Zbigniew Masternak

Zbigniew Masternak (ur. 1978 w Piórkowie) – polski prozaik, autor scenariuszy filmowych, reportażysta. Piłkarz.

Zbigniew Masternak

Zbigniew Masternak
Data i miejsce urodzenia	1978 Piórków
Narodowość	polska
Język	polski
Dziedzina sztuki	powieść, opowiadanie, scenariusz filmowy
Ważne dzieła
cykl powieściowy „Księstwo”
Strona internetowa

Życiorys

Pochodzi ze wsi Piórków w Górach Świętokrzyskich. Ma siostrę i brata. Jego kuzynem jest bokser Mateusz Masternak. Pierwsze opowiadania zaczął pisać w szkole podstawowej. W 1997 ukończył z wyróżnieniem Liceum Ogólnokształcące im. B. Głowackiego w Opatowie. Studiował prawo na UMCS w Lublinie i polonistykę na Uniwersytecie Wrocławskim, lecz żadnego z tych kierunków nie ukończył. W 2009 ukończył scenariopisarstwo w Krakowskiej Szkole Filmu i Komunikacji Audiowizualnej.

Obecnie mieszka wraz z żoną Renatą i synem Wiktorem (ur. 2007) w Puławach. Renata Masternak (ur. 1987) zajmuje się fotografią.

W 2014 roku powstał film dokumentalny Skazani na książki – Zbigniew Masternak w reżyserii Iwony Nowackiej, w którym Zbigniew Masternak opowiedział o swojej drodze z boiska piłkarskiego do literatury.

Twórczość literacka

Zadebiutował w 2000 na łamach „Twórczości” dwoma opowiadaniami z Księstwa. Księgi drugiej – Niech żyje wolność i Posąg Emeryka. W 2006 ukazał się jego debiut książkowy – powieść Niech żyje wolność (poprawiona wersja Księstwo. Księga druga) oraz druga powieść pt. Chmurołap. Nakładem wydawnictwa Zysk i S-ka ukazała się w 2008 trzecia powieść Zbigniewa Masternaka – Scyzoryk. Trzy pierwsze księgi Chmurołap, Niech żyje wolność i Scyzoryk, które zostały wydane w jednym tomie w 2011, tworzą wieloczęściowy autobiograficzny cykl pt. Księstwo. W 2014 roku ukazała się księga czwarta cyklu pt. Nędzole, którą zamierza sfilmować Krzysztof Zanussi. W 2021 roku ukazała się część piąta cyklu zatytułowana Książę bez ziemi.

W 2023 roku wszystkie pięć tomów cyklu zostało wydanych w jednej książce przez Warszawski Klub Przyjaciół Ziemi Kieleckiej jako Pięcioksiąg przygód Księcia, bohatera naszych czasów.

Proza Masternaka jest zaangażowana społecznie. W trzech pierwszych powieściach pisarz portretuje rodzimą prowincję bez taryfy ulgowej, nie stroni od naturalizmu. Na pierwszy plan wysuwają się ludzie z ich nierzadko przetrąconymi życiorysami, zwierzęcymi odruchami i starannie skrywanymi ciemnymi sprawkami.

W powieści Nedzole Masternak podjął się opisania tak ważnego zjawiska jak Polacy na emigracji zarobkowej w Europie – opowiedział także o panujących tam stosunkach społecznych, postępującym procesie rozpadu starych struktur demokratycznych.

Jego powieści i opowiadania tłumaczono na język arabski, wietnamski, mongolski, bułgarski, macedoński, ukraiński, serbski, rosyjski, niemiecki i włoski.

Książki

• Księstwo. Księga druga (wydana własnym sumptem, Wydawnictwo i Drukarnia Eurosystem, Wrocław 2005, ISBN 83-921206-3-9)
• Niech żyje wolność (Wyd. Zysk i S-ka, Poznań 2006, ISBN 83-7298-885-4)
• Wigilia pana Wiktora (opowiadanie w: Nasze polskie wigilie, Wyd. Zysk i S-ka, Poznań 2006, ISBN 83-7506-029-1)
• Chmurołap (Wyd. Zysk i S-ka, Poznań 2006, ISBN 83-7298-987-7)
• Scyzoryk (Wyd. Zysk i S-ka, Poznań 2008, ISBN 978-83-7927-318-8)
• Mój syn będzie piłkarzem (opowiadanie w: Ludzie, miasta, Korporacja Ha!art, Kraków 2008, ISBN 978-83-61407-64-5)
• Kino polskie 1989-2009. Historia krytyczna (autor eseju: Jańcio Wodnik Jana Jakuba Kolskiego, czyli u Pana Boga za piecem, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2010, ISBN 978-83-61006-15-2)
• Jezus na prezydenta! Nowela filmowa (Korporacja Ha!art, Kraków 2010, ISBN 978-83-61407-19-5)
• Księstwo. Trylogia młodzieńcza (Wyd. Zysk i S-ka, Poznań 2011, ISBN 978-83-7506-801-6)
• Co piłka robi z człowiekiem? Młodość, futbol i literatura – antologia, współautor (Wyd. Miejskie Posnania, 2012, ISBN 978-83-60557-79-2)
• Nędzole (Wyd. Zysk i S-ka, Poznań 2014, ISBN 978-83-7785-259-0).
• Zielona wróżka (opowiadanie w: Pociąg naszego wieku, Wydawnictwo Komograf, Warszawa 2015, ISBN 978-83-64739-15-6)
• Władysław Orkan. Piewca Gorców i Podhala (autor eseju: Orkan i ja, Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK, Kraków 2015, ISBN 978-83-62473-63-2)
• Błoto dla zuchwałych, czyli nie tylko Harry był brudny. Reportaż (Biblioteka „Bez podziałów”, Kielce-Chroberz 2016, ISBN 978-83-65019-13-4)
• Kniaź. Wybór opowiadań z cyklu „Księstwo” (Wydawnictwo Kameleon, Radom 2017, ISBN 978-83-65577-00-9)
• Ciągle na spalonym. Reportaż (seria „Marginesy Futbolu”, Warszawa 2018, ISBN 978-83-64026-16-4)
• Z dziejów gminy Krzeszyce/Aus der Geschichte der Gemeinde Krzeszyce (współautor, redakcja), Gminna Biblioteka Publiczna w Krzeszycach, 2018
• Ciężki chleb (opowiadanie w: Majstersztyk chleba, Wydawnictwo Komograf, Warszawa 2019, ISBN 978-83-66118-11-9)
• Master shot. Kino jako autoportret (Wydawnictwo Kameleon, Radom 2019, ISBN 978-83-65577-17-7)
• Transfer. Scenariusz filmowy (razem z Jackiem Raginisem i Kubą Wasiakiem, Fundacja Kultury AFRONT, Bukowno 2020, ISBN 978-83-956131-1-1)
• Nie mylcie mnie z Maradoną. Marginesy futbolu (Fundacja Kultury AFRONT, Bukowno 2021, ISBN 978-83-959506-0-5, wydanie drugie rozszerzone 2024)
• Książę bez ziemi (Wydawnictwo Paśny Buriat, Kielce 2021, ISBN 978-83-959547-5-7)
• Jednoosobowa mafia. Misiek z Nadarzyna (wspomnienia gangstera Mirosława Dąbrowskiego, Wyd. Angry Bear, Tarnów 2021, ISBN 978-83-961208-0-9)
• Rebelianci i komedianci. Teksty o literaturze (Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2021, ISBN 978-83-8196-171-4)
• N jak Niebezpieczny. Misiek z Nadarzyna (wspomnienia gangstera Mirosława Dąbrowskiego, Wyd. Angry Bear, Tarnów 2021, ISBN 978-83-961208-1-6)
• KaRRamBa. Całe życie w najkach (wspomnienia rapera Marcina Kitlińskiego, wyd. Gold Trade Music, Kraków 2021, ISBN 978-83-963706-0-0)
• Kośba (opowiadanie w: Kwiatki polskie, Związek Pisarzy ze Wsi, Białystok 2021, ISBN 978-83-66912-04-5)
• Klechdy świętokrzyskie (redakcja antologii, autor przedmowy, autor opowiadania W Krainie Latających Scyzoryków, wyd. Warszawski Klub Przyjaciół Ziemi Kieleckiej, Warszawa 2022, ISBN 978-83-9665-28-0-5)
• W Krainie Latających Scyzoryków. Wybór opowiadań z cyklu „Księstwo” (wyd. Warszawski Klub Przyjaciół Ziemi Kieleckiej, Warszawa 2023, ISBN 978-83-966528-1-2).
• Pięcioksiąg przygód Księcia, bohatera naszych czasów (wyd. Warszawski Klub Przyjaciół Ziemi Kieleckiej, Warszawa 2023, ISBN 978-83-966528-2-9)
• Futbolowa odyseja. Sławomir Suchomski (Wydawnictwo MJ, Łomża 2024, ISBN 978-83-95-49-67-2-1)
• Mistrz świata we wszystkim (Wydawnictwo Nocą, Warszawa 2024, ISBN 978-83-68-03-72-4-1)

Inne:

• Najemnik śmierci, Krzysztof Małyszko (redakcja i opieka artystyczna, Wydawnictwo ESPR, Warszawa 2022, ISBN 978-83-96019-13-4).
• Ostatni kontrakt najemnika, Krzysztof Małyszko (redakcja i opieka artystyczna, Wydawnictwo Sacrum, Warszawa 2024, ISBN 978-83-97-12-73-0-2).

Komiksy

• Nędzole (adaptacja powieści Nędzole), scenariusz Robert Zaręba, rysunki: zespół, Wydawnictwo Kameleon, Radom 2016, ISBN 978-83-86383-91-7.

• Strzelce Opolskie. Miasto w komiksie (opieka artystyczna, Strzelecki Ośrodek Kultury, Strzelce Opolskie 2021, ISBN 978-83963176-0-5)
• Pod skrzydłami gryfa. Komiksy o gminie Zamość (opieka artystyczna, Biblioteka Publiczna Gminy Zamość, Gmina Zamość 2022, ISBN 978-83-966258-0-9)
• Krzywiń, miasto z komiksów. Wczoraj – dzisiaj – jutro (opieka artystyczna, Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Krzywiń, Krzywiń 2023, ISBN 978-83-969911-0-2)

Ekranizacje i adaptacje

W 2003 roku został zrealizowany film Wiązanka w reżyserii Cezarego Fili (adaptacja przedostatniego rozdziału powieści Niech żyje wolność).

Na podstawie opowiadania Stacja Mirsk (pierwszy rozdział powieści Scyzoryk) w 2005 powstał film w reżyserii Roberta Wrzoska, którego Masternak był współproducentem. Film ten otrzymał Grand Prix na IX Krakowskim Festiwalu Filmowym „Krakffa” i był emitowany w Telewizji Kino Polska oraz w Canal Plus.

Jesienią 2010 reżyser Andrzej Barański zrealizował film Księstwo na podstawie trzech debiutanckich powieści Masternaka: Chmurołap, Niech żyje wolność, Scyzoryk. Polska premiera filmu odbyła się 9 czerwca 2011 podczas 36. FPFF w Gdyni, w sekcji Panorama Polskiego Kina. Premiera światowa odbyła się 4 lipca 2011 podczas 46. MFF w Karlovych Varach – film pokazano w konkursie głównym.

Audiobooki

• Chmurołap (Wydawnictwo Heraclon International, 2015), czyta Marcin Popczyński
• Niech żyje wolność (Wydawnictwo Heraclon International, 2015), czyta Marcin Popczyński
• Scyzoryk (Wydawnictwo Heraclon International, 2015), czyta Marcin Popczyński
• Nędzole (Wydawnictwo Heraclon International, 2015), czyta Marcin Popczyński
• Jednoosobowa mafia. Misiek z Nadarzyna (Wydawnictwo Angry Bear, 2021), czyta Marek Molak

Słuchowiska

Nędzole, słuchowisko w odcinkach zrealizowane przez Teatr Polskiego Radia Kielce, 2015

Nagrody, wyróżnienia, stypendia

• 2007 – stypendium literackie „Homines Urbani” w Willi Decjusza w Krakowie, kwiecień – czerwiec 2007
• 2011 – Świętokrzyska Nagroda Kultury.
• 2011 – Doroczna Nagroda Starosty Puławskiego w Dziedzinie Kultury 2011
• 2011 – Nagroda im. Władysława Orkana za „wybitną twórczość literacką ze szczególnym uwzględnieniem cyklu powieściowego Księstwo”
• 2014 – Nominacja do tytułu Człowiek Roku 2013 w województwie świętokrzyskim
• 2014 – Nominacja do tytułu Człowiek 25-lecia w województwie świętokrzyskim
• 2015 – wyróżnienie honorowe (wraz z Iwoną Nowacką i Pawłem Penarskim) za reportaż filmowy „Skazani na książki – Zbigniew Masternak” na II Festiwalu Telewizyjnych Filmów Sportowych „MARATON” w Olsztynie
• 2016 – Piłkarska Osobowość Lubelszczyzny 2015
• 2018 – Nagroda Starosty Puławskiego za osiągnięcia w dziedzinie kultury
• 2021 – stypendium Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu
• 2023 – stypendium dziennikarskie Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej

Piłka nożna

Zbigniew Masternak podczas rozgrywek II Pucharu Polski Piłki Błotnej

Jego pasją jest futbol. Trenował m.in. w OKS Opatów, Koronie Kielce, Motorze Lublin (jako LKP Lublin), FK Lwów (Ukraina), Ślęzie Wrocław, FC Paris (Francja), następnie w KS Drzewce i MKS Puławiak Puławy. W latach 2011–2013 grał w piłkę błotną w zespole BKS Roztocze Krasnobród. W latach 2014–2016 grał w drużynie LC Chełm (w 2016 wypożyczony do FC Rebeliant Kraków). Od 2017 roku występuje w BKP Racovia Gepard. Jest kapitanem Reprezentacji Polskich Pisarzy w Piłce Nożnej.

Sukcesy w piłce błotnej:

4 x Mistrzostwo Polski (2011, 2012 – kat. mieszana, 2016, 2018)

2 x Wicemistrzostwo Polski (2013 – kat. mieszana, 2014 – kat. mieszana)

brązowy medal Mistrzostw Polski (2015)

5 x Puchar Polski (2012, 2014, 2016, 2017, 2018)

brązowy medal Pucharu Polski (2015)

brązowy medal Błotnej Ligi Mistrzów (2015)

4 x Król Strzelców Mistrzostw Polski (2011, 2012, 2013, 2014 – kat. mieszana)

3 x Król Strzelców Pucharu Polski (2013, 2014, 2018)

Sukcesy z Reprezentacją Polskich Pisarzy:

wicemistrzostwo Europy Pisarzy - 2012, Berlin - Kraków - Lwów

brązowy medal Mistrzostw Europy Pisarzy - 2024, Berlin

wicekról strzelców Mistrzostw Europy Pisarzy - 2024, Berlin

Bibliografia

• Piotr Marecki, „Zbigniew Masternak”, nota w: Tekstylia bis, Kraków 2007
• Piotr Marecki, Andrzej Barański, „Zbigniew Masternak”, rozmowa/wywiad w „Barański. Przewodnik Krytyki Politycznej”, Warszawa 2009
• Andrzej Nowak, „Książę z Piórkowa”, reportaż w: „Ni wesoła, ni spokojna”, Kielce 2010
• Michał Tabaczyński, wzmianka w: „Koniec zabawy w pokolenie. Eseje o młodej literaturze”, Bydgoszcz 2010
• Tomasz Mizerkiewicz, „Wnuki Darwina. Życie literackie po roku 1989 oczami młodych (pisarzy)”, „Dwadzieścia lat literatury polskiej 1989-2009”, tom 2, Katowice 2011
• Monika Mąkosa-Kowalczyk, „Księstwo”, czyli zwierzenia piłkarza/pisarza? O futbolu w twórczości Zbigniewa Masternaka, w: „Pisarze wobec futbolu”, Lublin 2012
• Adam Dąbek, „Zbigniew Masternak”, biogram w: „Świętokrzyski Szlak Literacki. Przewodnik turystyczny”, Kielce 2012
• Monika Borys, „Jedno słowo: realizm. O polskiej wsi w prozie Zbigniewa Masternaka i ‘Księstwie’ Andrzeja Barańskiego”, w: „Literatura i kino. Polska po 1989 roku”, Kraków 2013
• Dariusz Nowacki, „Spryciarz świętokrzyski. O trylogii młodzieńczej Zbigniewa Masternaka” w: „Z ukosa. Szkice o prozie”, Katowice 2013&nbsp.
• Tomasz Mizerkiewicz, „Twórca pokątnej literatury młodzieńczej”, w: „Literatura obecna. Szkice o najnowszej prozie i krytyce”, Kraków 2013&nbsp.
• Leszek Bugajski, „Łaska boska”, w: „Kupa kultury. Przewodnik inteligenta”, Warszawa 2014
• Magdalena Marszałek, „Das Dorf als Anti-Idylle: Polnische literarische und filmische Narrative des Verdrängten”, w: Imaginäre Dörfer. Zur Wiederkehr des Dörflichen in Literatur, Film und Lebenswelt, Bielefeld 2014&nbsp.
• Alicja Palęcka, „Podwójne życie pisarzy i pisarek, czyli pisanie jako praca”, w „Literatura polska po 1989 roku w świetle teorii Pierre’a Bourdieu”, Kraków 2015
• Magdalena Marszałek, „Autobiografie wiejskie w polskiej prozie współczesnej”, w: „Autobiografie (po)graniczne”, Kraków 2016
• Jarosław Liberek, „Skończyła się nasza mowa”, w: „Przyszłość polszczyzny – polszczyzna przyszłości”, Warszawa 2017
• Paweł Jaskulski, „Pisarze powinni mieć pojemne kosze”, w: „Rozmawiamy we wszystkich kierunkach”, Warszawa 2018
• „Książę z Piórkowa. Szkice i rozmowy o twórczości Zbigniewa Masternaka”, Warszawa 2023
• "Świętokrzyski Ulisses. Szkice i rozmowy o twórczości Zbigniewa Masternaka", Warszawa 2024

Linki zewnętrzne

• Profil Zbigniewa Masternaka w liternet.pl
• Spotkanie ze Zbigniewem Masternakiem. „BIBiK”. 11 (101), czerwiec 2010. Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Łodzi. [dostęp 2015-03-29]. brak numeru strony
• Zbigniew Masternak | Nowy Napis