Przejdź do zawartości

Pszczoły

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Apiformes)
Ten artykuł dotyczy grupy owadów z rzędu błonkoskrzydłych. Zobacz też: artykuł o pszczole miodnej.
Pszczoły
Apoidea[1]
Ilustracja
Pszczoły Osmia rufa
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Podtyp

tchawkodyszne

Gromada

owady

Podgromada

owady uskrzydlone

Rząd

błonkoskrzydłe

Podrząd

trzonkówki

(bez rangi) żądłówki
Nadrodzina

Apoidea

Synonimy

Apiformes

Systematyka w Wikispecies
Hasło w Wikisłowniku

Pszczoły (Anthophila[2], Apiformes[3]) – monofiletyczna grupa owadów bez ustalonej rangi taksonomicznej w obrębie nadrodziny Apoidea z rzędu błonkoskrzydłych[2][3].

Charakterystyka

[edytuj | edytuj kod]

Pszczoły są grupą żądłówek blisko spokrewnioną z grzebaczami[2]. Wyewoluowały z form karmiących swoje potomstwo pokarmem zwierzęcym[2]. Wszystkie pszczoły (prócz kilku znanych gatunków z rodzaju Trigona, żywiących się padliną[4]) zarówno jako larwy, jak i jako owady dorosłe żywią się pokarmem roślinnym[2]. Zwykle źródłem białka dla pszczół jest pyłek, a źródłem energii (cukrów) jest nektar. Żerując na kwiatach, pszczoły zapylają je. Czasami pokarmem są inne substancje pochodzenia roślinnego, takie jak oleje zbierane przez przedstawicieli rodzaju Macropis[5]. Cechami morfologicznymi wyróżniającymi pszczoły są: obecność rozgałęzionych włosków na ciele (przedstawiciele Apoidea niebędący pszczołami mają wyłącznie proste włoski) oraz powiększony, rozszerzony pierwszy człon stopy, czyli nastopek (basitarsus)[3][2]. Do synapomorfii pszczół należą również m.in. pyłko- i nektarożerność larw (wyjątki od tej reguły to efekt późniejszej ewolucji w obrębie pszczół, związane np. ze wspomnianą padlinożernością albo pasożytniczym trybem życia), zachowanie polegające na czyszczeniu przednich nóg przy pomocy nóg środkowych, często wyposażonych w specjalną „szczoteczkę” (penicillus) i pewne szczegóły użyłkowania skrzydła[3]. Użyłkowanie skrzydeł jest również jedną z ważnych cech służących do identyfikacji rodzin i rodzajów[6].

Na świecie znanych jest ponad 20 tys. gatunków pszczół[2], największą liczebność i różnorodność gatunkową grupa osiąga prawdopodobnie w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego, w suchych regionach[3]. W Europie żyje ok. 2 tys. gatunków[2], w Polsce ok. 470[7] (zobacz też: żądłówki Polski).

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Status pszczół jako dobrze wyodrębnionej, monofiletycznej grupy nie został podważony przez dotychczasowe badania taksonomiczne, jednak zarówno ich pozycja systematyczna w obrębie błonkówek, jak podział pszczół na niższe jednostki taksonomiczne, zmieniały się. Obecnie (2019) pszczoły podzielone są na 7 żyjących współcześnie rodzin[8]:

Przedstawiciele 6 pierwszych rodzin występują w Polsce[7], Stenotritidae to rodzina występująca wyłącznie w Australii[2].

Do nadrodziny Apoidea należą oprócz pszczół również grzebacze, dawniej grupowane w osobnej nadrodzinie, obecnie podobnie jak pszczoły podzielone na kilka rodzin w nadrodzinie Apoidea.

Pszczoły społeczne, samotne i pasożytnicze

[edytuj | edytuj kod]

Chociaż zdecydowaną większość pszczół stanowią gatunki samotne, niektóre wykształciły socjalny tryb życia[3]. Najbardziej znanym przykładem, i jednocześnie jednym z posiadających najbardziej rozbudowaną strukturę socjalną, jest pszczoła miodna. Oprócz gatunków prawdziwie społecznych, wśród pszczół można odnaleźć również niższe formy organizacji socjalnej (np. kiedy kilka samic składa jaja w jednym gnieździe i wspólnie opiekuje się potomstwem)[9]. Niektóre gatunki pszczół, np. trzmielce (Psithyrus) czy koczownice (Nomada), wykształciły pasożytniczy tryb życia i nie budują własnych gniazd, a ich potomstwo rozwija się w gniazdach gospodarzy – innych pszczół. Szacuje się, że w Polsce stanowią one 20–25% spośród gatunków pszczół[6].

Znaczenie w przyrodzie

[edytuj | edytuj kod]

Specjalizacja pszczół w kierunku żywienia się pyłkiem i nektarem powoduje, że są one ważnymi zapylaczami roślin kwiatowych[9][10]. Poszczególne gatunki różnią się przywiązaniem do taksonów roślin: pszczoły oligolektyczne ograniczają się do zbierania pyłku z jednego lub kilku rodzajów w obrębie tej samej rodziny roślin, pszczoły polilektyczne żerują na wielu różnych, niespokrewnionych gatunkach[10]. Poszczególne gatunki nie dają się zaklasyfikować zero-jedynkowo do jednej z tych dwóch grup, ale w naturze występuje spektrum od gatunków oligo- do polilektycznych, z różnymi stanami pośrednimi[2].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Apoidea, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b c d e f g h i j D. Michez i inni, Hymenoptera of Europe. 1, NAP Editions, ISBN 978-2-913688-34-6, OCLC 1128095413.
  3. ↑ a b c d e f Charles D. Michener, The bees of the world, wyd. 2nd ed, Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2007, ISBN 978-1-4356-9259-6, OCLC 646769600.
  4. ↑ Fernando Barbosa Noll i inni, Food Collection and Maturation in the Necrophagous Stingless Bee, Trigona hypogea (Hymenoptera: Meliponinae), „Journal of the Kansas Entomological Society”, 69 (4), 1996, s. 287–293, ISSN 0022-8567, JSTOR: 25085725 [dostęp 2019-12-27].
  5. ↑ W. Celary, A Comparative Study on the Biology of Macropis fulvipes (Fabricius, 1804) and Macropis europaea Warncke, 1973 (Hymenoptera: Apoidea: Melittidae), „Folia Biologica (Kraków)”, 52 (1-2), 2004.
  6. ↑ a b W. Celary, S. Flaga, Pszczoły dziko żyjące (Hymenoptera: Apoidea: Apiformes) - klucz do rozpoznawania rodzin i rodzajów pszczół wraz z ich charakterystyką, 2015.
  7. ↑ a b T. Pawlikowski, Komputerowa lista pszczół (Hymenoptera: Apoidea) Polski. Część 1 (bez bibliografii o rozmieszczeniu). [online], 2001 [dostęp 2019-12-27].
  8. ↑ Apoidea, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2019-12-27] (ang.).
  9. ↑ a b M. Borański, D. Teper, Atlas pospolitych gatunków pszczół Polski [online].
  10. ↑ a b S. Flaga, Rośliny pokarmowe pszczół samotnic, 2015.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pszczoły&oldid=75039692”