Ulica Szpitalna w Krakowie

Ulica Szpitalna – ulica w Krakowie, w dzielnicy I Stare Miasto, na Starym Mieście. Łączy Mały Rynek z ulicą Basztową.

ulica Szpitalna

Stare Miasto
Widok z Plant na południe. Perspektywę ulicy zamykają wieże wawelskiej katedry
Państwo	Polska
Miejscowość	Kraków
Długość	441 m
Plan
Przebieg
ul. Basztowa Planty ul. Pijarska pl. św. Ducha ul. św. Marka ul. św. Tomasza Plac Mariacki, ul. Mikołajska Mały Rynek
Położenie na mapie Polski ulica Szpitalna
Położenie na mapie województwa małopolskiego ulica Szpitalna
Położenie na mapie Krakowa ulica Szpitalna
50°03′48,0″N 19°56′36,2″E

Widok od Małego Rynku na północ

Ulica Szpitalna około 1859

Historia

Nazwa ulicy Szpitalnej poświadczona jest w dokumentach miejskich w XIV wieku. Nawiązuje do zespołu najstarszych krakowskich szpitali prowadzonych przez zakon duchaków w tym rejonie miasta od XIII wieku. Przed II wojną światową była znana z handlu książkami, gdyż znajdowały się tutaj liczne antykwariaty, prowadzone przez żydowskie rodziny Himmelblauów, Seidenów.

Ważniejsze budynki

Kamienica Lamellich

Kamienica Lamellich to pierwszy budynek przy ulicy Szpitalnej (idąc od strony Małego Rynku) znajdujący się na rogu z ulicą Mikołajską 2.

Dom nr 7

To dom „Pod Rakiem”. w którym zachowało się średniowieczne godło. W czasie powstania styczniowego 1863 w kamienicy był punkt werbunkowy. O fakcie tym przypomina tablica pamiątkowa umieszczona na fasadzie w 1989.

Budynek posadowiono w roku 1478 jako jednopiętrowy z wysokim parterem. Na elewacji frontowej (odnowionej w 2004 wraz ze średniowiecznym portalem) widoczne detale architektoniczne z zachowanym i odnowionym godłem kamienicy „Pod Rakiem”. W kolejnych latach dobudowano cztery piętra, zachowując nad nadprożami okiennymi każdej kondygnacji fasady frontowej reliefy w kształcie główek aniołków. W latach 30. XX w. mieściły się w kamienicy antykwariaty, nawiązujące do działalności antykwarycznej pozostałych kamienic ul. Szpitalnej. Obecnie działa w „Domu pod Rakiem” zakład naprawy wiecznych piór, jak również zgodnie z tradycją antykwariat „Rara Avis”.

Dom nr 8

Kamienica Jaroszowska – gotycka kamienica, która mimo późniejszych przekształceń do dziś zachowała oryginalny zakończony trójliściem portal wejściowy.

Kamienica nr 9

Kamienica Zubkiewiczowska z XIV wieku.

Dom nr 11

Na tym miejscy znajdowały się budynki szpitala dla psychicznie chorych, ufundowane przez biskupa Andrzeja Trzebickiego. Od rodowego herbu biskupa nazywano je kamienicami „Pod Łabędziem”. Na ich miejscu w 1928 zbudowano czynszowe kamienice Kasy Oszczędności projektu architekta Wacława Krzyżanowskiego.

Dom nr 10–12

To klasztor zakonu sióstr duchaczek.

Dom nr 14

Kościół św. Tomasza Apostoła w Krakowie wybudowany na miejscu drewnianego budynku zboru braci polskich, zburzonego podczas rozruchów antyprotestanckich 23 maja 1591.

Dom nr 15

Budynek dawnej Komunalnej Kasy Oszczędności Miasta Krakowa zbudowany w latach 1881-1883 według projektu Karola Borkowskiego i Karola Knausa. Dziś mieści się tutaj oddział banku Pekao. Na klatce schodowej znajdują się witraże z alegoriami Oszczędności i Dobrobytu, wykonane w 1933 według projektu Józefa Mehoffera.

Dom nr 17

Zachował późnogotycki portal z trójlistnym zakończeniem. W 1874 wykonano nadbudowę 2. piętra. Autorem przebudowy był Filip Pokutyński. Kamienica otrzymała również rzadko spotykany w Krakowie przykład neogotyckiej fasady.

Dom nr 18

Zwany domem „Pod Obrazem” – dawny klasztor sióstr prezentek, obecnie mieszczący Publiczne Liceum Ogólnokształcące Sióstr Prezentek w Krakowie oraz internat.

Dom nr 21

Początki tego domu to 1464. Został ufundowany jako szpital św. Rocha dla scholarów i stanowi jedyny zachowany dziś fragment dawnych średniowiecznych szpitalnych zabudowań, wyburzonych pod koniec XIX w. Dziś od krucyfiksu zdobiącego jego fasadę nazwany jest Domem pod Krzyżem i mieści w muzealnych wnętrzach pamiątki teatralne.

Dom nr 24

Kamienica ta należała do rodu Jordanów. Na początku XX w. mieściła Żydowskie Towarzystwo Dobrych Dążności. Po przebudowie od 1932 należała do Żydowskiego Stowarzyszenia miłości Bliźniego i mieściła dom modlitwy. Synagoga Ahawat Raim w Krakowie została doszczętnie zniszczona przez Niemców w 1940. Od 1947 mieści się w jej dawnym budynku parafialna cerkiew prawosławna Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy.

Dom nr 26

Pochodzi z początków XV w., a z czasów przebudowy dokonanej w XVII w. zachował się barokowy portal wejściowy. Ostatnią przebudowę kamienica przeszła w 2. połowie XIX w. Mieszkał tutaj Wincenty Pol, o czym przypomina umieszczona nad portalem tablica pamiątkowa wykonana w 1907 według projektu Zygmunta Hendela.

Kamienica nr 30

To dawny dom zajezdny, który w 1834 zakupił Kacper Poller i urządził w nim elegancki hotel. Dokonano jego rozbudowy w dwóch etapach w 1845 oraz 1861 adaptując na pomieszczenia hotelowe sąsiednie kamienice. Od znajdującej się na fasadzie kotwicy był nazywany hotelem „Pod Złotą Kotwicą”. Obecnie znowu prowadzą go przedstawiciele rodziny Pollerów.

Kamienica nr 38

Przed 1896 mieścił się tu dom, w którym Ferdynand Turliński prowadził kawiarnię zwaną „Paonem” – ulubione miejsce świata artystycznego ówczesnego Krakowa. Obecna kamienica została zbudowana w 1912 według projektu architekta Teodora Hoffmana. Na dole mieściła się kawiarnia „Teatralna”, którą w latach 30. XX w. zastąpił ekskluzywny lokal nocny „Cyganeria”. W okresie II wojny światowej znajdował się tu lokal dla niemieckich oficerów. 22 grudnia 1942 przedstawiciele kilku żydowskich organizacji podziemnych dokonali wspólnie udanego zamachu na lokal (zginął oficer Luftwaffe, a 3 inne osoby zostały ranne). Jednym z uczestników tej akcji był Icchak Cukierman. Lokal uległ likwidacji na początku lat 90. XX w. Dziś w jego dawnych wnętrzach mieści się sklep spożywczy sieci „Kefirek”. Jak wyglądało wnętrze „Cyganerii”, można zobaczyć w serialu Stawka większa niż życie, którego odcinek W imieniu Rzeczypospolitej rozgrywa się w Krakowie, a część zdjęć nakręcono w oryginalnych wnętrzach „Cyganerii”.

• ul. Szpitalna 40 (ul. Pijarska 23) – Kamienica Raczyńskiego

• 
  ul. Szpitalna 1
  Kamienica Lamellich
• 
  ul. Szpitalna 2
  Prałatówka kościoła mariackiego
• 
  ul. Szpitalna 4
  Zabytkowa kamienica
• 
  ul. Szpitalna 5
  Zabytkowa kamienica (koniec XV wieku)
• 
  ul. Szpitalna 6
  Zabytkowa kamienica
• 
  ul. Szpitalna 7
  Kamienica Pod Rakiem
• 
  ul. Szpitalna 8
  Kamienica Jaroszowska
• 
  ul. Szpitalna 11 (ul. św. Tomasza 22–26)
  Kamienice KKOMK
• 
  ul. Szpitalna 12
  Kościół św. Tomasza
• 
  ul. Szpitalna 15
  Budynek dawnej Kasy Oszczędności Miasta Krakowa
• 
  ul. Szpitalna 17
  Kamienica
• 
  ul. Szpitalna 21
  Dom pod Krzyżem
• 
  ul. Szpitalna 24
  Cerkiew Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy
• 
  ul. Szpitalna 26
  Kamienica w której mieszkał Wicenty Pol
• 
  ul. Szpitalna 30
  Hotel Pollera
• 
  ul. Szpitalna 32
  Dom Pollerów
• 
  ul. Szpitalna 34
  Dom Murdzieńskich
• 
  ul. Szpitalna 38
  Kamienica Kennerów
• 
  ul. Szpitalna 40 (ul. Pijarska 23)
  Kamienica Raczyńskiego

Bibliografia

• Michał Rożek, Przewodnik po zabytkach Krakowa, wyd. WAM, Kraków 2006.
• Praca zbiorowa Encyklopedia Krakowa, wydawca Biblioteka Kraków i Muzeum Krakowa, Kraków 2023, ISBN 978-83-66253-46-9, t. I s. 554–555