseminaryjne – Tom II. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2011. ISBN 978-83-909484-4-7.
• Julian Rymaszewski. Wpływ zmieniających się celów i metod szkolenia na ewolucję struktur organizacyjnych. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. 1/02, 2002. Koszalin: Centralny Ośrodek Straży Granicznej. ISSN 1429-2505. 
• Andrzej Skorek. Zabezpieczenie wybrzeża środkowego po II wojnie światowej. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. 1/97, 1997. Koszalin: Centralny Ośrodek Straży Granicznej. ISSN 1429-2505. 
• ASGran. Historia Kaszubskiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza. Gdańsk 1965.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1842/7. Historia Bałtyckiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1960. Koszalin 1961.
• Janusz Sawicki. W cieniu morza. „„GRANICA” Pismo Wojsk Ochrony Pogranicza”. 39(1892), s. 11, 1986-09-28. ISSN 0324-928X. 
• Mikołaj Kaczanowicz: 60–lecie ochrony granicy morskiej przez graniczne jednostki organizacyjne Wojsk Ochrony Pogranicza i Straży Granicznej na terenie służbowej odpowiedzialności Placówki Straży Granicznej w Darłowie. W: Biuletyn 1/2006. T. Z historii ochrony granic. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2006, s. 127–152. ISSN 1492-2505. (pol.).
• Ireneusz Bieniecki. Obserwacja i radiolokacyjny dozór Wojsk Ochrony Pogranicza na polskim wybrzeżu morskim w latach 1960–1991 (powstanie – rozwój – organizacja). Część I – lata 60., Część II – lata 70., Część III – lata 80. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. Cz. I, Cz. II, Cz. III 1–2/12, 2011. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1429-2505. 
• Wykaz placówek i dywizjonów Straży Granicznej oraz ich terytorialny zasięg działania
• Tadeusz Gruchalla: Straż Graniczna od 1991 – Morski Oddział Straży Granicznej. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.pl. [dostęp 2019-06-15]. (pol.).
• Zarządzenie Nr 9 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 31 stycznia 2012 zmieniające zarządzenie w sprawie utworzenia placówek i dywizjonów Straży Granicznej [...]. sip.lex.pl. [dostęp 2019-06-16]. (pol.).
• Archiwum Straży Granicznej. Rozkazy personalne dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza.
• Archiwum Straży Granicznej. Wykazy dyslokacyjne jednostek i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza.
• Archiwum SGr., DWOP, sygn. 217/143, Wykazy dyslokacyjne Wojsk Ochrony Pogranicza 1946. Wykaz strażnic i miejsc ich rozlokowania adresowany do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i Ministerstwa Spraw Zagranicznych z 4 maja 1946.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Wykaz dyslokacyjny etatowych oddziałów i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza z 18 maja 1957.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1400/3, k. 590–620; Rozkazy zarządzenia i wytyczne w zakresie wszelkiego rodzaju zaopatrzenia. Wykaz dyslokacyjny jednostek i pododdziałów WOP na dzień 1 stycznia 1964.