Tadeusz Lehr-Spławiński
Tadeusz Lehr-Spławiński (ur. 20 września 1891 w Krakowie, zm. 17 lutego 1965 tamże) – polski językoznawca, slawista, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i rektor tej uczelni w latach 1938–1939 i 1945–1946, wiceprezes Komisji Intelektualistów i Działaczy Katolickich[1].
| |
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
20 września 1891 |
| Data i miejsce śmierci |
17 lutego 1965 |
| profesor | |
| Specjalność: językoznawstwo, slawistyka, historia literatury polskiej, filologia klasyczna | |
| Alma Mater | |
| Profesura |
1922 |
| Nauczyciel akademicki | |
| Uczelnia | |
| Rektor | |
| Uczelnia |
Uniwersytet Jagielloński |
| Okres spraw. |
1938–1939 |
| Poprzednik | |
| Następca |
Władysław Szafer |
| Odznaczenia | |
  
| |
Życiorys
edytujUrodził się 20 września 1891 w Krakowie, w rodzinie inżyniera Edwarda Lehra i Marii ze Spławińskich. Uczęszczał do krakowskiego Gimnazjum im. Króla Jana III Sobieskiego, w latach 1909–1915 odbywał studia z językoznawstwa, historii literatury polskiej i filologii klasycznej na UJ. Kontynuował studia w Wiedniu. W latach 1915–1918 nauczał języka polskiego w Zakopanem. W roku 1918 został docentem UJ. W roku 1922 mianowany profesorem zwyczajnym filologii słowiańskiej na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie[2]. 9 maja 1938 został wybrany rektorem Uniwersytetu Jagiellońskiego[3] (9 maja 1939 wybrany na lata akademickie 1939/1940–1940/1941). Pełnił funkcję członka Rady Przybocznej Miasta Krakowa (1939). 6 listopada 1939 został aresztowany przez hitlerowców w ramach tzw. akcji „Sonderaktion Krakau”. Zwolniony w lutym 1940, brał udział w tajnym nauczaniu. W roku 1945, po zakończeniu działań wojennych w mieście, ponownie objął funkcję rektora UJ, którą pełnił do roku 1946. Prowadził Katedrę Filologii Słowiańskiej UJ (1945–1962).
Zajmował się gramatyką historyczną języków słowiańskich, historią słowiańszczyzny i etnografią, zaangażowany w prace Komitetu Słowiańskiego w Polsce. Twierdził, że praojczyzną Słowian są ziemie w dorzeczu Odry i Wisły (był zwolennikiem teorii autochtonicznego pochodzenia Słowian). Członek PAU, PAN (od 1952)[4], Instytutu Słowiańskiego w Pradze, Towarzystwa Naukowego we Lwowie. Doktor honoris causa uniwersytetów w Pradze i Sofii.
Od 16 września 1919 był mężem Marii z Kopystyńskich[5] (1889–1934).
Zmarł w Krakowie. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim (pas 2-płn.-5)[6].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (20 września 1951)[7]
- Krzyż Komandorski Orderu Świętego Sawy (Jugosławia)[5]
- Krzyż Komandorski Orderu Lwa Białego (Czechosłowacja[5], 1957)[8]
Dzieła
edytujBył encyklopedystą. Został wymieniony w gronie edytorów kilkutomowego słownika encyklopedycznego – Słownik starożytności słowiańskich wydanego w latach 60–90 XX w.[9] Napisał lub był współautorem ponad 400 prac naukowych, m.in.:
- O mowie Polaków w Galicji Wschodniej
- O pochodzeniu i praojczyźnie Słowian
- Kaszubi: kultura ludowa i język
Przypisy
edytuj- ↑ Janusz Stefaniak, Komisja Intelektualistów i Działaczy Katolickich, [w:] Encyklopedia Białych Plam, t. XIX, Suplement, Radom 2005, s. 180.
- ↑ Komunikaty. „Gazeta Lwowska”, s. 4, nr 89 z 28 kwietnia 1922.
- ↑ Nowy rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 105 z 11 maja 1938.
- ↑ LEHR-SPŁAWIŃSKI, Tadeusz [online], Polska Akademia Nauk - Członkowie PAN [dostęp 2023-02-03] (pol.).
- ↑ a b c Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 170. [dostęp 2021-08-06].
- ↑ Jan Wiktor Tkaczyński (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803–2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 161, ISBN 978-83-233-4527-5.
- ↑ M.P. z 1951 r. nr 93, poz. 1275 „za wybitną działalność naukową”.
- ↑ Wysokie odznaczenia czechosłowackie dla polskich działaczy [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 59, 11 marca 1957, s. 2.
- ↑ Praca zbiorowa 1964 ↓.
Bibliografia
edytuj- Praca zbiorowa: Słownik starożytności słowiańskich, tom II. Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Ossolineum, 1964.
Linki zewnętrzne
edytuj- Karta aresztowania rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego Tadeusza Lehra-Spławińskiego z dn. 6 XI 1939 r.
- Publikacje autorstwa prof. T. Lehra-Spławińskiego udostępnione w zasobach Federacji Bibliotek Cyfrowych. fbc.pionier.net.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-29)].