Piwna rewolucja

Piwna rewolucja - powszechnie przyjęty termin w języku polskim, będący tłumaczeniem i adaptacją angielskiego określenia "the craft beer revolution" (rewolucja piwa rzemieślniczego) dotyczącego znaczących przemian w branży piwowarskiej w wielu krajach świata, w tym w Polsce, pod koniec XX i na początku XXI w. W szczególności oznacza on sprzeciw browarów rzemieślniczych, kontraktowych, restauracyjnych, a także domowych, wobec unifikacji i masowej produkcji piw.

Eksplikacja

Termin ten nie odnosi się do wzrostu ilościowego produkcji piwa, lecz do wzrostu jakościowego obejmującego w szczególności zróżnicowanie i wzbogacenie oferty browarów o nowe style piwa, zwłaszcza z rodziny piw górnej fermentacji (typu ale). W rzeczywistości zjawisko rewolucji piwa rzemieślniczego ma charakter ewolucyjny, rozciągnięty w czasie i nie należy go utożsamiać z dosłownym znaczeniem terminu „rewolucja” jako szybkiej i dynamicznej zmiany. Jest to część szerszej, marketingowej narracji prowadzonej przez browary rzemieślnicze, piwowarów-rzemieślników oraz zaangażowanych konsumentów. Często określają się oni mianem buntowników i rewolucjonistów, których misją jest stawienie oporu zunifikowanym produktom wielkich koncernów piwnych. "Piwo rewolucyjne to piwo rzemieślnicze, czyli autentyczne, niezależne od trendów kreowanych przez globalne korporacje. Tym samym również klient tego segmentu w proponowanej retoryce wchodzi w rolę rewolucjonisty, osoby szukającej jakości, stając w opozycji do masowego produktu" .

Termin piwnej rewolucji nie dotyczy więc jednego, przełomowego momentu, lecz obejmuje szerokie spektrum zjawisk rozciągniętych w czasie. Należą do nich przede wszystkim: dynamiczny wzrost liczby mikrobrowarów, browarów restauracyjnych i kontraktowych; warzenie rzemieślniczych piw nowofalowych najczęściej górnej fermentacji, używanie dotychczas niestosowanych odmian surowców (chmiele, drożdże, słody) i dodatków (owoce, przyprawy, warzywa); rozwój nowych koncepcji instalacji browarniczych; stosowanie wielu różnych, często nowatorskich metod warzenia piwa; warzenie piw we wszystkich możliwych stylach piwnych, jak również stylowych hybryd czy całkowicie piw autorskich, eksperymentalnych; odtwarzanie piw historycznych lub adaptowanie ich do współczesnych warunków; wzrost znaczenia uprawy nowych odmian chmielu, produkcji słodów specjalnych czy rzadkich i specjalnych odmian drożdży.

Efektem zmian w produkcji piwa jest wzrost zainteresowania i popytu na produkty małych browarów rzemieślniczych, powstawanie nowych segmentów sprzedaży piwa jak sklepy specjalistyczne i puby z piwem rzemieślniczym tzw. multitapy. W krajach, w których miała miejsce piwna rewolucja zauważalny jest znaczny wzrost liczby podmiotów gospodarczych wytwarzających i oferujących piwo, znaczny wzrost ilościowy unikalnych piw, stawianie na jakość i związek twórcy z produktem, dbałość o składniki, specjalizacja oraz wyjątkowość (Wojtyra, Grudzień).

Efektem piwnej rewolucji były także licznie powstające festiwale piwne skierowane zarówno do masowego odbiorcy, jak i do wyrafinowanego konsumenta piwa. Rozwinęła się turystyka piwna, pojawiły się nowe konkursy piwne, szkolenia przybliżające wiedzę o piwie i jego konsumpcji. Wraz z rozwojem internetu i technologicznych możliwości pojawiły się blogi lub vlogi o tematyce piwnej. Nastąpił również rozwój oferty edukacyjnej obejmującej piwowarskie szkolenia, warsztaty, fachowe degustacje oraz nowe kierunki studiów.

Geneza i tło historyczne

Rewolucja piwa rzemieślniczego poprzedzona była długim okresem konsolidacji i homogenizacji w globalnym przemyśle piwowarskim. Proces ten rozpoczął się na przełomie XIX i XX wieku i trwał przez większość XX wieku. W tym czasie browary łączyły się, były przejmowane lub bankrutowały. Przykładowo w Belgii liczba browarów spadła z ponad 3000 w 1900 r. do 143 w 1980 r., w Wielkiej Brytanii z ok. 1400 w 1930 r. do ok. 200 w roku 1980; w Niemczech z ponad 2000 w roku 1960 do ok. 1300 w roku 1990. Zmiany te zauważalne były również w Stanach Zjednoczonych, gdzie liczba największych, dominujących browarów spadła z 421 w 1947 r. do zaledwie 10 w 2014 r. Oznaczało to, że zaledwie 10 browarów i kilka piwnych styli całkowicie zdominowały i zhomogenizowały amerykański rynek piwa.. Jako przyczyny takich zmian w XX w. należy wymienić postęp technologiczny, zautomatyzowanie procesów warzenia, fermentacji i kondycjonowania piwa; przyspieszenie pakowania; lepsza dystrybucja dzięki coraz gęstszym sieciom drogowym; rozwój prasy, radia i telewizji, które umożliwiły zakrojone na szeroką skalę działania reklamowe, ale doprowadziły również do ​​wzrostu kosztów reklamy; nowoczesna ekonomia i zarządzanie, które doprowadziły do konsolidacji kapitału i przedsiębiorstw w transnarodowych holdingach, czego efektem były globalne fuzje i przejęcia browarów i tworzenie grup piwowarskich i międzynarodowych korporacji skupiających kilka, a nawet kilkadziesiąt zakładów na całym świecie.

W niektórych krajach stosunkowo łatwo jest określić początek rewolucji piw rzemieślniczych. Chronologicznie jako pierwszy kraj, w którym rozpoczęła się rewolucja piwna, wymieniane są Stany Zjednoczone. Za ojca nowoczesnego piwowarstwa rzemieślniczego uznaje się Fritza Maytaga, który w 1965 r. zainwestował w upadający browar Anchor Brewing i dzięki skupieniu się na jakości, nowatorskich surowcach i nowych stylach piwnych osiągnął sukces komercyjny, wizerunkowy i ideowy., F. Maytag wskrzesił tradycyjne lokalne piwo Anchor Steam (piwo parowe), w 1975 r. jako pierwszy uwarzył piwo z chmielem Cascade dodatkowo chmielone na zimno (Liberty Ale), które stało się zaczątkiem nowego stylu american india pale ale. Maytag znalazł wielu naśladowców, z którymi chętnie dzielił się zdobytą wiedzą i doświadczeniem. W 1978 roku prezydent USA podpisał ustawę, która znosiła obowiązujący od czasów prohibicji zakaz warzenia piwa w domu. Jeszcze w tym samym roku amerykańscy piwowarzy domowi powołali American Homebrewers Association (Amerykańskie Stowarzyszenie Piwowarów Domowych). Stowarzyszenie to powołało w roku 1985 Beer Judge Certification Program (Program Certyfikacji Sędziów Piwnych), który od tamtej pory opracowuje opisy stylów piwnych oraz przeprowadza szkolenia i egzaminy sędziowskie. W tym samy roku liczba mikrobrowarów (37) przekroczyła liczbę makrobrowarów (34). A do lat 20. XXI całkowita liczba browarów wzrosła do blisko 5000, z których ogromna większość to browary rzemieślnicze. Z kolei w Wielkiej Brytanii w roku 1971 powstała CAMRA czyli Campaign for Real Ale (Kampania na rzecz Prawdziwego Piwa [ale]), natomiast pisarz i dziennikarz Michael James Jackson w 1977 r. opublikował pierwsze kompendium współczesnych stylów piwnych w swym dziele The World Guide to Beer dając podwaliny pod teorię współczesnej typologii piw. Początek rewolucji piwa rzemieślniczego w Holandii datowany jest na rok 1981, w którym uruchomiono pierwszy nowy browar od czasów II wojny światowej. Pierwszy brewpub we Włoszech został założony w 1988 r., natomiast w Australii browarnictwo rzemieślnicze rozpoczęło się około 1980 r. W niektórych krajach, szczególnie o długiej tradycji małych browarów jak Belgia, Niemcy, Czechy czy Wielka Brytania trudno jest precyzyjnie określić początek zmian, jednak w każdym z tych krajów można wskazać wyraźnie zarysowany okres, w którym małe browary rzemieślnicze zaczynają warzyć nowatorskie, nowofalowe, kreatywne i specjalistyczne piwa. W każdym kraju zmiany na rynku piwa powoli następowały powoli, ale ruch piwa rzemieślniczego konsekwentnie rósł. Zmiany na rynku piwowarskim wpisują się w globalne trendy na rynku żywności na początku XXI w., w szczególności w potrzebę urozmaicenia i różnorodności produktów spożywczych. Coraz bardziej świadomi konsumenci zaczęli wykazywać rosnące zainteresowanie lokalnymi produktami, środowiskiem produkcji, zrównoważonym rozwojem i coraz bardziej krytykowali globalizację produkcji. Rozpowszechnianie żywności ekologicznej, wprowadzenie oznaczeń geograficznych takich jak certyfikaty UE Chroniona nazwa pochodzenia, czy Chronione oznaczenie geograficzne, sukces drobnych ekorolników i ruch Slow Food coraz dobitniej akcentowały i umacniały wartość produktów rzemieślniczych. Rozwój rynku piwa rzemieślniczego jest nieodłącznie związany ze wzrostem zapotrzebowania konsumentów na różnorodność.

Piwna rewolucja w Polsce

Potrzeba indywidualizacji i rozpoznawalności produktu, realizacje indywidualnych rozwiązań (Podeszwa)

Liczba czynnych browarów w Polsce. W latach 2010-20 powstało ponad 200 nowych warzelni komercyjnych

Liczba premierowych marek piwnych na przestrzeni ostatnich lat

W okresie transformacji systemu społeczno-gospodarczego w latach 90-tych XX w. nastąpiła silna dynamika przekształceń własnościowych w przemyśle piwowarskim. Przyczyną tego było postrzeganie Polski jako bardzo atrakcyjnego i przyszłościowego miejsca inwestycji dla międzynarodowego kapitału. Wcześniej, w okresie PRL-u spożycie piwa było niewielkie, jednak od połowy lat 80-tych sukcesywnie rosło. Polskie piwo cechowała niska jakość, ale jej poprawa rokowała większe spożycie, rentowność branży piwowarskiej była stosunkowo wysoka. Otwarcie Polski na kapitał zagraniczny oraz ułatwienia prawno-finansowe związane z prywatyzacją i reprywatyzacją polskiej gospodarki zachęciły największe transnarodowe korporacje piwowarskie na świecie do aktywnych inwestycji w polskie browarnictwo. Intensywność zmian, przejęcia zakładów, konsolidacje i upadłości, którym towarzyszyła rosnąca konsumpcja piwa były bardzo duże i spowodowały, że na początku XXI w. na polskim rynku piwa oligopolistyczną pozycję ugruntowały 3 duże grupy piwowarskie: Kompania Piwowarska (SAB Miller, od 2016 r. Asahi Group), Carlsberg Polska (Carlsberg) i Grupa Żywiec (Heineken), a udział browarów z przeważającym kapitałem zagranicznym wyniósł 85%. Zamknięcia nierentownych zakładów, znaczne inwestycje w precyzyjnie wyselekcjonowane browary, powierzenie marketingu agencjom reklamowym o światowej renomie oraz nowoczesne, korporacyjne zarządzanie spowodowały, że polskie browary należały do grona najnowocześniejszych na świecie, a dzięki trzykrotnemu zwiększeniu konsumpcji Polska awansowała do grona największych konsumentów piwa na świecie . Jednocześnie bezwzględna walka na polskim rynku i zasada maksymalizacji rentowności doprowadziła do zamknięcia wielu zakładów. W latach 1991-2018 zamkniętych zostało 78 warzelni. Rekordowo niską liczbę browarów zanotowano w 2009 r. Było ich wówczas 64.

Sukcesy finansowo-wizerunkowe stały się możliwe w dużym stopniu dzięki samemu produktowi, czyli zunifikowanemu, łatwo powtarzalnemu, atrakcyjnemu, łatwemu w odbiorze i taniemu w produkcji piwu stworzonemu dla możliwie jak największego grona odbiorców. Był to tzw. międzynarodowy lager, czyli jasne piwo dolnej fermentacji pozbawione wyraźnych cech wyróżniających dany browar. Maksymalizacja wydajności odbywała się kosztem elementów cenotwórczych czyli jakości i różnorodności. Efektem automatyzacji procesu warzenia piwa była normalizacja i uniformizacja produktu, spadek jakości, wyrównanie i obniżenie walorów sensorycznych oferowanych piw. Wszystkie te wydarzenia spowodowały, że od początku XX w. zaczęła się w Polsce rozwijać alternatywna idea rozumienia piwa. Ogromną rolę w tym zakresie odegrało piwowarstwo domowe i piwowarzy hobbyści, którzy jako pierwsi starali się tworzyć innego rodzaju piwa niż powszechnie dostępne i rozwijali wiedzę o piwie, stylach piwnych, technikach warzenia czy degustacji piwa.

W 2000 r. powstał pierwszy w Polsce sklep ze sprzętem i surowcami dla piwowarów domowych. Na swoich stronach zamieszczał porady dla piwowarów domowych, na pytania dotyczące warzenia piwa odpowiadał dr Andrzej Sadownik - prekursor piwowarstwa domowego w Polsce. W 2001 r. uruchomiony został portal i forum internetowe Browar.biz, który umożliwił wymianę doświadczeń pomiędzy osobami zainteresowanymi szeroko pojętym piwowarstwem i rynkiem piwa. W 2003 r. powstał pierwszy w Polsce Konkurs Piwowarów Domowych zorganizowany przez Ziemowita Fałata i Grzegorza Zwierzynę w Browarze Żywiec przy okazji Giełdy Birofilów. W 2004 r. po raz pierwszy zorganizowane zostały przez Agnieszkę Wołczaską-Prasolik Wrocławskie Warsztaty Piwowarskie. W konwencji wykładowo-warsztatowej stanowiły one spotkanie piwowarów domowych z całej Polski. W 2007 r. powstało forum Piwo.org, specjalnie dedykowane piwowarom domowym. W 2009 r. po raz pierwszy komercyjny browar, Browar Zamkowy w Cieszynie (wówczas: Bracki Browar Zamkowy) uwarzył piwo według receptury piwowara domowego Jana Krysiaka, zdobywcy tytułu Grand Championa w Konkursie Piwowarów Domowych w Żywcu. Było to pierwsze piwo piwowara domowego powszechnie dostępne w sklepach w całej Polsce. Umożliwiona dzięki internetowi komunikacja piwowarów domowych z całej Polski doprowadziła do założenia w 2010 r. Polskiego Stowarzyszenia Piwowarów Domowych. Paralelnie powstawały browary restauracyjne, które miały wyłącznie lokalny charakter, jednak oferowały piwa niepasteryzowane, niefiltrowane, jasne, ciemne, pszeniczne i czasami nowofalowe. Najstarszymi browarami restauracyjnymi w Polsce są w dalszym ciągu czynne browar Spiż we Wrocławiu (zał.: 1992) i C.K. Browar w Krakowie (zał.: 1996). Jednak dopiero w pierwszej dekadzie XX w. powstały następne browary restauracyjne, których do roku 2011 otworzyło się już 28. Właściwy przełom, stanowiący zaczątek piwnej rewolucji piwa rzemieślniczego w Polsce nastąpił w 2011 r., kiedy powstał browar kontraktowy PINTA, a premierę podczas Festiwalu Dobrego Piwa we Wrocławiu miało piwo Atak Chmielu. Mimo, że nie był to pierwszy przypadek w Polsce uwarzenia piwa komercyjnego przez piwowara domowego, to jednak była to premiera zapowiadana, wyczekiwana i odbyła się na największym w Polsce festiwalu piwnym.

Na tle międzynarodowym można wyróżnić jedną cechę charakterystyczną dla polskiego rozwoju rewolucji piwnej. Była to ogromna rola browarów kontraktowych, których ilość oscylowała wokół 1/3 - 1/2 wszystkich podmiotów piwowarskich w drugiej dekadzie XXI w. Browary kontraktowe, które nie musiały inwestować w drogi i nowatorski sprzęt, a jedynie odpłatnie wykorzystywały stacjonarne warzelnie, mogły skupić swoje siły i środki na samym piwie, jego wizerunku i sprzedaży, tym samym bardzo mocno wzbogacając piwną ofertę i świadomość przeciętnych konsumentów w Polsce. Nie bez znaczenia była również moda wśród małych browarów stacjonarnych na neolokalizm czyli wyraźne powiązanie produktu z lokalną tradycją i miejscem jego wytworzenia. W 2019 r. blisko połowa małych browarów miała w swojej nazwie nawiązanie do lokalnego symbolu, miejsca lub obszaru, z którym czuła się blisko związana.

Okres piwnej rewolucji w Polsce przyniósł znaczne zmiany (piwna zwrotnica, https://grupazywiec.pl/wp-content/uploads/2018/09/Raport_Wplywu_Grupy_Zywiec_2017.pdf

PSBR Polski kraft

Zobacz też

• Przykładowy link

Bibliografia

• Tutaj podaj źródła danych

Linki zewnętrzne

• Tutaj możesz podać linki do stron WWW niebędących źródłem informacji występujących w artykule, ale istotnie go uzupełniających