Związek Młodzieży Polskiej „Zet”

Związek Młodzieży Polskiej „Zet” (ZMP „Zet”, „Zet”) – konspiracyjna organizacja polskiej młodzieży akademickiej działająca w trzech zaborach.

Kalendarium

Zobacz też kategorię: Członkowie Związku Młodzieży Polskiej „Zet”.

14 stycznia 1887 – zjazd założycielski w Krakowie zorganizowany przez Zygmunta Balickiego^[1]
1888 – podporządkowanie Lidze Polskiej
17 kwietnia 1894 – rozbicie organizacji. Po wielkiej manifestacji patriotycznej zwanej ,,kilińszczyzną" (od nazwiska Jana Kilińskiego), zorganizowanej w setną rocznicę insurekcji warszawskiej aresztowano całe grupy warszawskiej młodzieży^[2]
1898 – reaktywowanie i podporządkowanie Lidze Narodowej^[3]
1909 – zerwanie z Ligą Narodową. Część działaczy utworzyła Zarzewie, inni w 1911 tzw. nowy Zet^[4]
1908–1914 – uczestnictwo członków Zet-u w polskich organizacjach wojskowo-niepodległościowych^[4]
1914–1918 – uczestnictwo członków Zet-u w Legionach Polskich^[4]

dążenie do niepodległości Polski
działanie na gruncie sprawiedliwości politycznej, narodowej i społecznej
tolerancja wobec innych narodowości i wyznań, pod warunkiem, iż uznają one naczelną zasadę niepodległości i jedności Polski
szerzenie oświaty i kultury wśród ludu wiejskiego i miejskiego
cel bezpośredni: stworzenie przez czas studiów uniwersyteckich twardej szkoły charakterów, zaprawionych do późniejszego życia obywatelskiego

Stosowano strukturę trzystopniową. Stopień niższy nie wiedział o istnieniu wyższego:

koledzy – wszyscy członkowie organizacji, na czele których stał starszy kolega
towarzysze – część wybitniejszych kolegów kierowana przez starszego towarzysza
bracia – najwybitniejsi z towarzyszy
centralizacja – najwyższy organ związku. Jeden członek Centralizacji był jawny dla wszystkich.

Powstawały we wszystkich ważniejszych uczelniach, w których uczyła się polska młodzież:

Centralizacja mieściła się najpierw w Zurychu, a potem w Warszawie^[1].

↑ ^a ^b ^c R. Dobrowolski, Związek Młodzieży Polskiej „Zet” [w:] Encyklopedia ruchu narodowego. Organizacje, wydarzenia, pojęcia, t. 1, red. K. Kawęcki, Warszawa 2022, s. 301.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k R. Dobrowolski, Związek Młodzieży Polskiej „Zet” [w:] Encyklopedia ruchu narodowego. Organizacje, wydarzenia, pojęcia, t. 1, red. K. Kawęcki, Warszawa 2022, s. 302.
↑ R. Dobrowolski, Związek Młodzieży Polskiej „Zet” [w:] Encyklopedia ruchu narodowego. Organizacje, wydarzenia, pojęcia, t. 1, red. K. Kawęcki, Warszawa 2022, s. 303.
↑ ^a ^b ^c Związek Młodzieży Polskiej „Zet”, [w:] Wielka Encyklopedia Oxford, t. 20, Warszawa 2010, s. 251.
↑ Henryka Wolna, "Komendant Rakoczy", MON, Warszawa 1985, ISBN 83-11-07166-7
↑ R. Dobrowolski, Związek Młodzieży Polskiej „Zet” [w:] Encyklopedia ruchu narodowego. Organizacje, wydarzenia, pojęcia, t. 1, red. K. Kawęcki, Warszawa 2022, s. 304.