Tekst źródłowy strony Nowe Miasta

[[Plik:Gezicht op de stad Dimona met nieuwbouwwoningen in laagbouw met omheinde erven, , Bestanddeelnr55-3385).jpg|mały|[[Dimona]] (1964)]]
'''Nowe Miasta'''{{Odn|Jasiński|2012|s=104}} ([[język hebrajski|hebr.]] עיירות הפיתוח, ''ajarot ha-pitu’ach'', dosł. miasteczka rozwoju, [[język angielski|ang.]] ''development towns'') – kategoria [[Miasto|miast]] w [[Izrael]]u powstałych w latach 50. i 60. XX wieku na słabo zaludnionych obszarach peryferyjnych [[Negew]]u, [[Galilea|Galilei]] oraz w [[Dystrykt Centralny (Izrael)|Dystrykcie Centralnym]] lub opuszczonych przez arabskich uchodźców terenach, których przeznaczeniem było zapewnienie miejsc zamieszkania dla żydowskich imigrantów, dostarczenie im nowych miejsc pracy, rozwój niezamieszkanych obszarów Państwa Izrael oraz rozproszenie ludności po całym państwie.

Zgodnie z planami rządowymi Nowe Miasta miały być narzędziem zrównoważonego rozwoju państwa we wszystkich jego częściach, elementami pośrednimi, łączącymi duże miasta z kibucami, moszawami oraz ośrodkami rolniczymi. Ośrodki te, poprzez spełnianie funkcji lokalnych ośrodków administracyjnych, usługowych i przemysłowych, miały wspierać gospodarkę, społeczeństwo oraz obronność państwa. Była to izraelska próba realizacji [[Teoria ośrodków centralnych|teorii ośrodków centralnych]] [[Walter Christaller|Waltera Christallera]]{{Odn|Achouch|Morvan|2012}}{{Odn|Schwake|2020|s=54}}. Głównym planistą odpowiedzialnym za tworzenie planów rozmieszczenia nowych miast i lokowania w nich kolejnych fal żydowskich imigrantów był [[Arje Szaron]]{{Refn|grupa=uwaga|Nie mylić z izraelskim dowódcą wojskowym i premierem [[Ariel Szaron|Arielem Szaronem]]}}{{Odn|Schwake|2020|s=53-54}}.

Od 1988 roku do 2009 roku w Izraelu obowiązywało ''Prawo miast i obszarów rozwoju'', które miało na celu wspieranie społeczno-ekonomicznego rozwoju miast i obszarów rozwoju<ref name=":0"/><ref name=":1"/>.

== Tło historyczne ==
[[Plik:Kiryat Shmona 1964.jpg|lewo|mały|[[Kirjat Szemona|Kirjat Szmona]] w 1964]]
Przed 1948 rokiem żydowskie osadnictwo w [[Palestyna (mandat)|Palestynie]] koncentrowało się głównie na [[moszaw]]ach i [[kibuc]]ach, które miały charakter głównie edukacyjno-rolniczy. Po [[I wojna izraelsko-arabska|wojnie o niepodległość]] rząd zdecydował, że państwo musi zacząć się industrializować. Jednocześnie kolejne fale żydowskich imigrantów wymuszały rozwój polityki mieszkaniowej. Państwo musiało zatem połączyć sferę socjalną z przemysłową{{Odn|Schwake|2020|s=52-53}}. W związku z rozszerzeniem granic Izraela rządzący musieli rozwiązać problem niezaludnionych przestrzeni. W odpowiedzi na to kierowano się polityką rozproszenia ludności po całym kraju, aby uniknąć sytuacji, w której zamieszkane już rejony wybrzeża Izraela byłyby przeludnione przez absorpcję kolejnych imigrantów. Specjalnie powołane zespoły urbanistów podjęły wysiłki w celu stworzenia planu rozmieszczenia i stworzenia nowych miast mogących stanowić przyszłe miejsca pracy i zamieszkania. Dotychczasowe ośrodki miejskie nie były w stanie zaoferować przybywającym do Izraela Żydom nowych miejsc pracy<ref>{{Cytuj |autor = [[Ministerstwo Edukacji (Izrael)|Ministerstwo Edukacji]] |tytuł = 1950 – הקמת עיירות הפיתוח הראשונות |data dostępu = 2021-09-07 |url = https://edu.gov.il/special/israel70/timeline/israeli-social/Pages/1950s-Establishment-Development-Towns.aspx}}</ref>{{Odn|Orni|Efrat|1973|s=313-314}}. Arje Szaron zaproponował, aby zdobyte w wojnie tereny posłużyły za miejsca, gdzie powstaną nowe miasta, które staną się centrami absorpcji, edukacji, zatrudnienia i administracji. W ten sposób narodził się plan przeznaczenia państwowych środków na rzecz utworzenia nowych ośrodków miejskich{{Odn|Schwake|2020|s=55-56}}. Izrael chciał także zabezpieczyć opuszczone przez arabskich uchodźców obszary, a także rozwinąć państwową administrację na obszarach tak zwanych peryferii<ref name=":2"/>.

== Charakterystyka miast rozwoju ==
[[Plik:Ringelblum Street, Beersheba IMG 4151.JPG|mały|Bloki w Beer Szewie na ul. Ringelbluma]]
Plan Szarona zakładał powstanie 24 regionów na terenie całego Izraela, których centrami administracyjnymi, gospodarczymi i socjalnymi miały być właśnie Nowe Miasta. Miały one zawierać w sobie wszystkie zalety małych miasteczek, eliminując wady dużych i rozwiniętych miast{{Odn|Jasiński|2012|s=104, 106}}.

Ośrodki zlokalizowane w obszarze rolniczym miały obsługiwać gospodarczo-aministracyjnie od 3 do 5 wsi, ośrodki wiejsko-miejskie do 30 wsi w promieniu 10 km{{Odn|Efrat|1997}}. 

Cechą charakterystyczną Nowych Miast była ujednolicona architektura i schemat zagospodarowania przestrzennego. Współgrało to z promowanymi przez państwo zasadami homogeniczności, zgodnie z którymi jednostki miały świadomość bycia częścią większej grupy, jaką był naród. Dlatego w miastach tych były wyodrębnione dzielnice mieszkalne, administracyjne i przemysłowe. Te pierwsze składały się z budowanych przez państwowe spółki budowlane jednolitych bloków mieszkalnych, mających od czterech do sześciu pięter. Sferę rekreacyjną dzielnic mieszkalnych stanowiły [[Ogród angielski|ogrody lub parki w stylu brytyjskim]]. Część z tych części mieszkalnych zakładano w istniejących już, ale opuszczonych przez arabskich uchodźców rejonach miast{{Odn|Schwake|2020|s=55}}{{Odn|Achouch|Morvan|2012}}. Dzielnice mieszkalne Nowych Miast miały otaczać centrum miasta, które miało spełniać rolę administracyjno-usługową{{Odn|Jasiński|2012|s=106}}. Miasta te miały także realizować ideę pionierskości i stanowiły także eksperyment architektoniczny. Przykładem mogą być osiedla domów dywanowych w [[Beer Szewa|Beer Szewie]], które tworzyły gęstą siatkę zabudowy poprzecinaną alejkami dla pieszych<ref name=":3"/>. Główne ulice miast rozwoju miały układ siatki, a mniejsze drogi tworzyły nieregularne i kręte ciągi komunikacyjne<ref name=":4"/>.

[[Plik:General view of Ashdod, 1963.png|mały|[[Aszdod]] (1963)]]
Nowe Miasta powstawały, aby spełniać określone funkcje ekonomiczne i społeczne. Na przykład [[Dimona]] była w założeniu miastem pracowników kopalni w Oronie i przemysłu nad [[Morze Martwe|Morzem Martwym]], [[Ejlat]] miał stanowić izraelski port dający dostęp do [[Morze Czerwone|Morza Czerwonego]] i [[Ocean Indyjski|Oceanu Indyjskiego]], [[Arad (Izrael)|Arad]] miał stać się centrum przemysłu chemicznego, dla [[Aszkelon]]u przewidziano rolę centrum turystyki, rekreacji i przemysłu na wybrzeżu, celem [[Kirjat Malachi]] było stworzenie centrum miejsko-administracyjnego dla rolniczego otoczenia, [[Migdal ha-Emek]], [[Kirjat Gat]], [[Bet Szemesz|Bejt Szemesz]], [[Jokne’am]], [[Kirjat Szemona|Kirjat Szmona]] czy [[Karmiel|Karmi’el]] miały być centrami miejskimi dla swojego otoczenia. W celu zwiększenia atrakcyjności Nowych Miast stosowano dopłaty dla pracowników lub przedsiębiorstw, oferowano niskooprocentowane pożyczki i subsydia państwowe{{Odn|Orni|Efrat|1973|s=311-314}}. Przemysł, który rozwijał się w tych ośrodkach miejskich był powiązany z możliwościami, jakie dawał region lub z dostępem do określonych złóż w okolicy. W Beer Szewie rozwijał się przemysł ceramiczny i chemiczny, Kirjat Szmona oraz Kirjat Gat związane były z przemysłem włókienniczym, Ramla i Bejt Szemesz stały się ośrodkami produkcji cementu{{Odn|Orni|Efrat|1973|s=314}}.

Źródła nie podają ostatecznej liczby Nowych Miast w Izraelu. Instytucje rządowe podawały różne liczby: 38 ([[Centralne Biuro Statystyki Izraela|Centralne Biuro Statystyk]]), 24 ([[Ministerstwo Pracy (Izrael)|Ministerstwo Pracy]], 1961 rok), 25 ([[Ministerstwo Budownictwa (Izrael)|Ministerstwo Mieszkalnictwa]], 1961 rok){{Odn|Spilerman|1976|s=784}}. Oren Yiftachel podaje 28 miejscowości{{Odn|Yiftachel|2001|s=117}}. Niespójności wynikały z braku przyjęcia definicji miast rozwoju przez rządzących. Wśród naukowców, za miasta rozwoju, przyjęło się uważać miasta powstałe po 1948 roku na niezaludnionych obszarach państwa lub na terenach, które zostały opuszczone przez dotychczasowych arabskich mieszkańców, w celu absorpcji żydowskich imigrantów{{Odn|Spilerman|1976|s=785}}. W 1961 roku 67% mieszkańców wszystkich miast rozwoju stanowili przybyli do kraju po 1948 roku, a 66% tych imigrantów pochodziło z Azji i Afryki{{Odn|Spilerman|1976|s=787-788}}. Rządzący kierowali do miast rozwoju głównie Żydów [[Mizrachijczycy|mizrachijskich]] i [[Sefardyjczycy|sefardyjskich]], traktując te ośrodki miejskie jako ośrodki adaptacji do izraelskiej rzeczywistości<ref name=":2"/>.

== Kontrowersje i problemy ==
[[Plik:Dimona01.jpg|mały|Osiedle bloków w [[Dimona|Dimonie]]]]
Kontrowersje budził sposób zasiedlania takich miast. Imigranci byli zmuszani do zamieszkania w miastach rozwoju. Wykorzystywano fakt, iż imigranci nie mieli środków finansowych, aby móc wyjechać z tych miast np. do [[Tel Awiw-Jafa|Tel Awiwu]] lub [[Jerozolima|Jerozolimy]]. Brak zgody na zamieszkanie w takich ośrodkach groził zabraniem państwowej pomocy. Władze również wprowadzały w błąd nowo przybyłych do Izraela, mówiąc im, że zamieszkają w dużych i znanych ośrodkach miejskich, np. Jerozolimie, a w rezultacie transportowani byli do miast rozwoju{{Odn|Achouch|Morvan|2012}}<ref name=":2"/>{{Odn|Efrat|1997}}.

Jako problem tych ośrodków wskazuje się również fakt, iż pozostawały one przez długi czas niedokończone. Bloki sąsiadowały z placami budowy, parki i miejsca rekreacji nie powstawały, a nowi mieszkańcy dostosowywali otoczenie do własnych potrzeb, wznosząc nielegalne konstrukcje lub przybudówki<ref name=":3"/><ref name=":4"/>. Założenia planistów o tym, iż mieszkańcy Nowych Miast będą dbali o tereny rekreacyjne i zieleń miejską nie nałożyły się na ambicje i przyzwyczajenia imigrantów, którzy przybywali głównie z państw muzułmańskich [[Bliski Wschód|Bliskiego Wschodu]] i [[Afryka Północna|Afryki Północnej]]{{Odn|Jasiński|2012|s=110}}. Efrat zwraca uwagę na problem z rozplanowaniem układu miast. Upowszechnienie się dużych bloków i wieżowców sprawiło, że w krótkim czasie władze lokalne zmieniały przestrzeń swoich ośrodków z miast o małej gęstości zabudowy i zaludnienia na obszary gęsto zabudowane{{Odn|Efrat|1997}}.

Miasta rozwoju charakteryzowały się także brakiem dywersyfikacji zatrudnienia, co prowadziło do nadreprezentacji przedstawicieli różnych grup etnicznych w danym zawodzie. Na przykład w latach 60. XX wieku Żydzi z [[Maroko|Maroka]] zdominowali [[górnictwo]], Żydzi z [[Jemen]]u [[Przemysł włókienniczy|przemysł tekstylny]], a Żydzi z [[Algieria|Algierii]] i [[Tunezja|Tunezji]] [[przemysł drzewny]]{{Odn|Spilerman|1976|s=795}}. Sytuacja ta wpłynęła także na stygmatyzację tych społeczności i stereotypizację. Miasta rozwoju uważano za ośrodki biedy i przestępstw, a ich mieszkańców za tanią siłę roboczą<ref name=":2"/><ref name=":4"/>. Na przełomie lat 50. i 60 XX wieku władze koncentrowały w miastach rozwoju fabryki, które nie szukały wykształconych pracowników czy zaawansowanych umiejętności, co sprawiło, że drugie pokolenie imigrantów stanęło przed problemem znalezienia zatrudnienia poza przemysłem<ref name=":2"/>. Uzależnienie miast rozwoju od sektorów związanych z przemysłem pozwalało władzom na szybką asymilację imigrantów bez potrzeby inwestowania w państwowe programy nauki hebrajskiego i przystosowania do życia Izraelu{{Odn|Spilerman|1976|s=799}}.

Miasta rozwoju borykały się także z problemem [[Wykluczenie komunikacyjne|wykluczenia komunikacyjnego]], co nie sprzyjało mobilności ich mieszkańców. Jednocześnie słabe połączenia komunikacyjne nie sprzyjały napływowi kapitału do miast rozwoju<ref name=":4"/>{{Odn|Jasiński|2012|s=108}}.

Nowe Miasta doprowadziły do segregacji społeczności sefardyjskiej i mizrachijskiej. Integracja i asymilacja zachodziły wyłącznie w obrębie miast rozwoju, ale już nie z resztą kraju. Utrwaliło to protekcjonistyczne i paternalistyczne podejście aszkenazyjskich elit Izraela wobec imigrantów. Doprowadziło to do alienacji społecznej, ekonomicznej i politycznej imigrantów, a jednocześnie umocniło tożsamość Żydów sefardyjskich i mizrachijskich. Procesy te doprowadziły do [[Wybory parlamentarne w Izraelu w 1977 roku|porażki wyborczej]] [[Izraelska Partia Pracy|Partii Pracy]] w 1977 roku{{Odn|Jasiński|2012|s=110-113}}.

Fala imigracji Żydów z byłych republik [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] i ich osiedlenie się w Nowych Miastach doprowadziła do dalszych podziałów. Obok enklaw sefardyjskich i mizrachijskich powstały enklawy Żydów rosyjskich. Dotychczasowi mieszkańcy miast rozwoju zdystansowali się do nowo przybyłych Żydów ze względu na inny styl życia i używanie języka rosyjskiego na co dzień{{Odn|Jasiński|2012|s=114}}.

== Miasta rozwoju w Izraelu ==
Poniższa lista miast rozwoju opiera się na wynikach pracy {{link-interwiki|Oren Yiftachel|tekst=Orena Yiftachela|Q=Q2905353}}{{Odn|Yiftachel|2001|s=119}}:
{| class="wikitable"
!Region
! colspan="2" |Miasto
! rowspan="17" |
!Region
! colspan="2" |Miasto
|-
| rowspan="12" |[[Dystrykt Południowy (Izrael)|Dystrykt Południowy]]
|[[Ofakim]]
|[[Plik:Coat of arms of Ofakim.svg|bezramki|50x50px]]
|[[Jerozolima (dystrykt)|Dystrykt Jerozolimy]]
|[[Bet Szemesz|Bejt Szemesz]]
|[[Plik:Coat of arms of Beit Shemesh.svg|bezramki|66x66px]]
|-
|[[Ejlat]]
|[[Plik:Coat of arms of Eilat.svg|bezramki|55x55px]]
| rowspan="2" |[[Hajfa (dystrykt)|Dystrykt Hajfy]]
|[[Or Akiwa]]
|[[Plik:OR Akiva COA.png|bezramki|57x57px]]
|-
|[[Dimona]]
|[[Plik:Dimona COA.svg|bezramki|64x64px]]
|[[Tirat Karmel]]
|[[Plik:Coat of arms of Tirat Karmel.svg|bezramki|69x69px]]
|-
|[[Jerocham|Jerucham]]
|[[Plik:Coat of arms of Yeruham.png|bezramki|62x62px]]
| rowspan="13" |[[Dystrykt Północny (Izrael)|Dystrykt Północny]]
|[[Chacor ha-Gelilit]]
|
|-
|[[Micpe Ramon]]
|
|[[Tyberiada]]
|[[Plik:Coat of arms of Tiberias.png|bezramki|63x63px]]
|-
|[[Netiwot]]
|[[Plik:Coat of arms of Netivot.svg|bezramki|58x58px]]
|[[Jokne’am]]
|[[Plik:Coat of arms of Yoqneam.svg|bezramki|89x89px]]
|-
|[[Arad (Izrael)|Arad]]
|[[Plik:Coat of Arms of Arad.svg|bezramki|50x50px]]
|[[Karmiel|Karmi’el]]
|[[Plik:Karmiel COA.svg|bezramki|72x72px]]
|-
|[[Kirjat Gat]]
|[[Plik:Kiryat Gat COA.svg|bezramki|55x55px]]
|[[Migdal ha-Emek]]
|[[Plik:Coat of arms of Migdal Haemek.svg|bezramki|72x72px]]
|-
|[[Kirjat Malachi]]
|[[Plik:Kiryat Malachi COA.png|bezramki|64x64px]]
|[[Ma’alot-Tarszicha]]
|[[Plik:Maalot Tarshiha COA.png|bezramki|64x64px]]
|-
|[[Sederot|Sderot]]
|[[Plik:Coat of arms of Sderot.png|bezramki|76x76px]]
|[[Nof ha-Galil|Nacerat Ilit]]
|[[Plik:Coat of Arms of Nazareth Illit.svg|bezramki|73x73px]]
|-
|[[Aszkelon]]
|[[Plik:Coat of arms of Ashqelon.svg|bezramki|60x60px]]
|[[Afula]]
|[[Plik:Coat of arms of Afula.svg|bezramki|67x67px]]
|-
|[[Aszdod]]
|[[Plik:Ashdod, Israel — Coat of arms (old).png|bezramki|66x66px]]
|[[Akka]]
|[[Plik:Akko COA.png|bezramki|64x64px]]
|-
| rowspan="4" |[[Dystrykt Centralny (Izrael)|Dystrykt Centralny]]
|[[Jawne]]
|[[Plik:Coat of Arms of Yavne.svg|bezramki|59x59px]]
|[[Safed]]
|[[Plik:Coat of arms of Safed.svg|bezramki|81x81px]]
|-
|[[Lod]]
|[[Plik:Coat of arms of Lod.svg|bezramki|61x61px]]
|[[Bet Sze’an|Bejt Sze’an]]
|[[Plik:Bet Shean COA.png|bezramki|50x50px]]
|-
|[[Ramla]]
|[[Plik:Coat of Arms of Ramla.svg|bezramki|53x53px]]
|[[Kirjat Szemona|Kirjat Szmona]]
|[[Plik:Coat of arms of Kiryat Shmona.png|bezramki|64x64px]]
|-
|[[Rosz ha-Ajin]]
|[[Plik:Coat of arms of Rosh HaAyin.svg|bezramki|58x58px]]
|[[Szelomi]]
|
|}

== Uwagi ==
{{Uwagi}}

== Przypisy ==
<references responsive>
<ref name=":0">{{Cytuj |autor = [[Kneset]] |tytuł = מבט על ערי הפיתוח: 1972 – 2016 |data dostępu = 2021-09-07 |url = http://fs.knesset.gov.il/globaldocs/MMM/aabfbc0e-2342-e811-80df-00155d0a9876/2_aabfbc0e-2342-e811-80df-00155d0a9876_11_10527.pdf}}</ref>
<ref name=":1">{{Cytuj |autor = [[Kneset]] |tytuł = חוק ערי ואזורי פיתוח, התשמ"ח-1988 |data dostępu = 2021-09-07 |url = https://www.nevo.co.il/law_html/law19/p183k1_001.htm}}</ref>
<ref name=":2">{{Cytuj |autor = Sue Surkes |tytuł = Why the left keeps failing in the pro-Likud periphery, home to 25% of Israelis |czasopismo = [[The Times of Israel]] |data = 30.04.2019 |data dostępu = 2021-09-09 |url = https://www.timesofisrael.com/why-the-left-keeps-failing-in-the-pro-likud-periphery-home-to-25-of-israelis/}}</ref>
<ref name=":3">{{Cytuj |autor = Noam Dwir |tytuł = האם שיכון "השטיח", סמל לבנייה מודרניסטית בלב באר שבע, עדיין רלוונטי? |czasopismo = [[Ha-Arec]] |data = 17.04.2009 |data dostępu = 2021-09-08 |url = https://www.haaretz.co.il/gallery/architecture/endangered-buildings/1.1256049}}</ref>
<ref name=":4">{{Cytuj |autor = Gerard Heuman |tytuł = Revitalizing our ‘development towns’ |czasopismo = [[The Jerusalem Post]] |data = 08.07.2015 |data dostępu = 2021-09-08 |url = https://www.jpost.com/opinion/revitalizing-our-development-towns-408415}}</ref>
</references>

== Bibliografia ==
* {{Cytuj pismo|nazwisko=Achouch|imię=Youval|tytuł=The Kibbutz and “Development Towns” in Israel: Zionist utopias: Ideals ensnared in a tormented history|url=http://www.jssj.org/article/les-utopies-sionistes-des-ideaux-pieges-par-une-histoire-tourmentee-kiboutz-et-villes-de-developpement-en-israel/?lang=en|czasopismo=Justice spatiale -Spatial justice|wolumin=5|rok=2012|imię2=Yoann|nazwisko2=Morvan|odn=tak}}
*{{Cytuj książkę|nazwisko=Jasiński|imię=Artur|tytuł=Architektura i urbanistyka Izraela|rok=2012|wydawca=Oficyna Wydawnicza AFM|miejsce=Kraków|isbn=978-83-65208-95-8|odn=tak}}
* {{Cytuj książkę|nazwisko=Orni|imię=Efraim|tytuł=Geography of Israel|imię2=Elisha|nazwisko2=Efrat|rok=1973|wydawca=Israel Univeristies Press|miejsce=Jerusalem|odn=tak}}
*{{Cytuj |autor = Elisha Efrat |tytuł = עיירות הפיתוח |czasopismo = המרכז לטכנולוגיה חינוכית |data = 1997 |data dostępu = 2021-10-05 |url = https://lib.cet.ac.il/pages/item.asp?item=12800}}
* {{Cytuj książkę|nazwisko=Schwake|imię=Gabriel|tytuł=The Privatisation of a National Project. The settlements along the Trans‑Israel Highway since 1977|rok=2020|odn=tak|url=https://journals.open.tudelft.nl/abe/article/view/5193/4709|wydawca=Faculty Architecture and the Built Environment|miejsce=Delft}}
* {{Cytuj pismo|nazwisko=Spilerman|imię=Seymour|tytuł=Development Towns in Israel: The Role of community in Creating Ethnic Disparities in Labor Force Characteristics|czasopismo=American Journal of Sociology|wolumin=81|numer=4|strony=781-812|rok=1976|odn=tak}}
*{{Cytuj książkę|imię=Oren|rozdział=The Consequence of Planning Control: Mizrahi Jews in Israel's 'Development Towns'|nazwisko4=Alexander|imię4=Ian|nazwisko3=Hedgcock|imię3=David|nazwisko2=Little|imię2=Jo|nazwisko r=Yiftachel|tytuł=The Power of Planning. Spaces of Control and Transformation|imię r=Oren|isbn=1-4020-0533-4|strony=117-134|miejsce=Dordrecht|wydawca=Kluwer Academic Publishers|rok=2001|nazwisko=Yiftachel|odn=tak}}

[[Kategoria:Rodzaje założeń urbanistycznych]]
[[Kategoria:Socjologia miasta]]
[[Kategoria:Miasta w Izraelu]]