Tartaków
Tartaków (ukr. Тартаків, Tartakiw; do 1939 także Tartaków Miasto) – wieś (dawniej miasto) na Ukrainie w obwodzie lwowskim, w rejonie czerwonogrodzkim. Liczy około 1500 mieszkańców.
 Pałac Lanckorońskich w Tartakowie z XIX w. | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Rejon | |||||
| Powierzchnia |
2,43 km² | ||||
| Wysokość |
207 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2001) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+380 58 | ||||
| Kod pocztowy |
80033 | ||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
Położenie na mapie obwodu lwowskiego  | |||||
 50°27′45″N 24°23′55″E/50,462500 24,398611
| |||||
W granicach Tartakowa znajdują się dawniej samodzielne wsie Tartaków Wieś i Tartakowiec.
Historia
edytujMiasteczko założone w 1426 roku. W 1685 roku otrzymało prawo magdeburskie, oraz przywilej na jarmarki i targi. Wytyczono wówczas kwadratowy rynek oraz zbudowano ratusz z wieżą zegarową[1]. W XVII wieku było główna rezydencją hetmana Feliksa Kazimierza Potockiego (późniejszą siedzibą hetmana był Krystynopol). W latach 1871–1877 posługę spełniał św. Zygmunt Gorazdowski.
W II Rzeczypospolitej do 1934 roku samodzielna gmina jednostkowa. Następnie należał do zbiorowej wiejskiej gminy Tartaków Miasto w powiecie sokalskim w woj. lwowskim, której był siedzibą[2].
27 stycznia 1944 r. nacjonaliści ukraińscy z OUN - UPA zamordowali tutaj 38 Polaków, rabując i paląc polskie zagrody[3].
Po II wojnie światowej w związku z przymusowym wysiedleniu polskiej ludności i poprowadzeniem nowej granicy państwowej na Bugu, Tartaków wraz z całym obszarem gminy Tartaków Miasto został przyłączony do Związku Radzieckiego.
Zabytki
edytuj- W miejscu otoczonego fosą murowanego zamku zbudowanego przez Potockich najprawdopodobniej w XVII wieku[4], w 1898 r. Zbigniew Lanckoroński wzniósł pałac[5] w stylu neobaroku francuskiego[6]. Zaprojektował go znany architekt Wincenty Jan Rawski (młodszy), polski architekt i budowniczy, działający głównie we Lwowie[7]. Przebudowywał oraz projektował także pałace i dwory ziemiańskie, m.in. hr. Lanckorońskiego w Tartakowie, hr. Dzieduszyckiego w Izydorówce oraz dwór Kozłowieckich w Rakowej (1896). Zaprojektował także w roku 1899 siedzibę Dyrekcji Skarbu przy ulicy Jagiellońskiej 52 w Nowym Sączu[8]. Po II Wojnie Światowej w pałacu Potockich - Urbańskich władze sowieckie zorganizowały szkołę podstawową i średnią, najpierw w budynkach gospodarczych obok pałacu, a następnie w samym pałacu. W budynku gospodarczym zorganizowano warsztaty dla uczniów. Na początku lat 90. XX wieku w ogrodzie pałacowym zbudowano nowy obiekt szkolny. Opustoszały pałac w 1994 roku podpalili nieznani sprawcy.
- kościół rzymskokatolicki pw. św. Michała Archanioła[9] z 1739 roku, powstały z inicjatywy i funduszy Franciszka Salezego Potockiego konsekrowany w 1794 roku przez arcybiskupa Kajetana Kickiego, metropolitę lwowskiego. Kościół dawniej otaczał gruby mur z ponad 50 wnękami w których znajdowały się przedstawienia cudów za sprawą cudownego obrazu Matki Boskiej Tartakowskiej Uzdrowicielki Chorych. Wewnątrz kościoła od 1764 do 1944 roku znajdował się słynący łaskami obraz Matki Bożej Tartakowskiej, który poprzednio wisiał w miejscowym zamku (do pożaru) a następnie był przechowywany przez Mikołaja Kucharskiego (kapelana Stanisława Potockiego), a po jego śmierci znalazł się w kościele. W 1777 roku obraz został uznany za cudowny. W 1944 roku szczęśliwie uratowany od zagłady przez jego wywiezienie do drewnianego kościółka we wsi Łukawiec koło Lubaczowa. 15 maja 2004 roku kopia obrazu powróciła do swojego dawnego miejsca – do kościoła w Tartakowie, oryginał został w Łukawcu. Sam kościół po wysiedleniu z tych ziem Polaków został przekształcony za czasów Ukraińskiej SRR w spichlerz zbożowy i zdewastowany. Obecnie nadal pozostaje w stanie niemal ruiny ze względu na brak funduszy renowacyjnych[10].
- cerkiew murowana z 1875 roku, fundacji proboszcza Emiliana Lewickiego.
Urodzeni w Tartakowie
edytuj- Andrzej Chołoniewski (1744–1819) – duchowny katolicki, w 1804 mianowany biskupem pomocniczym łucko-żytomierskim
- Roman Oleksin (ur. 1934) – polski rzemieślnik i działacz spółdzielczy, poseł na Sejm PRL VII kadencji (1976–1980)
- Mieczysław Tarnawski (1866–1928) – ksiądz rzymskokatolicki, profesor teologii Uniwersytetu Lwowskiego, kapelan Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari
-
Cerkiew Narodzenia św. Jana Chrzciciela (Kościoła Prawosławnego Ukrainy) -
Kościół św. Michała Archanioła
Przypisy
edytuj- ↑ Tartaków – nie tylko kościół [online], Nowy Kurier Galicyjski, 22 października 2020 [dostęp 2023-04-27] (pol.).
- ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 64, poz. 554
- ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 1020, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
- ↑ Оксана Лобко (Oksana Lobko): Замок Потоцьких у Тартакові, яким він був
- ↑ Оксана Лобко (Oksana Lobko): Коли Тартаківський палац ще був палацом
- ↑ Оксана Лобко (Oksana Lobko): Інтер'єр тартаківського палацу
- ↑ Оксана Лобко (Oksana Lobko): Тартаківські атланти
- ↑ L. Migrała: Ulica Jagiellońska w Nowym Sączu od końca XIX wieku do 1945 roku - mieszkańcy i zabudowa. Nowy Sącz: 2012, s. 92. ISBN 978-83-933269-1-4.
- ↑ Agata Dworzak: Freski w kościele p.w. Św. Michała Archanioła w Tartakowie. W Sztuka kresów wschodnich. T. VII. Kraków: Oficyna Wydawnicza TEXT, 2012, s. 65-93.
- ↑ Konsekrowane Wizerunki Matki Bożej. Matka Boża Niepokalanie Poczęta z Łukawca
Bibliografia
edytuj
- Tartaków, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 216.
- Roman Aftanazy: Dzieje Rezydencji. s. 238-239
- Agata Dworzak: Freski w kościele parafialnym pw. Św. Michała Archanioła w Tartakowie. [W:] Sztuka Kresów Wschodnich. T. 7 / red. Andrzej Betlej, A. Markiewicz. Kraków, 2012, s. 65-94.