Wikipedia

Wyka długożagielkowa

gatunek rośliny

Wyka długożagielkowa (Vicia tenuifolia Roth) – gatunek z rodziny bobowatych. Występuje w Europie, Azji w strefie umiarkowanej oraz w Afryce północno-zachodniej. W Polsce spotykany w całym kraju, w niektórych regionach częsty, w górach i lokalnie na niżu rzadki. Rośnie w miejscach nasłonecznionych, w murawach, zaroślach i świetlistych lasach.

Wyka długożagielkowa
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

bobowce

Rodzina

bobowate

Podrodzina

bobowate właściwe

Rodzaj

wyka

Gatunek

wyka długożagielkowa

Nazwa systematyczna
Vicia tenuifolia Roth
Tent. Fl. Germ. 1: 309 (1788)[3]
Synonimy
  • Cracca tenuifolia (Roth) Opiz
  • Ervum tenuifolium (Roth) Trautv.
  • Vicia cracca subsp. tenuifolia (Roth) Gaudin[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Rozmieszczenie geograficzne

edytuj

Gatunek występuje w Afryce północno-zachodniej (w Algierii i Maroku), w całej Europie z wyjątkiem Irlandii, Islandii i północnej części Półwyspu Skandynawskiego (w Wielkiej Brytanii obecny jest jako gatunek introdukowany), w Azji zachodniej i środkowej po Himalaje, zachodnie Chiny i Mongolię oraz na izolowanych stanowiskach na Półwyspie Koreańskim[3][5] i w Japonii[5]. Ze względu na zasięg gatunek opisywany jest jako euro-syberyjsko-śródziemnomorsko-irano-turański[6].

W Polsce występuje częściej w pasie wyżyn, na Pojezierzu Wielkopolskim i wzdłuż Doliny Dolnej Wisły, poza tym rozproszony, bardzo rzadki na pogórzu i w górach[7].

Morfologia

edytuj
Pokrój
Roślina zielna o pędzie wzniesionym i pnącym się, czepiającym się innych roślin za pomocą wąsów, o długości pędów sięgającej zwykle do 110 cm, rzadziej 150 cm. Pędy są szarozielone, w dole i w środkowej części zwykle silnie rozgałęzione. Łodyga sztywna, drewniejąca w dole i osiągająca do 5 mm średnicy, żeberkowana i przylegająco owłosiona[8].
Liście
Parzystopierzasto złożone z 9–12 par listków, zakończone słabo rozgałęziającym się wąsem. Listki sztywne, równowąskie, osiągają od 13 do 40 mm długości i 2–4,5 mm szerokości, na szczycie zaostrzone. Blaszka jest naga z wierzchu, od spodu z nielicznymi, przylegającymi włoskami. U nasady liści obecne są przylistki lancetowate w górnej części łodygi i półstrzałkowate w dolnej (tylko z dolną łatką), osiągające do 13 mm długości i 2 mm szerokości[8].
Kwiaty
Zebrane po 20–40[8][9][5] w wydłużone, dość luźne grona. Szypuły kwiatostanowe są sztywne i do 2,5 raza dłuższe od wspierających je liści. Kwiaty motylkowe, zwisające, osiągające 11–17 mm długości. Kielich o rurce skośnie uciętej, z górnymi dwoma ząbkami bardzo krótkimi (do 0,5 mm), i dłuższymi trzema dolnymi, z których środkowy osiąga długość rurki korony. Korona niebieska do niebieskopurpurowej, rzadko biała. Żagielek (górny, duży płatek) o blaszce jajowatej, odgiętej, na szczycie wyciętej, u dołu wyraźnie zwężonej w dwukrotnie krótszy od niego paznokieć. Skrzydełka (boczne płatki) krótsze od żagielka, a łódeczka (dolne płatki) z kolei krótsza od nich. Szyjka słupka owłosiona[8].
Owoce
Strąki zwisające, lancetowate, z dwóch stron zaostrzone, nagie[8][5], do ok. 3 cm długie i szerokie na 6–7 mm. Łupiny strąków grube i sztywne z białą tkanką gąbczastą między nasionami. Nasiona w liczbie 2–7, owalne, rzadko kuliste, o średniej długości 3,5 mm, brązowe do brązowoszarych z ciemniejszymi plamkami[8].
Gatunek podobny
Wyka ptasia Vicia cracca ma kwiaty mniejsze (do 12 mm długości), zupełnie bezwonne, o żagielku węższym od paznokcia i równym jego długości. Strąki z łupiną wewnątrz gładką i lśniącą[10].
  •  
    Pęd
  •  
    Liść
  •  
    Przylistek
  •  
    Kwiatostan
  •  
    Kwiaty

Biologia i ekologia

edytuj
 
Wyka długożagielkowa w czasie kwitnienia
 
Murawa z wyką długożagielkową

Bylina kwitnąca w Europie Środkowej od maja do połowy lipca[8], w innych warunkach klimatycznych do sierpnia[9], owocująca od czerwca do sierpnia[5]. Wyraźne oddzielenie kwitnienia od owocowania jest jedną z cech różniących od podobnej wyki ptasiej – wszystkie kwiatostany rozwijają się i przekwitają w podobnym czasie, na tych samych roślinach nie występują równocześnie kwiatostany i dojrzałe strąki (co zdarza się u wyki ptasiej)[8]. Kwiaty pachną słabo, choć liczne kwiatostany razem mają już woń wyraźną[8]. Zapylenia dokonują owady. Roślina jest samosiewna[6].

Rośnie w miejscach nasłonecznionych, na zboczach, w murawach, świetlistych zaroślach i lasach, na miedzach i czasem w uprawach[8]. W Europie Środkowej jest gatunkiem charakterystycznym dla ciepłolubnych zbiorowisk okrajkowych z klasy zespołów roślinnych Trifolio-Geranietea sanguinei, w którego obrębie tworzy własny zespół roślinności Campanulo-Vicietum tenuifoliae, spotykany często na obrzeżach zarośli tarniny[11].

Liczba chromosomów 2n = 24[10].

Systematyka i zmienność

edytuj

W obrębie gatunku wyróżnianych jest 5 podgatunków[3]:

  • Vicia tenuifolia subsp. tenuifolia – podgatunek nominatywny (obecny w całym zasięgu gatunku)
  • Vicia tenuifolia subsp. atroviolacea (Bornm.) Greuter & Burdet (Azja Mniejsza)
  • Vicia tenuifolia subsp. delmasii (Emb. & Maire) Dobignard (Maroko)
  • Vicia tenuifolia subsp. subalpina (Grossh.) Zernov (Kaukaz)
  • Vicia tenuifolia subsp. villosa (Batt.) Greuter (Algieria i Maroko)

Wyróżniany w niektórych ujęciach podgatunek[12]:

  • Vicia tenuifolia subsp. dalmatica (A. Kern.) Greuter – traktowany jest jako odrębny gatunek Vicia dalmatica A.Kern.[13]

Sam gatunek w przeszłości traktowany był w niektórych ujęciach jako podgatunek wyki ptasiej – Vicia cracca subsp. tenuifolia (Roth) Gaudin[8].

Zaliczany jest do drobnych gatunków tworzących szeroko ujmowany gatunek zbiorowy Vicia cracca agg. razem z: V. cracca, V. oreophila i V. dalmatica[14].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-01-16] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-01-16] (ang.).
  3. ↑ a b c d Vicia tenuifolia Roth. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-16].
  4. ↑ Vicia tenuifolia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. ↑ a b c d e Vicia tenuifolia Roth. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-01-16].
  6. ↑ a b Anna Cwener, Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny kserotermiczne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2012, s. 280. ISBN 978-83-7073-982-9.
  7. ↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, Adam Zając, Maria Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 586, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957.
  8. ↑ a b c d e f g h i j k Władysław Szafer, Bogumił Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom VIII. Warszawa: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1959, s. 154-156.
  9. ↑ a b Vicia tenuifolia Roth. [w:] Flora of Pakistan [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-01-16].
  10. ↑ a b Lucjan Rutkowski, Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, wyd. 2, Warszawa: Wydawn. Naukowe PWN, 2007, s. 268, ISBN 83-01-14342-8, OCLC 183208377.
  11. ↑ Władysław Matuszkiewicz, Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, wyd. nowe (3 zm. i uzup.), 4 dodr, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 138, ISBN 978-83-01-14439-5, OCLC 214323325.
  12. ↑ Taxon: Vicia tenuifolia Roth. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-01-16].
  13. ↑ Vicia dalmatica A.Kern.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-16].
  14. ↑ Vicia cracca agg.. [w:] Database of the Czech Flora and Vegetation [on-line]. Pladias. [dostęp 2022-01-16].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wyka_długożagielkowa&oldid=72328511”